e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
bietenkapmes bietenmes: bitǝmɛs (Blitterswijck, ... ), bitǝmɛts (Blerick), bētǝmɛs (Tongeren), bītǝmęi̯ǝs (Diepenbeek), hiep: hēp (Nunhem, ... ), hīp (Milsbeek, ... ), hīǝp (Helden, ... ), hiepje: hīpkǝ (Sint Pieter), kapmes: kapmē̜s (Borgloon, ... ), kapmęs (Gingelom, ... ), kapmɛǝs (Hoepertingen), kopmes: køpmęts (Oost-Maarland), kø̜pmęts (Maasniel, ... ), kǫpmęs (Velden), krotenmes: kroi̯tǝmęts (Neerbeek), krutǝmęs (Lanklaar, ... ), krutǝmęts (Maaseik), krōtǝmęs (Maasmechelen, ... ), krōtǝmęts (Sittard, ... ), krōǝt męs (Berg), krōǝtǝmęts (Hoensbroek, ... ), krǫtǝmęts (Baexem, ... ), krǭtǝmęs (Brunssum, ... ), lang mes: laŋ mɛs (Gennep, ... ), vlummes: vlømmęs (Beringen), zeissel: zɛ̄sǝl (Houthem, ... ) Speciaal voor dit doel vervaardigd lang gebogen mes, "met een handvat als van een zaag", merkt de zegsman in L 322 op. Het werd gedaan met een "gewoon mes", een "broodmes" in: K 278, 357, L 211, 265, 282, 286, 291, 314, 322a, 324, 355, 355a, 366, 413, 416, 420, P 176, Q 2, 4, 72; met "de sikkel" in K 359, L 331, 355, 370, 374, Q 2, 2b, 99*; onder de "zessel" en de "hiep" wordt een hakmes verstaan. [N 12, 47; monogr.] I-5
bietenkopper afsteekschup: ǭfštē̜kšøp (Gronsveld), afsteker: ǭfstē̜kǝr (Ketsingen), afstootschupje: āfštūsšøpjǝ (Bocholtz), bietenkopper: bitǝkøpǝr (Blerick, ... ), bitǝkø̜pǝr (Horn), bitǝkǫpǝr (Holtum, ... ), bęi̯tǝkǫpǝr (Wintershoven), bietenkopschoffel: bitǝkǫpšufǝl (Baarlo), bietenontkopper: betǝonkǫpǝr (Rummen), bęi̯tǝǫu̯nkopǝr (Gelinden, ... ), bietenschoffel: bitǝnsxufǝl (Niel-Bij-Sint-Truiden), bęi̯tǝskufǝl (Opheers), bęi̯tǝskǫfǝl (Gelinden, ... ), bęi̯tǝsxufǝl (Wellen), bietschoffel: bētšufǝl (Hoeselt), grote schoffel: grutǝ sxufǝl (Achel), kopgaffel: kø̜pgafǝl (Ulestraten), kopper: kø̜pǝr (Bleijerheide), kopschoffel: kø̜psxufǝl (Velden), kǫpšufǝl (Helden, ... ), krebber: krębǝr (Laar), krotenafsteker: krǫtǝāfstɛkǝr (Maxet), krotenhouwer: krōtǝhǫu̯ǝr (Rumpen), krotenkapper: krø̄ǝtǝkapǝr (Hasselt), krotenkopper: krutǝkǫpǝr (Lummen, ... ), krōtǝkø̜pǝr (Ell, ... ), krōtǝkǫpǝr (Borgloon), krūǝtǝkø̜pǝr (Neeritter), krǫtǝkø̜pǝr (Baarlo, ... ), krǫtǝkǫpǝr (Meijel, ... ), krǭǝtǝkø̜pǝr (Guttecoven, ... ), krotenmepper: krǫtǝmɛpǝr (Swalmen), krotenschoffel: kruǝtǝšofǝl (Maaseik, ... ), krōtǝšufǝl (Tongeren), krǫtǝšufǝl (Maasniel, ... ), krǭtǝšofǝl (Holtum), krotenschup: krōtǝšøp (Smeermaas), krotenschupje: krōtǝšø̜pkǝ (Rothem), krūtǝšøpkǝ (Waubach), krotensnijder: krōtǝšnii̯ǝr (Maasmechelen), krōtǝšnęi̯ǝr (Rosmeer), krotensteker: krōtǝstēkǝr (Maasmechelen), krűtǝstē̜kǝr (Bree), loofkopper: luǝfkǫpǝr (Halen), ontkopper: ǫntkǫpǝr (Sint-Truiden), reubenkopper: rø̄bǝkø̜pǝr (Middelaar), schoffel: sxufǝl (Gennep, ... ), sxōfǝl (Neeritter), sxǫfǝl (Beringen), šofǝl (Opglabbeek), šufǝl (Baarlo, ... ), topper: tø̜pǝr (Venlo), tups: tøps (Stevensweert) Schoffelvormig stuk gereedschap gebruikt om loof van bieten af te steken, soms als deze nog in de grond staan, soms ook als ze al gerooid zijn. In de volgende plaatsen wordt opgemerkt dat voor dit afsteken de schup of de spade wordt gebruikt: L 163, 163a, 164, 165, 215, 266, 324, 329, 371a, 383, 416, 429a, Q 14, 94b, 101, 111 en 198b. Als er sprake is van een kapmes is de opgave in het lemma Bietenkapmes ondergebracht. [N 18, 54; monogr.; add. uit N 12, 47] I-5
bietenkuil bietenmijn: bietenmijn (Reijmerstok), krotenkuil: krūtǝkul (Helden, ... ), krǫtǝkul (Herten), krotenmijt: krǫtǝmīt (Maxet), wal: (mv)  walǝ (Helden) Zoals aardappelen worden ook bieten ingekuild. Hier staan enkele opgaven voor deze kuil bijeen. Vergelijk vooral het lemma Aardappelkuil. I-5
bietenloof, bladerkroon bietblaadjes: bītblai̯kǝs (Halen), bietenblader: bitǝbliǝr (Zonhoven), bitǝblār (Genk, ... ), bitǝblǭr (Gelieren Bret, ... ), bitǝblǭǝr (Berbroek, ... ), biǝtǝblø̜i̯ǝr (Berverlo), biǝtǝblār (Beringen), biǝtǝblǭr (Berverlo, ... ), bētǝblār (Hechtel), bētǝblēr (Hoepertingen), bētǝblǭr (Ulbeek), bęi̯tǝbliǝr (Borgloon), bītjǝblǭr (Herk-de-Stad), bietenbladeren: bitǝblāǝrǝ (Zolder), biǝtǝblǭrǝ (Lommel, ... ), bētǝblǭrǝ (Lommel), bietenbladers: biǝtǝblǭrs (Oostham), bietenkoppen: bitǝkǫpǝ (Gelieren Bret, ... ), bęi̯tǝkęp (Hasselt), bītǝkǫpǝ (Baarlo, ... ), bietenkroppen: biǝdǝkrø̜p (Rummen), biǝtǝkrøp (Nieuwerkerken), bietenkruid: bietenkruid (Leopoldsburg), bitǝkrǫu̯t (Helchteren, ... ), bitǝkrǫu̯ǝt (Spalbeek, ... ), biǝtǝkroǝt (Lummen), biǝtǝkrø̄t (Heppen), biǝtǝkrø̜i̯t (Koersel), biǝtǝkrāt (Duras, ... ), bāi̯tǝkrōt (Mettekoven), bētǝkrǫu̯t (Hoepertingen, ... ), bēǝtǝkrāt (Sint-Truiden), bęi̯tǝkrǫu̯t (Borgloon, ... ), bietenloof: bitǝluf (Houthalen, ... ), biǝtǝluf (Koersel, ... ), bētǝlōf (Bilzen, ... ), bietkoppen: bēi̯tkø̜p (Beverst, ... ), bietkruid: bętkrǫu̯t (Wellen), bietloof: biǝtluf (Kwaadmechelen), bētlōf (Lommel), bētlōǝf (Leopoldsburg), bētlǫu̯f (Beverst), bęi̯tlōf (Diepenbeek), bętlōǝf (Leopoldsburg), bītlōf (Diepenbeek), blader: blø̜̄r (Overpelt), blāi̯ǝr (Horn, ... ), blār (Boekend, ... ), blāt (Margraten, ... ), blǭr (Achel, ... ), bladeren: blārǝ (Margraten), blǫu̯ǝr (Lommel), blǭrǝ (Overpelt), bladgroen: blatgrȳn (Bergen, ... ), geloofte: gǝlø̜ftǝ (Heppen), gǝlǫftǝ (Tessenderlo), groen: grȳn (Afferden, ... ), grø̄n (Blerick, ... ), groenblader: grȳnblār (Blitterswijck), groensel: grønsǝl (Epen), groente: grø̄nt (Rothem), grø̜i̯nt (Sittard), karotenblader: karūǝtǝblār (Kaulille, ... ), kǝrutǝblār (Peer), karotenbladeren: karōtǝblāi̯ǝr (Sint-Martens-Voeren), karotenloof: karōtǝlōf (Zichen-Zussen-Bolder), kǝrutǝluf (Kaulille, ... ), koppen: kø̄p (Neerpelt, ... ), kø̜p (Baexem, ... ), kǫpǝ (Baarlo, ... ), kraag: krē̜x (Klimmen, ... ), krǭx (Gronsveld), kroon: krun (Peer), kruǝn (Achel, ... ), krōǝn (Merselo), krootgroen: krōtgrȳn (Lauw), kroppen: krap (Gingelom, ... ), krotenblader: krutǝblār (Geulle), krōtǝblār (Reijmerstok, ... ), krūtǝblø̜̄r (Overpelt), krūǝtǝblār (Klimmen, ... ), krūǝtǝblǭr (Hamont), krǫtǝblār (Melick, ... ), krǭtǝblār (Brunssum, ... ), krotenbladeren: krutǝblāi̯ǝr (Maaseik, ... ), krōtǝblāi̯ǝr (Maasmechelen, ... ), krōtǝblǭdǝr (Lanaken), krūǝtǝblāi̯ǝr (Opoeteren, ... ), krūǝtǝblōi̯ǝr (Opitter), krűtǝblāi̯ǝr (Gruitrode), krűǝtǝblāi̯ǝr (Opglabbeek), krǫtǝblāi̯ǝr (Herten, ... ), krǫǝtǝblāi̯ǝr (Eisden), krotengroen: krōtǝgrø̄n (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), krotenkoppen: krōtǝkø̜p (Klimmen, ... ), krōtǝkęp (Maasmechelen), krūǝtǝkø̜p (Lanklaar, ... ), krǫtǝkø̜p (Baexem, ... ), krotenkruid: krōtǝkrūt (Lanaken, ... ), krotenloof: krutǝlof (Hamont), krōtǝlōf (Hees, ... ), krōtǝlōǝf (Lommel), krōtǝlǫu̯f (Maasmechelen, ... ), krōtǝlǭf (Riemst, ... ), krōǝtǝlǫu̯f (Berg, ... ), krūtǝlōf (Molenbeersel), krūtǝlǫu̯f (Stokkem), krūǝtǝlǫu̯f (Maaseik, ... ), krűǝtǝlø̜i̯f (Bree), krǫtǝlof (Meijel), krǫtǝlǫu̯f (Boukoul, ... ), krǫu̯tǝlǫu̯f (Elen, ... ), kruid: krø̜.t (Hasselt), krūt (Bleijerheide, ... ), krǫu̯ǝt (Voort), loof: luf (Helchteren), luǝf (Aijen, ... ), løf (Neerglabbeek), lōf (Bilzen, ... ), lūf (Sint-Truiden), lūǝf (Overpelt), lǫu̯f (Baarlo, ... ), lǭf (Hamont, ... ), mangelenkoppen: maŋǝlǝkø̜p (Gennep, ... ), reubenblader: rø̄bǝblār (Reuver, ... ), reubenbladeren: rø̄bǝblāi̯ǝr (Blerick), reubenloof: rø̄bǝlǫu̯f (Blerick, ... ), suikerbietenkoppen: sukǝrbitǝkø̜p (Velden), toppen: sǫpǝ (Paal), tup (Maxet, ... ), tupǝ (Blerick, ... ), tø̜p (Gennep, ... ), tǫpǝ (Holtum, ... ), tǫu̯pǝ (Horst) De bladeren van de bietenplant. [N 12, 46; L 30, 34b; monogr.; add. uit N 12, 48] I-5
bietenmolen bietenmachine: bitǝmǝšin (Boekt Heikant, ... ), biǝtǝmašin (Beringen), bētǝmǝšęn (Hasselt), bęi̯tǝmǝšin (Borgloon, ... ), bietenmolen: bitǝmi.ǝlǝ (Gelieren Bret), bitǝmø̄lǝ (Blerick, ... ), bitǝmø̜̄lǝ (Lummen), bitǝmēǝlǝ (Hasselt, ... ), bitǝmǫu̯lǝ (Herk-de-Stad), biǝdǝmø̜̄i̯lǝ (Rummen), biǝtǝmø̄lǝ (Beringen, ... ), bęi̯tǝmyǝlǝ (Zepperen), bęi̯tǝmø̜̄i̯lǝ (Borgloon), bītǝmø̜̄i̯lǝ (Rummen), bīǝtǝmø̄lǝ (Zelem), bīǝtǝmø̜̄i̯lǝ (Sint-Truiden), bietensnijder: bēi̯ǝtǝsnęi̯ǝr (Lommel), bietmachine: bētmǝšin (Hoeselt, ... ), bietmolen: bitmø̄lǝn (Diepenbeek), biǝtmø̄lǝ (Halen), bēi̯tmēlǝ (Kiewit), bētmi̯ø̜lǝ (Hoeselt), bęi̯tmø̜i̯lǝ (Wellen), bęi̯tmø̜lǝ (Guigoven), bietsnijder: bei̯ǝtsnɛi̯ǝr (Beverst), bēi̯tsnē̜ǝr (Kiewit), karotenmachine: karuǝtǝmašiŋ (Teuven), karotenmolen: karǭǝtǝmøǝlǝ (Lommel), krootmachine: krōtmǝšin (Ketsingen), krǫǝtmǝšin (Riksingen), krotenmachine: krutǝmǝšin (Achel, ... ), krȳǝtǝmǝšin (Opglabbeek), krōtǝmǝsxin (Maasmechelen), krōtǝmǝšin (Boorsem, ... ), krōu̯ǝtǝmǝšīn (Kinrooi), krūtǝmašin (Hamont), krūtǝmǝšin (Peer, ... ), krūtǝmǝšęi̯n (Maaseik, ... ), krūǝtǝmašiŋ (Eygelshoven, ... ), krūǝtǝmešeŋ (Bocholtz, ... ), krūǝtǝmǝšin (Hoensbroek, ... ), krűtǝmǝšin (Bree), krǭtǝmǝšin (Hoensbroek, ... ), krotenmolen: krotǝmø̄lǝ (Grathem), krou̯ǝtǝmø̄lǝ (Lommel), kruatǝmø̄lǝ (Schimmert), kruotǝmø̄lǝ (Neeritter), krutǝmylǝ (Maaseik), krutǝmølǝ (Bocholtz, ... ), kru̯atǝmø̄lǝ (Bunde), krø̜i̯tǝmø̄lǝ (Neerbeek), krø̜tǝmø̄lǝ (Roermond), krōtǝmø̄lǝ (Heer, ... ), krōtǝmø̄ǝlǝ (Noorbeek, ... ), krōǝtǝmȳǝlǝ (Klimmen), krōǝtǝmø̄lǝ (Buchten, ... ), krūtǝmȳlǝ (Waubach), krūtǝmø̄lǝ (Hamont, ... ), krūǝtǝmȳǝlǝ (Eygelshoven, ... ), krūǝtǝmø̄lǝ (Helden), krūǝtǝmø̜̄lǝ (Ophoven, ... ), krǫtǝmø̄lǝ (Baarlo, ... ), krǫtǝmø̜̄lǝ (Horn), krǭtǝmȳlǝ (Oost-Maarland), krǭtǝmø̄lǝ (Brunssum, ... ), krǭǝtǝmø̄lǝ (Obbicht), krotensnijder: krutǝsnɛi̯ǝr (Achel), kruǝtǝšnii̯ǝr (Waubach, ... ), krōtǝsnai̯ǝr (Mal), krōtǝsnii̯ǝr (Maasmechelen), krōtǝsnęi̯ǝr (Rosmeer), mangelenmolen: maŋǝlǝmø̄lǝ (Middelaar), mangelmolen: maŋǝlmø̄lǝ (America, ... ), onkelreubenmolen: ǫŋkǝlrø̄bǝmø̄lǝ (Tegelen), reubenmolen: rybǝmø̄lǝ (Gennep, ... ), snijmachine: šnimǝšin (Susteren), snijmolen: snęi̯mē̜lǝ (Kermt), šnīmø̄lǝ (Herkenbosch), stekreubenmolen: stękrøbǝmø̄lǝ (Leunen), suikerreubenmolen: sykǝrrȳvǝmø̄lǝ (Milsbeek, ... ) Instrument om voerderbieten in brokken te malen zodat de beesten deze eten kunnen. [N 18, 108; add. uit N 5A, 34d] I-5
bietenplantjes bieten: bitǝ (Merselo), biǝtǝ (Berverlo, ... ), bietjes: bitšǝs (Niel-Bij-Sint-Truiden), bęi̯tšǝs (Borgloon, ... ), jonge bieten: jǫŋ bęi̯tǝ (Opheers), jonge krootjes: jǫŋ krȳǝtjǝs (Hoensbroek), karotenplantjer: karūǝtǝplɛntšǝr (Kerkrade), karotenplantjes: karōǝtǝplęntjǝs (Lommel), kiemen: kimǝ (Bleijerheide), kleine bieten: klēn bęi̯tǝ (Kiewit), klē̜ǝn bītǝ (Gingelom), klęi̯n biǝtǝ (Melveren), klęi̯n bęi̯tǝ (Opheers), kleine bietjes: klē̜i̯n bęi̯tšǝs (Wellen), kleine krootjes: kleŋ krø̄tšǝs (Reijmerstok), kleine kroten: klē̜n krutǝ (Peer), krootjes: krutǝkǝs (Peer), kryǝtjǝs (Helden, ... ), krȳǝtšǝs (Guttecoven, ... ), krøtjǝs (Herten), krø̄tjǝs (Stevensweert, ... ), krø̄tšǝs (Smeermaas), krø̄ǝtšǝs (Houthem, ... ), krø̜tjǝs (Nunhem), krø̜tšǝs (Val-Meer), kroten: krǫtǝ (Tungelroy), krotenpitjes: krōtǝpetšǝs (Ulestraten), krotenplantjes: krutǝplantsǝ (Bocholtz), krutǝplẽ̜tšǝs (Stokkem), krōtǝplē̜ntjǝs (Noorbeek, ... ), krōtǝplęntjǝs (Buchten), krōtǝplɛntšǝs (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), krōǝtǝplęntjǝs (Nuth), krūtǝplē̜ntjǝs (Mechelen), krūǝtǝplęntjǝs (Roosteren), krűtǝplęntjǝs (Gruitrode), krǫtǝplęntjǝs (Haelen, ... ), krǭtǝplē̜ntjǝs (Oost-Maarland), pitjes: petšǝs (Achel), pitjes (Roermond, ... ), plantjes: plē̜ntjǝs (Middelaar), plęntjǝs (Berg, ... ), plęntšǝs (Maasmechelen, ... ), plẽ̜ŋtjǝs (Hamont, ... ), suikerbietenplantjes: sukǝrbitǝplē̜ntjǝs (Leunen), suikerkrotenplantjes: sǫkǝrkruǝtǝplęntjǝs (Geistingen) Bietenplantjes als ze pas opgekomen zijn en uitgedund moeten worden. [N 12, 44; monogr.] I-5
bietenplantjes uitdunnen aan de gang zetten: on dǝ gaŋk zetǝ (Sint-Truiden), afdunnen: afdønǝ (Gennep, ... ), āfdønǝ (Baarlo, ... ), āf˱dynǝ (Gruitrode), afhakken: āfhakǝ (Oirsbeek, ... ), afhouwen: āfhǫu̯ǝ (Noorbeek, ... ), afleggen: āflęgǝ (Velden), afplukken: afpløkǝ (Meijel, ... ), āfpløkǝ (Baarlo, ... ), āfplø̄kǝ (Boekend), āfplø̜kǝ (Helden, ... ), afsplijten: āfšplitǝ (Berg, ... ), afsteken: āfstękǝ (Gruitrode), ǭ.fstiǝ.kǝ (Jesseren), afstoten: āfstūtǝ (Blerick), aftreden: aftrei̯ǝn (Kwaadmechelen), aftrekken: aftrękǝ (Beringen, ... ), āftrekǝ (Vlodrop), āftrē̜kǝ (Meers, ... ), āftrękǝ (Berg, ... ), afzetten: afzętǝ (Middelaar), āfzetǝ (Boukoul, ... ), āfzitǝ (Eckelrade, ... ), āfzętǝ (Baexem, ... ), bijhouwen: bɛi̯hau̯ǝ (Maastricht), bijplanten: bēi̯plantǝ (Heerlen), bēplāntǝ (Borgharen), bęi̯plantǝ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), bijpoten: bii̯pǭtǝ (Tegelen), doorkappen: dǫu̯rkapǝ (Gingelom), doorschoffelen: dōršufǝlǝ (Leuken), dūršǫfǝlǝ (Maaseik), doorstoten: dōrstōtǝ (Leuken), dōrstǫu̯tǝ (Neer), dunnen: denǝ (Beverst, ... ), dȳnǝ (Oost-Maarland), dønǝ (Bilzen, ... ), dø̜nǝ (Helden, ... ), dɛnǝ (Borgloon), einselen: yntsǝlǝ (Stein), ęi̯nsǝlǝ (Urmond), ęi̯nzǝlǝ (Meers), geden: gēi̯ǝ (Diepenbeek), gē̜ (Klimmen, ... ), gē̜i̯n (Beverst), gē̜ǝ (Beverst, ... ), gīǝ (Diepenbeek, ... ), gɛi̯ǝ (Neerharen), instapelen: enstǭpǝlǝ (Vliermaal), kappen: ka.pǝ (Vliermaal, ... ), kapǝ (Aalst, ... ), op bosjes stoten: ǫp bø̜skǝs stutǝ (Tungelroy), op maat houwen: ǫp mǭt hǫwǝ (Margraten, ... ), op maat zetten: ǫp moǝt zętǝ (Gingelom, ... ), ǫp muǝt zętǝ (Hopmaal), ǫp mǭt zętǝ (Blerick, ... ), opeenzetten: opīnzętǝ (Kiewit), ǫpiǝnzętǝ (Rummen), ǫpēnzętǝ (Maasniel, ... ), ǫpēzetǝ (Margraten), ǫpēzętǝ (Wijlre), ǫpęi̯nzē̜tǝ (Ell, ... ), placeren: plasęi̯rǝ (Brustem, ... ), planten: plantsǝ (Spekholzerheide), plantǝ (Montfort), plukken: pløkǝ (Hoepertingen, ... ), plø̜kǝ (Laar, ... ), splijten: šplitǝ (Sittard), šplītǝ (Puth), stapelen: štapǝlǝ (Oirsbeek, ... ), štābǝlǝ (Kerkrade, ... ), struiken: štrȳkǝ (Geulle, ... ), trekken: trē̜kǝ (Itteren), trękǝ (Ulestraten), uitdoen: ūtdūn (Uikhoven), uitdunnen: utdønǝ (Baarlo, ... ), uǝt˱dønǝ (Neerpelt, ... ), ytdønǝ (Blitterswijck, ... ), ȳtdønǝ (Venray), ø̜t˲dønǝ (Lommel), ātdynǝ (Sint-Truiden), ūt˱dynǝ (Geistingen), ūt˱dønǝ (Baexem, ... ), ǫu̯t˱dønǝ (Achel, ... ), uitplanten: ø̜tplantǝ (Paal), uitpoten: ȳtpōtǝ (Echt), uitstapelen: ustapǝlǝ (Kerkrade), utštapǝlǝ (Oirsbeek), uitzetten: ø̜tzɛtǝn (Lommel), verpoten: vǝrpōtǝ (Tungelroy), vǝrpǭtǝ (Venlo), wieden: wii̯ǝ (Tegelen) Uit de rijen jonge plantjes telkens enkele exemplaren weghalen zodat de overgebleven bietenplantjes meer ruimte krijgen om uit te groeien. Doorgaans wordt dit werk in twee fases gedaan. Eerst wordt met de schoffel of de hak op regelmatige afstanden de rij plantjes over de breedte van de schoffel onderbroken. Van de overgebleven groepjes wordt dan iets later alleen het beste plantje overgehouden; de andere worden met de hand uitgetrokken. Tegelijk wordt dat geselecteerde plantje extra aangezet. Intussen wordt, zoals op het aardappelveld, regelmatig onkruid gewied; zie de toelichting bij het lemma Aanaarden. Het object van de handeling is steeds bieten, bietenplantjes. [N 12, 45; N Q, 8; JG 1b; monogr.; add. uit N 15, 2] I-5
bietenriek bietenriek: bitǝrek (Boekt Heikant, ... ), bitǝrik (Hasselt, ... ), bitǝrēk (Gruitrode, ... ), bitǝręi̯k (Laar), bitǝrīk (Meijel, ... ), biǝtǝrek (Halen, ... ), bētǝrik (Hoepertingen, ... ), bęi̯tǝrek (Borgloon), bęi̯tǝrik (Henis, ... ), bęi̯tǝrīk (Gelinden, ... ), bītǝrik (Sint-Truiden), bītǝręk (Diepenbeek, ... ), bīǝdǝrek (Rummen), bietenwasser: biǝtǝwasǝr (Beringen, ... ), bietriek: bitrik (Vliermaalroot), bęi̯trik (Vechmaal, ... ), drietander: drietander (Maasniel), drē̜tandǝr (Halen), dręi̯ǝtāndǝr (Rummen), drietandige riek: drietandige riek (Horn), karotengaffel: karuu̯ǝtǝgafǝl (Sint-Martens-Voeren, ... ), karǫtǝgafǝl (Merkelbeek, ... ), karotenriek: karōtǝrēk (Mheer), knolgaffel: knǫljafǝl (Bocholtz), knollenriek: knǫlǝrīk (Wellerlooi), koolrabenriek: kǫlrābǝrēk (Horn), koppenriek: kø̜pǝrēk (Haelen), krotengaffel: krōtǝgafǝl (Reijmerstok), krōǝtǝgafǝl (Brunssum, ... ), krūtǝgafǝl (Mechelen, ... ), krūǝtǝgafǝl (Eys, ... ), krotenriek: kruǝtǝrik (Bocholt, ... ), kru̯atǝrēk (Bunde), krō.tǝrik (Berg, ... ), krōi̯tǝrek (Rosmeer, ... ), krōtǝrēk (Amby, ... ), krōtǝręi̯k (Nieuwstadt), krōtǝrīk (Zichen-Zussen-Bolder), krōǝtǝrēk (Berkelaar, ... ), krūtǝreǝk (Bocholt), krūtǝrik (Kessenich, ... ), krūtǝrēk (As, ... ), krūtǝręk (Peer), krūǝtǝrēk (Bree, ... ), krű̄ǝtǝrēk (Opglabbeek), krǫtǝrek (Baexem), krǫtǝrēk (Beesel, ... ), krǫu̯tǝrik (Henis), krǭtǝrēk (Geleen, ... ), krotenschup: kruǝtǝšøp (Neeritter), krotenwasser: krūtǝwasǝr (Maaseik), mangelenriek: maŋǝlǝrik (Afferden, ... ), mangelwortelenriek: maŋǝlwortǝlǝrēk (Meterik), peeënriek: pēi̯ǝrīk (Milsbeek, ... ), reubenriek: rybǝrīk (Gennep, ... ), robietenriek: rǝbiǝdǝrik (Mechelen-Bovelingen), rǝbiǝtǝrik (Montenaken), suikerkrotengaffel: sukǝrkrutǝgafǝl (Mechelen), suikerkrotenriek: sǫkǝrkrǫtǝrēk (Guttecoven, ... ), toppenriek: tǫpǝrēk (Buchten), vijftand: vęftant (Borgloon), zestand: zistānt (Opheers), zøstantj (Rumpen), zestander: zɛstandǝr (Halen) Riek om bieten mee te verplaatsen. Doorgaans met minder tanden dan de aardappelriek, maar wel met bolletjes aan de uiteinden van de tanden om de bieten niet te beschadigen. Bij krotengaffel, achter in het lemma, wordt uitdrukkelijk opgemerkt dat het stuk gereedschap 8 tot 10 tanden heeft. Vergelijk ook de toelichtingen bij de lemmaɛs Aardappelriek en Bietenkopper. [N 18, 25a, 25b en 64; JG 1d; A 28, 3; monogr.] I-5
bietenrooier bietengaffel: bitǝgafǝl (Niel-Bij-Sint-Truiden, ... ), bęi̯tǝgafǝl (Opheers), bietengaveltje: bitǝgɛ̄vǝlkǝ (Velden), bietenhaak: bęi̯tǝnhǭk (Borgloon), bietenrooier: bitǝrōi̯ǝr (Lummen), bęi̯tǝrūi̯ǝr (Kiewit), bietenschup: biǝtǝsxø̜p (Laar), bęi̯tǝskǫp (Zepperen), bietentang: bęi̯tǝtaŋ (Wintershoven), bietentrekker: bītǝntrękǝr (Kermt), bietenvork: bitǝvǫrǝk (Maasniel), biǝtǝvørǝk (Halen), bietenwasser: bitǝwasǝr (Hasselt, ... ), gaffel: gafǝl (Sint-Truiden), gaffeltje: gęfǝlkǝ (Hoeselt), heber: hɛ̄bǝr (Obbicht), ɛ̄bǝr (Buchten, ... ), heffer: hē̜i̯vǝr (Stokkem), krabbertje: krɛbǝrkrǝ (Laar), krootriekje: krōtrikskǝ (Ketsingen), krootschupje: krǫu̯tšø̜pkǝ (Henis), krotendopper: krǭtǝdø̜pǝr (Buchten), krotengaffel: kroi̯tǝgafǝl (Rosmeer), krōtǝgafǝl (Maasmechelen, ... ), krūtǝgafǝl (Maaseik), krǫtǝgafǝl (Swalmen, ... ), krotengaffeltje: krutǝjɛfǝlkǝ (Bocholtz), krǫtǝgafǝlkǝ (Nunhem), krotenhaak: krǫtǝhǭk (Haelen), krotenlichter: krūtǝlextǝr (Mechelen), krotenriekje: kroi̯tǝrēkskǝ (Ulestraten), krutǝrēkskǝ (Rotem), krǫtǝrēkskǝ (Herten, ... ), krotenrooier: krǫtǝrōi̯ǝr (Herkenbosch), krotensteker: krōtǝstēkǝr (Maasmechelen), krotenstekertje: krǫtǝstē̜kǝrkǝ (Nunhem, ... ), krotentrekker: krōtǝtrękǝr (Sittard), krotenuitdoener: krūtǝnǫu̯donǝr (Maaseik), krotenvork: krǫtǝvǫrǝk (Maasniel, ... ), mesthaak: mesthaak (Oirlo), męshǭk (Maasniel), reubenlichter: rȳbǝlextǝr (Milsbeek, ... ), reubenrooier: rø̄bǝnrui̯ǝr (Merselo), riekje: rękskǝ (Sint-Truiden), robietenschup: rǝbiǝtǝskøp (Montenaken) Het stuk gereedschap dat werd gebruikt bij het uittrekken van de bietenknollen, voordat dit werk gemechaniseerd werd. Het is een ronde gaffel met een korte steel. Men steekt de gaffel naast de biet in de grond, drukt deze met de rechterhand omlaag en trekt tegelijk met linker de knol aan het loof omhoog. Bij mesthaak: in L 216 voegt men aan de opgave toe: "men gebruikte er de tweetandige mesthaak voor". [N 18, 33; monogr.] I-5
bietensnijbak banst: bāǝs (Zepperen), bǭs (Opheers), bietenbak: bē̜tǝbak (Eigenbilzen), bītǝbak (Herk-de-Stad), bīǝtǝbak (Sint-Truiden), ezel: izǝl (Opitter), hutselskist: høtšǝlskes (Hoensbroek), kapbak: kabak (Lommel), knijpbak: knīp˱bak (Venlo), koekuip: kui̯kǫu̯ǝp (Tessenderlo), kuu̯kǭp (Romershoven), krotenbak: krutǝn bak (Hechtel), krōi̯tǝn bak (Holtum), krōtǝbak (Grote-Spouwen, ... ), krǫi̯tǝbak (Ulestraten), krotenkist: krǭtǝkes (Munstergeleen), mangelenbak: maŋǝlǝbak (Ysselsteyn), scherfbank: sxɛrǝfbaŋk (Bree, ... ), scherfblok: sxɛrǝfblǫk (Paal), snijbak: snai̯bak (Tongeren), snii̯bak (Val-Meer), snēi̯bak (Gennep, ... ), snɛi̯bak (Leunen, ... ), snijkist: snikes (Swalmen), snikest (Maasbracht, ... ), stootbak: stǭtbak (Oirsbeek), štuǝtbak (Geulle), tobbe: top (Neerpelt), voerbak: vui̯ǝrbak (Borlo, ... ), vōrbak (Eijsden, ... ), vǫi̯ǝrbak (Kermt), vǫu̯ǝrbak (Einighausen), voerkuip: vōrkȳp (Tegelen) Voordat er bietenmolens op de boerderij kwamen werden de bieten kleingesneden met een lang mes boven een bak. In dit lemma staan de benamingen voor die bak bijeen. Vergelijk ook het lemma Strosnijbak, in afl. I.4. In L 159a wordt dat mes het mangelmes genoemd; in Q 18: een es. Hutsel, in hutselkist: hutsel is in het plaatselijke dialect een stuk biet. Bij tobbe wordt aangetekend dat de bak lijkt op een waston. [N 5A, 34d] I-5