e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
rechten opsnijden: opsnē̜jǝ (Milsbeek), recht zetten: rē̜x ˲zętǝ (Bilzen), richten: rextǝ (Echt, ... ), rixtǝ (Maastricht), riǝtǝ (Bocholtz) Het oprichten van de uit de vormen plat neergelegde stenen, nadat ze enige tijd gedroogd hadden. In Q 121 werden de stenen in rijen van twee in banen geplaatst. Men zei dan de stenen twee aan twee (tswaj ā tswaj) stonden. Het rechten was in P 47 niet gebruikelijk. [N 98, 99; monogr.] II-8
rechterachterkwartier achter bij de hand: ǭxtǝr bēi̯ dǝ haŋkt (Panningen), achter mik links: ātǝr mik leŋks (Oost-Maarland), achter rechterkwartier: ē̜stǝ rē̜xtǝkǝtīr (Romershoven), achter rechts: axtǝr ręxs (Rekem), achter van de hand: ātǝr vān dǝ hānt (Gronsveld), achterste deem: axtǝrstǝ dø̜m (Sint-Truiden), axtǝrstǝ dē̜m (Hasselt), achterste deem rechts: axtǝrstǝ dēm ręxs (Lummen), axtǝrstǝ dēm rɛxts (Donk), ɛxǝštǝ dē̜m rɛxs (Oirsbeek), achterste kwartier: ē̜xtǝrst kwartīr (Middelaar), ɛxǝštǝ kǝrtɛi̯ǝr (Einighausen), achterste kwartier rechts: axtǝrste kǝtīr ręxs (Beringen), āxtǝrstǝ kǝrtīr rɛxts (Meijel), ēgǝlstǝ kwartēr rɛxts (Neeritter), ē̜stǝ kǝrtīr rē̜xs (Tongeren), ē̜stǝ kǝtīr rē̜ts (Hoeselt), ɛxǝlstǝ kǝrtēr rɛxts (Haelen), achterste rechts: axtǝrstǝ rɛxts (Bocholt), achterste rechts kwartier: axtǝrstǝ ręxs ketīr (Halen), achterste rechtse deem: axtǝrstǝ ręxtsǝ dem (Oud-Waterschei), achterste rechtse kwartier: ɛxǝštǝ rɛxsǝ kǝrtēr (Klimmen), achterste rechtse schuif: axtǝrstǝ ręxsǝ sxø̜̄f (Beringen), achterste van de hand: ɛxtǝrstǝ van dǝ haŋk (Boekend), achterste vierdel rechts: ɛtǝrstǝ vīǝdǝl rɛxs (Mechelen), ɛxtǝrstǝ vidǝl rɛxts (Maastricht), bij de hands achterste kwartier: bidranš ɛxǝlstǝ kǝrtēr (Montfort), kwartaal: kwartāl (Weert), kwartier rechts achter: kwartēr ręxs axtǝr (Maaseik), kwartēr rɛxts axtǝr (Roosteren), kwartīr rɛxts axtǝr (Kinrooi, ... ), kǝrtęi̯ǝr ręxs axtǝr (Rapertingen), kǝtēr ręxs axtǝr (Bocholt, ... ), kǝtēr ręxts axtǝr (Lanklaar), rechterachterdeem: ręxtǝraxtǝrdīǝm (Opglabbeek), rɛxtǝraxtǝrdīǝm (Tegelen), rechterachterkwartier: rɛxtǝr axtǝrkǝtēr (Velden), rɛxtǝraxtǝrkwartēr (Ulestraten), rechterachterscheut: rɛxtǝraxtǝršø̄t (Eisden), rechterhinderste: rɛxtǝrheŋǝštǝ (Waubach), rechterkwartier achter: ręxtǝrkǝrtēr axtǝr (Meeswijk), rechts achter: rē̜xs āxtǝr (Neerpelt), ręs atǝr (Rosmeer), ręxs axtǝr (Gelieren Bret, ... ), rɛgzaxtǝr (Rotem), rɛts ātǝ (Epen), rɛxs axtǝr (Overpelt, ... ), rɛxts āxtǝr (Grathem, ... ), rechts achter uier: rɛxs axtǝr ȳi̯ǝr (Maasbracht), rechts achterkwartier: ręxs axtǝrkǝtęi̯r (Linkhout), rɛxs axtǝrkǝtēr (Blerick), rɛxts axtǝrkwartēr (Montfort), rɛxts axtǝrkǝtēi̯ǝr (Meldert), rechts achterste: rɛxs axtǝrstǝ (Borlo), rechts hinder: rēts heŋǝ (Bocholtz), rechts kwartier achter: rɛxs kwartēr axtǝr (Ransdaal), rɛxts kwartēr axtǝr (Heerlerheide), rechts vierdel van achter: rɛts vii̯ǝdǝl van atǝr (Teuven), rechtse achterkwartier: rɛxsǝ axtǝrkwartēr (Maasniel), rechtse deem achter: ręxsǝ dēm axtǝr (Peer), rechtse kant: rē̜xsǝ kant (Wellen), rechtse vierdel achter: rɛxtsǝ vidǝl axtǝr (Noorbeek, ... ), speen rechts achter: spēn rɛxts āxtǝr (Gennep, ... ), uier aan de rechterkant van achter: øu̯i̯ǝr øn dǝ rɛxtǝkānt van ātǝr (Riksingen), van de hand achter: van dǝ haŋk axtǝr (Tegelen), vierde kwartier: vīrdǝ kwartīr (Opheers) Het kwartier van de uier rechts achter. In de vraagstelling stond erbij wat betreft de positie van de kwartieren "van achteren gezien". [N 3A, 116d] I-11
rechterarm van een wijk rechtse arm: rɛxtsǝ ɛrǝm (Griendtsveen), rɛ̄xsǝ ɛ̄rǝm (Meijel) [II, 31b] II-4
rechterkant van het paard aan de handse kant: ān dǝ antsǝ kant (Kinrooi  [(bedoeld is wellicht: van de handse kant)]  ), averechtse kant: ēvǝrɛksǝ kant (Tessenderlo), buitenhand: butǝhant (Weert), butǝhantj (Tungelroy), buǝtǝhantj (Nederweert), būtǝhantj (Heel, ... ), buitenkant: butǝkant (Bocholt, ... ), butǝkantj (Nederweert, ... ), bytǝkānt (Meeuwen, ... ), bø̄i̯tǝkānt (Bree), būtǝkant (Kinrooi  [(de voerman gaat steeds links van het paard)]  ), būtǝkantj (Baexem, ... ), būtǝkānt (Sint-Truiden), buitenkantse kant: butǝkānsǝ kānt (Hamont), buiterhand: butǝrhant (Stramproy), hoofdkant: hytka.nt (Zolder), hot: hǫt (Grevenbicht / Papenhoven  [(voermansterm hot: rechts)]  ), ophang: ǫphaŋ (Gingelom), ophengselpaard: ǫphęŋsǝlpi̯āt (Opheers), rechterflank: ręxtǝrflāŋk (Maastricht, ... ), rechterhand: ręxtǝrhaŋk (Velden), rechterkant: rɛxterkã.t (Gingelom), rechtse kant: ręxsǝ kaǝnt (Niel-Bij-Sint-Truiden), rɛxsǝ kant (Bokrijk), uiterhandse kant: ø̜̄i̯tǝr(h)antsǝ kant (Koersel), ø̜tǝrhantsǝ kant (Berverlo, ... ), ūtǝransǝ kānt (Neerpelt), vademekant: vādǝmǝkaŋk (Bleijerheide  [(vademe < van de man (weg))]  , ... ), vademezij: vādǝmǝzi (Valkenburg), vallemans: valǝmans (Maasmechelen  [(val(le)mans < van de mans)]  ), vallemekant: valǝmǝkant (Heerlerheide  [(valleme is de gereduceerde vorm van valleman)]  , ... ), valǝmǝkantj (Roermond), valǝmǝkaŋk (Kerkrade), vǭlǝmǝkānt (Gronsveld, ... ), vallemepaard: valǝmǝpēǝrt (Margraten), vallemezij: valǝmǝzii̯ (Heerlen), valmanszij: valmanszii̯ (Montfort), van de hand: van dǝ hanjt (Herten, ... ), van dǝ hant (Bergen, ... ), van dǝ hantj (Maxet, ... ), van dǝ haŋk (Baarlo, ... ), van dǝ haŋkt (Panningen, ... ), van dǝ hānt (America, ... ), vān dǝ haŋk (Velden), van de handse kant: van dǝ hansǝ kant (Sevenum), van de kant: van dǝr kānt (Hombourg), van de man: van dǝ man (Schinnen, ... ), van de mans: van dǝ mans (Klimmen), van de mans kant: van ǝ mans kɛnjt (Urmond), van de manse kant: van dǝr mansǝ kantj (Hoensbroek), van dǝr mansǝ kaŋk (Waubach  [(de kant weg van de voerman)]  ), van de manse zij: van dǝ manse zi (Sittard), van mans zij: van mans zi (Montfort), vandeme: vandǝmǝ (Hoensbroek  [(vandeme: van de (voer)man weg)]  ), vandemekant: vandǝmǝkant (Rothem), vanneme: vanǝmǝ (Hulsberg  [(geassimileerde vorm van vandeme)]  ), vannemekant: vanǝmǝkant (Gemmenich, ... ), vanǝmǝkaŋk (Kerkrade), vanǝmǝkānt (Oost-Maarland), vannemepaard: vanǝmǝpē̜rt (Valkenburg), vannemezij: vanǝmǝzi (Moresnet), vanǝmǝzii̯ (Heerlerheide, ... ), zij: zɛi̯ (Val-Meer) Tegenovergestelde kant van de plaats waar de voerman gaat. [N 8, 9 en 10] I-9
rechterleest rechterleest: rechterleest (Lommel), rechtse leest: ręxtsǝ lę̄s (Montzen), rę̄xsǝ lę̄s (Bilzen), rɛxsǝ lę̄st (Meijel), rɛxsǝ lɛjst (Roggel) De kromme leest waarop men een rechterschoen kan vervaardigen. [N 60, 185c] II-10
rechtervoorkwartier bij de hands voorste kwartier: bi dranš vørstǝ kǝrtēr (Montfort), kwartier rechts voor: kwartēr ręxs vø̄r (Maaseik), kwartēr rɛxts vø̜r (Roosteren), kwartīr rɛxts vōr (Kinrooi, ... ), kǝrtē̜i̯ǝr ręxs vēr (Rapertingen), kǝtēr ręxs vø̄r (Bocholt), kǝtēr ręxs vø̜̄r (Kaulille), kǝtēr ręxts vø̄r (Lanklaar), rechterkwab: rɛxtǝrkwap (Eisden), rechterkwartier voor: ręxtǝrkǝrtēr vø̄r (Meeswijk), rechtervoordeem: ręxtǝrvē̜rdīǝm (Opglabbeek), rɛxtǝrvø̄rdīǝm (Tegelen), rechtervoorkwartier: rɛxtǝrvø̄rkwartēr (Ulestraten), rɛxtǝrvø̄rkǝtēr (Velden), rechtervoorste: rɛxtǝrvȳštǝ (Waubach), rechts kwartier voor: rɛxs kwartēr vø̄r (Ransdaal), rɛxts kwartēr vȳr (Heerlerheide), rechts vierdel van voor: ręts vii̯ǝdǝl va vø̜̄r (Teuven), rechts voor: rēts vȳr (Bocholtz), rē̜xs vø̄r (Neerpelt), ręs vęr (Rosmeer), ręxs vēr (Gelieren Bret), rɛts vø̄r (Epen), rɛxs vør (Overpelt), rɛxs vø̄r (Roosteren, ... ), rɛxts vø̄r (Grathem, ... ), rechts voor uier: rɛxs vø̄r yi̯ǝr (Blerick), rɛxs vø̄r ȳi̯ǝr (Maasbracht), rechts voorkwartier: ręxs vørkǝtęi̯r (Linkhout), rɛxs vø̄rkǝtēr (Blerick), rɛxts vørkǝtēi̯ǝr (Meldert), rɛxts vø̄rkwartēr (Montfort), rechts voorsel: ręxs vørsǝl (Maasmechelen), rechts voorste: rɛxs vørstǝ (Borlo), rechtse deem voor: ręxsǝ dēm vē̜r (Peer), rechtse kant: rē̜xsǝ kant (Wellen), rechtse vierdel voor: rɛxtsǝ vidǝl vø̄r (Noorbeek, ... ), rechtse voorkwartier: rɛxsǝ vø̄rkwartēr (Maasniel), speen rechts voor: spēn rɛxts vø̄r (Gennep, ... ), uier aan de rechterkant van voor: øu̯i̯ǝr øn dǝ rɛxtǝkānt van vør (Riksingen), van de hand voor: van dǝ haŋk vø̄r (Tegelen), voor bij de hand: vø̜r bēi̯ de haŋkt (Panningen), voor rechts: vø̜̄ǝr ręxs (Rekem), voor van de hand: vø̜r vān dǝ hānt (Gronsveld), voorste bij de hand: vø̄rstǝ bēi̯ dǝ haŋk (Boekend), voorste deem: vø̄u̯ǝstǝ dø̜m (Sint-Truiden), vēǝrstǝ dē̜m (Hasselt), voorste deem rechts: vørstǝ dēm ręxs (Lummen), vø̄štǝ dē̜m rɛxs (Oirsbeek), vōrstǝ dēm rɛxts (Donk), voorste kwartier rechts: vi̯ǫstǝ kǝtīr rē̜ts (Hoeselt), vu̯østǝ kǝrtīr rēxs (Tongeren), vørstǝ kǝrtīr rɛxts (Meijel), vørstǝ kǝtīr ręxs (Beringen), vø̄rstǝ kǝrtēr rɛxts (Haelen), vø̜rstǝ kwartīr rɛxts (Neeritter), voorste rechterkwartier: vyǝstǝ rē̜xtǝkǝtīr (Romershoven), voorste rechts: vø̄rstǝ rɛxts (Geistingen), voorste rechts kwartier: vøstǝ ręxs ketīr (Halen), voorste rechtse deem: verstǝ ręxtsǝ dem (Oud-Waterschei), voorste rechtse kwartier: vȳǝštǝ rɛxsǝ kǝrtēr (Klimmen), voorste rechtse schuif: vø̄rstǝ ręxsǝ sxø̜̄f (Beringen), voorste vierdel rechts: vø̄rstǝ vidǝl rɛxts (Maastricht), vø̄rstǝ vīǝdǝl rɛxs (Mechelen) Het kwartier van de uier rechts voor. In de vraagstelling stond erbij wat betreft de positie van de kwartieren "van achteren gezien". [N 3A, 116c] I-11
rechthamer intrekker: entrękǝr (Lanaken  [(van koper)]  ), vlakhamer: vlakhāmǝr (Venray), vlakke hamer: vlakǝ hāmǝr (Nieuwenhagen, ... ), vuisthamer: vūs˱āmǝr (Stokkem) Hamer met één of twee vlakke koppen die dient om bulten en andere ongelijkheden uit plaatmateriaal te verwijderen. "De eerste bewerking, welke het blik ondergaat, wanneer daaruit door buigen of drijven eenig voorwerp vervaardigd worden moet, is in het algemeen het spannen, gelijktrekken, dresseeren of richten (...), hetgeen op den richt-stok door middel van den richt-hamer geschiedt..." (Kuyper, pag. 365). Zie ook afb. 152. [N 64, 39b] II-11
rechtop fiks: feks (Meeuwen), fiks (As, ... ), (als commando)  fiks (Sint-Truiden), flink: flink (Neer, ... ), fors: fors (Venlo), graad (du. grade): jraad (Bleijerheide, ... ), kaarsrecht: kers recht (Sevenum), kèrs reg (Schimmert), kèrs-rāēcht (Sevenum), kérsrèècht (Gennep), kéérs réeh (Reuver), ketsrecht: ketsreg (Gulpen, ... ), kielrecht: kī.lreͅ.at (Eys), oprecht: ópreët (Bleijerheide, ... ), piel rechtop: piel rech op (Kunrade), pijprecht: pi-jbrècht (As), recht: recht (Merkelbeek, ... ), reg (Posterholt), règ (Venlo), rêch (Hoeselt), recht staand: rechsjtaond (Roermond), règstaoënt (Nieuwenhagen), rèèchtstònt (Meijel), rechtomhoog: rechoomhoòg (Doenrade), rechtop: de pelot stie rechtop (Jeuk), raechtòp (Castenray, ... ), raechòp (Castenray, ... ), rech op (Brunssum, ... ), rech-op (Klimmen), rechoaf (Eijsden), rechop (Doenrade, ... ), rechtop (Heythuysen, ... ), rechòp (Waubach), reet-op (Eupen), reg op (Amby, ... ), reg-op (Maasniel, ... ), regop (Oirsbeek, ... ), regtop (Thorn), reët óp (Kerkrade), reëtóp⁄ (Bleijerheide, ... ), rēchtóp (Blitterswijck, ... ), reͅ.at˂o.p (Eys), rèch òp (Susteren), rèchop (Maastricht), rèchóp (Heerlen), règop (Maastricht, ... ), rèèjt op (Mheer), rééch op (Diepenbeek), rééət óp (Epen), rëx op (Simpelveld), (rechopper-rechopste). ps. boven de e (van rech...) moet nog een punt staan; deze combinatieletter is niet te maken (betekent: korte vocaal als in het Ned. Bek, gek).  rechop (Sittard), rechtop staand: rechop staond (Velden), rechop staondj (Montfort), rechopstaôn (Hoensbroek), rechtopstund (Meerlo), rēchtóp staond (Tienray), schik omhoog: sjik omhoeäg (Beesel), snak: sjnak (Bleijerheide, ... ), staan: stoon (Maastricht), staand: stand (Maasbree), steil: steil (Ell), stiel (Born), stolz (du.): stolz (Gulpen), stram: sjtram (Herten (bij Roermond)), stram staan: stram stoa (Eys), streek: sjrééch (Swalmen), waterpas: wetterpas (Jeuk) rechtop || rechtopstaand, recht omhoog staand [fiks] [N 91 (1982)] || steil [SGV (1914)] III-4-4
rechtopstaande wissen staafhout: stāfhǫwt (Altweert, ... ), staakroeden: stǭkrujǝn (Tessenderlo), staken: stākǝ (Ottersum), stǭkǝ (Sint-Truiden), staven: stē̜f (Altweert, ... ), stē̜v (Stramproy), steekwissen: stēkwisǝ (Diepenbeek), stē̜kwesǝ (Loksbergen), stikselen: steksǝlǝ (Altweert, ... ), stiksels: steksǝls (Maastricht, ... ) De wissen die het geraamte van het opstaande gedeelte van de mand vormen. [N 40, 50; monogr.] II-12
rechtopzetten van opstaande wissen omhoog buigen: omūǝx˱ bø̜jgǝ (Stokkem), omhoog zetten: omhoog zetten (Helden), ømhǫx ˲zetǝ (Meijel), omplooien: umpluwǝn (Tessenderlo), opbuigen: ǫp˱bø̜jgǝ (Weert), opkrokken: ǫpkrø̜kǝ (Stokkem), opstaven: opstaven (Stramproy), opsteken: ǫpstē̜kǝ (Helden), opstekken: ǫpstękǝ (Stramproy), rechtzetten: rɛxt˲zętǝ (Sint-Truiden), rɛx˲zętǝ (Loksbergen) Het rechtop zetten van de ingestoken en omgebogen wissen. Zie ook afb. 275. [N 40, 55] II-12