e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
bijeenhouden, bijhouden beteenhouden: hiè hilt zə bətīn (Zonhoven), beteenrapen: hiè rā[o}pt zə bətīn (Zonhoven), beteenscharren: hiè schaort zə bətīn (Zonhoven), bij zich houden: dɛ elt sən knepkəs bej zəch (Rekem), bijeenhouden: da hält het béeen (Montzen), dēͅ əlt zə bi ɛin (Rotem), hēͅ helt et bīēͅin (Opglabbeek), hēͅ[ə} helt se beīn (Peer), hhij halt ze bij ien (Eksel), hij hailet bijijən (Sint-Huibrechts-Lille), hè helt ze goed been (Wijchmaal), hè hult ze biien (Heusden), hèjə hilt ət biejee (Montzen), hée heuld het bejeen (Welkenraedt), ə ilt ət bətīn (Sint-Truiden), əhilt sə bëien (Martenslinde), erheen kijken: da kiekt der heen (Montzen), erneven staan: hèe steet noe der nêve (Welkenraedt), erop zien: er zuut ⁄t erop (Val-Meer), gaarne alles hebben: er het gjan alles (Val-Meer), gedaan met tellen: dɛ̄ ɛt chədōͅn mɛt tɛlə (Rekem), goed bijeenhouden: h`hìlt ze good biein (As), ⁄r hŭlt se guet bei-ëe (Rosmeer), goed naloeren: ĕ lōrt allĕs gōəd nao (s-Gravenvoeren), het fel nazien: ə zit ət feͅl no[ə} (Sint-Truiden), het nauw nazien: ə zit ət nā no[ə} (Sint-Truiden), in zijn maal houden: dɛ̄ elt sɛn zən māl (Rekem), meteenhouden: he hilt ze metēn (Bilzen), hēͅ[a} hylteͅt met ein (Koninksem), hēͅjə hö:lt ət meͅt ēn (Riksingen), nauw bijeenhouden: hij helt zə nāw bīən (Hamont), nauw nagaan: hij gaiget naauw nôâə (Sint-Huibrechts-Lille), niet weggooien: hì zal ⁄t niet weggooie (As), ontzien: hij ontsīt sə (Bommershoven), tegader houden: hè hielt het tegaor (Wellen), te goər haa (Hoepertingen), vasthouden: dēͅ əlt zə vast (Rotem), he hilt ze vas (Bilzen), hēͅ[ə} helt se vast (Peer) Hij is zo spaarzaam (nauwziend, hij houdt het bijeen, en andere uidrukkingen met dezelfde betekenis). [ZND 07 (1924)] III-3-1
bijeenleggen beteenleggen: bĕdee legge (Hoeselt), bijeendoen: béjéndōē (Meijel), bijeengooien: bie-ijn-goojə (Montfort), bijeenlappen: beej ein lappe (Hoensbroek), beejen lappe (Venray), bejein lappe (Venlo), bie ein lappen (Kesseleik), bie-ein lappe (Neer), bie-ein-lappe (Schinnen), bieeen lappe (Montfort), bieĕ lappn (Brunssum), béjénlappə (Meijel), bijeenleggen: beej-èn legge (Oirlo), beijein-leggə (Maastricht), beͅ.i̯ē.l‧eͅqə (Eys), bi-j ee legke (Waubach), bi-jenlegge (Tienray), bie eij lekke (Wijlre), bie ein legge (Itteren, ... ), bie ein legge veur get te drinke (Schimmert), bie eèn lègge (Ittervoort), bie è lèkke (Noorbeek, ... ), bie-ei-legge (Gulpen), bie-einlègge (Geulle), bieeinlegke (Maastricht), bieeinlègge (Thorn), biej ein liGə (Kapel-in-t-Zand), biej-ein-legke (Voerendaal), biejeinliggə (Roermond), biejeinlékgən (Urmond), bije leëje (Vaals), bijeelekke (Eys), bijeen leggen (Eigenbilzen), bijeenleggen (Meeuwen), bijj ein lègke (Maastricht), bijééleggə (Vlijtingen), biéèilegke (Gronsveld), bĭĕjee léégə (Epen), (kk: als garçon).  bie ein lĕkke (Geleen), ps. boven de beide gs moet nog een ^staan; deze combinatieletters kan ik niet maken!  bieêe leg^g^e (Gulpen), bijlappen: beej lappe (Sevenum), biejlappe (Roermond), bielappe (Maasniel), bījlàppə (Nieuwenhagen), bèj lappe (Sevenum), ps. boven de è staat nog een lengteteken; deze combinatieletter kan ik niet maken/omspellen!  bèjlàppə (Maastricht), bijleggen: beijlèggə (Maastricht), biejlikke (Herten (bij Roermond)), bijj lègke (Maastricht), bijleggen (Eksel), bijlègge (Maastricht), bīēléGə (Susteren), borgen: börge (Geleen), collecteren: kollektere (Merkelbeek), een pot maken: eine pot make (Bree), pot maken (Zonhoven), pòt máákə (Opglabbeek), (ongebruikelijk).  ne pòt māke (As), een pot zetten: potzetten (Meeuwen), lappen: lappe (Blerick, ... ), lappen (Gennep, ... ), lappə (Doenrade, ... ), làppə (Maastricht), láppə (Heel, ... ), lâppe (Schimmert), mutje bij mutje leggen: mutje bij mutje leggen (Meijel), potten: potte (Horst), samenlappen: same láppe (Sittard), samenleggen: samelègge (Maastricht), schrabben: sjrabbe (Kerkrade), spenderen: vgl. Kerkrade Wb. (pag. 229): sjpendere, spenderen, trakteren.  sjpèndēērə (Nieuwenhagen), uitleggen: aatlegge (Jeuk), oetlegge (Maastricht), uitleggen (Leopoldsburg), utlegge (Meerlo), uut legge (Venray), uutlegge (Venray), əətlégə (Loksbergen) gezamenlijk geld bijeenleggen om iets te kunnen drinken [lappen, fineren] [N 87 (1981)] III-3-1
bijeenploegen aanakkeren: ǭǝnákǝrǝ (Kozen), aanbouwen: ãnbǫu̯ǝ (Panningen), aanrijden: ānrę̄i̯ǝn (Koersel), aanscheuten: ǭnšȳtǝ (Rijkhoven), aanschieten: ø̜nšītǝ (Diets-Heur), ę.nšitǝ (Nerem), ő̜njšītǝ (Sint-Huibrechts-Hern), ǫnjšītǝ (Berg), ǭnsxitǝ (Sint-Truiden), ǭnšītǝ (Millen), ǭǝ.nsxi ̞i̯tǝ (Groot-Gelmen), ǭǝnsxitǝ (Halmaal, ... ), ǭǝnsxītǝ (Donk), aanschieten in de midland: ǭǝ.nsxii̯tǝn en ǝ melant (Mechelen-Bovelingen), ǭǝnsxitǝn ęn dǝ melant (Brustem), aanslaan: o.njsly.n (s-Herenelderen), beteenakkeren: bętei̯ǝ.n[akkeren] (Broekom, ... ), bętēǝ.n[akkeren] (Gors-Opleeuw), bęti.n[akkeren] (Hasselt), bętē.n[akkeren] (Jesseren, ... ), bętęi̯.n[akkeren] (Borgloon), bętęi̯ǝ.n[akkeren] (Berlingen, ... ), bęt˱ięn[akkeren] (Lauw), bǝtei̯ǝn[akkeren] (Sint-Lambrechts-Herk), bǝtē.n[akkeren] (Vliermaalroot, ... ), bǝtēǝ.n[akkeren] (Guigoven), bǝtęi̯ǝn[akkeren] (Alken, ... ), bǝt˱i̯ę.n[akkeren] (Hoeselt), bǝt˱ē.n[akkeren] (Diepenbeek, ... ), bǝt˱ęi̯n[akkeren] (Zepperen), beteenrijden: bǝt˱iǝnrę̄ǝ (Duras, ... ), beteenslaan: bętī.nslø̜n (Wijer), bǝt˱iǝnslő̜nj (Ordingen), beteentrekken: bǝtęi̯ǝ.ntrękǝ (Gutschoven), beteenvaren: bǝt˱ē.vǭ.rǝ (Romershoven), beteenwerken: bǝt˱iǝnwę.rǝkǝ (Aalst), bijeenakkeren: bīǝnɛkǝrǝ (Zolder), bijeenploegen: bięi̯.n[ploegen] (Dilsen, ... ), biǝn[ploegen] (Wijchmaal), bęi̯ęi̯.n[ploegen] (Maaseik, ... ), bęi̯ǝn[ploegen] (Lommel), bī(i̯)ęi̯n[ploegen] (Maasniel, ... ), bijeenrijden: biǝ(n)rę̄ǝ (Kerkhoven), biǝnraiǝ (Paal), biǝrę̄.ǝn (Koersel), biǝrę̄ǝ (Heppen, ... ), biǝrę̄ǝn (Berverlo, ... ), bīǝ.rę̄i̯ǝ (Heusden), bī.nrɛi̯ǝ (Lummen), bī.rę̄ǝ (Beringen), bīnrę̄ǝ (Linkhout), bijeenslaan: bei̯ēslǭǝ (Nieuwenhagen), bii̯ęi̯nšlǭn (Heythuysen, ... ), bęi̯ǝnslǫu̯ǝn (Lommel), bīęi̯nšlǭn (Klimmen), bijeenvaren: bei̯ei̯.nvā.rǝ (Lanklaar, ... ), bei̯ē.vǭ.rǝ (Heesveld-Eik), bi ̞ęi̯.nvā.rǝ (Vucht), bi(i̯)ęi̯nvārǝ (Baexem, ... ), bii̯ē.vǭ.rǝ (Martenslinde, ... ), bii̯ęi̯.nvā.rǝ (Molenbeersel), biē.vǭ.rǝ (Gellik), bięi̯.nvā.rǝ (Boorsem, ... ), biǝ.nvǭǝ.rǝn (Hechtel), bī.vǭ.rǝ (Houthalen), bīi̯ęi̯.nvā.rǝ (Boukoul, ... ), bēi̯ē.vǭ.rǝ (Waltwilder), bęi̯ē.nvǭ.rǝ (Munsterbilzen), bęē.nvǭ.rǝ (Beverst), bijvoren: bɛ ̝vōrǝ (Oostham, ... ), binnensaan werpen: bęnǝs˱ǭn wɛ.rǝpǝ (Zichen-Zussen-Bolder), een rug aanploegen: nǝ røx˱ ãnplōgǝ (Kaulille), een rug ploegen: nǝ røx [ploegen] (Overpelt), ǝnǝ rø̜k [ploegen] (Sint Pieter), hogen: hȳgǝ (Gingelom), in de middel aanschieten: en dǝ medǝl ǭ ̞nsxitǝ (Bokrijk), in de middel beginnen: en dǝ medǝl bǝgęnǝ (Kanne), inakkeren: i.nákǝrǝ (Vliermaal), ineenvaren: e.nē.vǭ ̝.rǝ (Vlijtingen), i.nē.vǭ.rǝ (Veldwezelt), inrijden: enrę̄ǝ (Wilderen), ęnrę̄ǝ (Binderveld), inwaarts varen: ęi̯njats ˲vǭ.rǝ (Heers), met een rug ploegen: męt˱ enǝ rø̜k plōgǝ (Cadier), meteenakkeren: męt˱ei̯.n[akkeren] (Tongeren), męt˱ē.n[akkeren] (Henis, ... ), męt˱ęi̯n[akkeren] (Koninksem), meteenvaren: mętē.nvǭ.rǝ (Rutten), męt˱ē.nvǭ.rǝ (Henis), midden tegeneenploegen: medǝ tīgǝnęi̯.nplōgǝ (Opglabbeek), middenaan telen: medǝnán tø̄lǝ (Meijel), naar binnen aanslaan: nǫ benǝ ānšlǭn (Melick), naar het midden omploegen: nǫ t medǝn ø̜mplugǝn (Achel), naareentoe doen: nǭęi̯ntű dō.n (Ellikom), naareentoe ploegen: nōęi̯.(n)tu plōgǝ (Opglabbeek), naareentoe varen: nōēntáu̯ vǭ.rǝ (Bilzen), nǭęi̯ntű vā.rǝ (Opitter), op de middel aan werpen: ǫp ˲dǝ midǝl ǭn wɛ.rǝpǝ (Herderen, ... ), op een rug ploegen: ǫp˱ ǝnǝ rø̜k plōgǝ (Swalmen), op een rug varen: ǫp˱ ǝnǝ rø̜k ˲vā.rǝ (Maaseik), op ruggen bouwen: op røgǝ bǫu̯ǝ (Lottum), opakkeren: ǫp[akkeren] (Hasselt, ... ), ǫp˱[akkeren] (Zonhoven), opbouwen: op˱[bouwen] (America, ... ), ǫp˱[bouwen] (Baarlo, ... ), ǫp˱bōǝn (Paal), ǫp˱bǭu̯ǝ (Neerpelt), ǫp˱bǭu̯n (Sint-Truiden), opeenaan akkeren: op˱ē.nǫn [akkeren] (Bommershoven), ǫp˱ē.n`ɛn [akkeren] (Overrepen), ǫp˱ē.nǭǝn [akkeren] (Werm), ǫp˱īn`ǭn [akkeren] (Godschei), opeenaan omdoen: ǫp˱ēnǭn ømdūn (Oost-Maarland), opeenaan ploegen: ǫp˱ē ̞nān [ploegen] (Margraten), ǫp˱ē ̞nǭn [ploegen] (Gronsveld, ... ), ǫp˱ē(n)ã [ploegen] (Waubach), ǫp˱ēã [ploegen] (Heerlen), ǫp˱ēnā [ploegen] (Brunssum), ǫp˱ęi̯.nān [ploegen] (Opoeteren), ǫp˱ęi̯nãn [ploegen] (Lanaken), ǫp˱ęi̯nān [ploegen] (Geulle, ... ), ǫp˱ęnǭn [ploegen] (Rijckholt), ǫp˱ę̄i̯nā [ploegen] (Mechelen), opeenaan schieten: ǫp˱ē.nǭǝn šītǝ (Werm), opeenaan slaan: o ̞p˱ēn`ã šlǭ ̝ǝ (Simpelveld), ǫp.ęi̯nãn slō.n (Neerharen), ǫp˱enǭn šlūǝn (Rijckholt), ǫp˱ē ̞nān šlōǝn (Margraten), ǫp˱ē(n)ã. šlǭ ̝ǝ (Waubach), ǫp˱ē.nǭn sluɛ.nj (Val-Meer), ǫp˱ēã šlǭ ̝ǝ (Bleijerheide), ǫp˱ēnā šlǭ ̝ǝ (Oirsbeek), ǫp˱ęi̯nãn šlōn (Valkenburg), ǫp˱ęi̯nā šlǭ (Ransdaal), ǫp˱ęi̯nān šlǭn (Beek, ... ), ǫp˱ę̄ ̝ān šlǭ (Ten Esschen), opeenaan varen: op˱ęi̯nǭn vǭ.rǝ (Smeermaas), ǫpēǝ.nǭǝn vǭ.rǝ (Heers), ǫp˱ē ̞nān vārǝ (Margraten), ǫp˱ē.n vǭ.rǝ (Vroenhoven), ǫp˱ē`ã vārǝ (Schaesberg), ǫp˱ēn`ǭn vǭ.rǝ (Genk), ǫp˱ēnān vǭ.rǝ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), ǫp˱ēǭn vǭ.rǝ (Grote-Spouwen, ... ), ǫp˱ęi̯nān vārǝ (Beek, ... ), ǫp˱ęnǭn vǭǝrǝ (Rijckholt), ǫp˱ɛi̯n`ǭn vǭ.rǝ (Zutendaal), opeenaan werpen: ǫp.ē ̞nān wɛrǝpǝ (Margraten), ǫp˱ē.nɛn wɛ.rpǝ (Sluizen), opeentoe ploegen: ǫp˱ēntǫu̯ plōgǝ (Heugem), opeenvaren: ǫp˱ē.nvǭ.rǝ (Membruggen), ǫp˱ęi̯nvārǝ (Maasbracht), ophogen: ǫpȳgǝ (Gingelom), opploegen: up[ploegen] (Halen), ǫp[ploegen] (Born, ... ), oprenen: ǫprīǝnǝ (Jeuk), oprijden: oprę̄i̯ǝn (Kwaadmechelen), uprę̄i̯ǝ (Tessenderlo), ǫprę̄i̯ǝ (Berverlo), ǫprę̄i̯ǝn (Koersel), ǫprę̄ǝ (Berbroek, ... ), opruggen: oprøgǝ (Aijen, ... ), oprøkǝ (Horst, ... ), optelen: ǫptø̄lǝ (Meijel), opvaren: ǫp˲vārǝ (Ell, ... ), ǫp˲vǭrǝ (Beverst, ... ), ruggen: røgǝ(n) (Hamont), tegaar akkeren: tǝgǭr ákǝrǝ (Wellen), tegaar rijden: tǝgǭr rę̄ǝ (Schulen), tegeneenaan gooien: tiɛ.gǝnē.nǭn gūi̯ǝ (Kanne), tegeneenaan ploegen: tīǝ.gǝnęi̯nān plōgǝ (Reppel), tegeneenakkeren: tigǝnēnakǝrǝ (Oud-Winterslag), tegeneenop ploegen: tegǝniǝnǫp [ploegen] (Achel, ... ), tē.gǝninǫp [ploegen] (Peer), tēgǝniǝnǫp [ploegen] (Kleine-Brogel), tegeneenop rijden: tegǝniǝnǫp rīǝ (Neerpelt), tegeneenop varen: tēgǝnīnǫp ˲vǭ.rǝn (Helchteren), tīǝ.gǝnęi̯.nǫp ˲vā.rǝ (Bocholt), tegeneenploegen: tegǝniǝn[ploegen] (Eksel, ... ), tigǝnęi̯.n[ploegen] (As), tīǝ.gǝnęi̯.n[ploegen] (Neeroeteren, ... ), tegeneentoe doen: tiǝgǝnęi̯ntű dō.n (Meeuwen), tegeneentoe ploegen: tigǝn`ęi̯.tu [ploegen] (Opglabbeek), tigǝnęi̯ntu [ploegen] (Grote-Brogel), tiǝ.gǝnęi̯.ntűu̯ [ploegen] (Beek, ... ), tiǝgǝnęi̯ntű [ploegen] (Meeuwen, ... ), tīǝ.gǝnęi̯ntű [ploegen] (Gruitrode), tegeneentoe varen: tiǝgǝnęi̯ntű vā.rǝ (Tongerlo), tīǝ.gǝnęi̯ntű vã.rǝ (Neerglabbeek), tegeneenvaren: tigǝnęi̯nvãrǝ (Schimmert), tīǝ.gǝnęi̯.nvā.rǝ (Neerglabbeek), toeakkeren: tau̯ákǝrǝ (Rukkelingen-Loon), toegooien: tǫu̯goi̯ǝ (Vechmaal), toeslaan: toeslaan (Lommel), tsǫu̯šlǭǝ (Bocholtz), tušlōn (Rothem), toevaren: tuvārǝ (Swalmen) Bijeenploegen is de manier van ploegen (met een niet-wentelbare ploeg), waarbij de voren van twee kanten naar het midden van de akker worden omgekeerd. Men begint in het midden van de akker, waar men twee voren tegen elkaar ploegt. Vervolgens ploegt men de 3e voor tegen de Ie aan, de 4e tegen de 2e, de 5e tegen de 3e, enz. Na iedere voor gaat men, terwijl men de ploeg laat slepen, over de keerstrook naar de andere helft van de akker, om daar de volgende voor te ploegen. Die sleepweg wordt langer, naarmate het ploegwerk vordert. Laaggelegen en natte akkers werden in het midden gewoonlijk wat hoger aangeploegd. Termen met rug lijken daarop te wijzen. Wat de typen in de middel beginnen, in de middel aanschieten, in de midland aanschieten e.d. betreft, die de bedoelde ploegwijze benoemen naar of ook bruikbaar zijn voor het ploegen van de eerste voren daarbij, zie men ook het lemma De Eerste Voor Ploegen, onder B. [N 11, 49; N 11A, 119a; JG 1a + 1b + 1c; A 33, 1a + b; monogr.] I-1
bijen bewusteloos maken afdompen: af˱dumpǝ (Binderveld, ... ), ã.f˱do.mpǝ (Godschei), ãf˱do.mpǝ (Eksel), afdrijven: ã.f˱drę̄.vǝn (Hechtel), afnieteren: afnieteren (Houthalen, ... ), afnitǝrǝ (Sint-Truiden, ... ), ã.fnitǝrǝ (Houthalen, ... ), ā.fnitǝrǝ (As, ... ), āfnitǝrǝ (Alken), ǭ.fnitǝrǝ (Beverst, ... ), afsalpeteren: afsalpeteren (Maasmechelen), afsalpiǝtǝrǝ (Venray), afsalpētǝrǝ (Wellerlooi), afsalpītǝrǝ (Horst), ã.fsǝlpīǝtǝrǝ (Opoeteren), āfsalpi-jtǝrǝ (Peij), āfsalpi.tǝrǝ (Weert), āfsalpitǝrǝ (Maaseik), āfsalpētǝrǝ (Asenray / Maalbroek, ... ), āfsalpęjtǝrǝ (Stein), ǭfsalpitǝrǝ (Veldwezelt), afsolferen: afsolferen (Tessenderlo), āfsǫlfǝrǝ (Houthalen), ǭfsǫlfǝrǝ (Diepenbeek), afzwavelen: āfžwāvǝlǝ (Roermond), afzwegelen: āfzwę̄jgǝlǝ (Peij), bedompen: bǝdumpǝ (Genk, ... ), bedwelmd maken: bǝdwɛlǝmt mã.kǝ (Meeuwen), bedwelmen: bedwelmen (Kerkhoven, ... ), bǝdwø̜lǝmǝ (Kwaadmechelen), bǝdwęlmǝ (Eisden), bǝdwęlǝmǝ (Beringen, ... ), bǝdwɛlmǝ (Geistingen, ... ), bǝdwɛlmǝn (Dilsen, ... ), bǝdwɛlǝmǝ (Achel, ... ), beroken: beroken (Diepenbeek, ... ), bǝruekǝ (Venray), bǝrukǝ (Houthalen), bǝrø̄kǝ (Stein), bǝrø̜jkǝ (Beek, ... ), bǝrōkǝ (Heerlen, ... ), bǝrū.kǝ (Hasselt), bǝrūkǝ (Zepperen), bǝrūǝkǝ (Horst), bǝrǫwkǝ (Herten), bǝrǫwkǝn (Dilsen), dompen: dompen (Lommel), dompǝn (Diepenbeek), dumpǝ (Donk, ... ), dūmpǝ (Alken, ... ), dǫmpǝ (Houthalen), nieteren: etǝrǝ (Diepenbeek), nitǝrǝ (Beringen, ... ), nitǝrǝn (Tongerlo), ontgeesten: ont˲gīǝstǝ (Ordingen), roken: roken (Achel, ... ), rukǝ (Houthalen), ruǝkǝ (Meijel), rōkǝ (Heerlen), rǫwkǝ (Asenray / Maalbroek, ... ), rǫwkǝn (Dilsen), salpeteren: salpeteren (Neer), salpētǝrǝ (Beek, ... ), uitblazen: ãt˱blōǝzǝ (Duras), verdoven: vǝrdowvǝ (Eisden), vǝrduǝvǝ (Kerkhoven), vǝrdǫwvǝ (Maaseik), verduisteren: vǝrd˙ø̄stǝrǝ (Rijkhoven), verduizeld maken: vǝrdáj.zǝlt mǭ.kǝ (Berg), verduizelen: vǝrduzǝlǝ (Montzen), vǝrdáj.zǝlǝ (Berg), zat maken: zã.tmã.kǝ (Dilsen), zwavelen: zwāvǝlǝ (Horst) Het bedwelmen van bijen. Om steken te voorkomen bij bijvoorbeeld het verplaatsen van een bijenvolk naar een nieuwe woning, maakt men de bijen bewusteloos met rook, salpeterdamp, nitraat, zwavel of propolis. [N 63, 77a; N 63, 73d; N 63, 77g; JG 1a+1b; JG 2b-5, 9; Ge 37, 157; monogr.] II-6
bijen doden afdompen: af˱dumpǝ (Binderveld, ... ), ãf˱do.mpǝ (Kermt), áf˱dumpǝ (Linkhout), ǭf˱do.mpǝ (Vliermaalroot, ... ), afsalpeteren: āfsalpētǝrǝ (Noorbeek, ... ), afslachten: afslachten (Kerkhoven, ... ), afslaxtǝ (Meijel, ... ), āfslaxtǝ (Geistingen, ... ), ǭ.fslaxtǝ (Berg, ... ), ǭ.fslãtǝ (Membruggen), ǭfslaxtǝ (Millen), afsolferen: afsolferen (Lommel, ... ), afsolfǝrǝ (Duras, ... ), afsǫlǝfǝrǝ (Alken, ... ), ã.fso.lfǝrǝ (Kessenich), ãfsolfǝrǝ (Boorsem), o.fso.lfǝrǝn (Hees), ā.fso.lǝfǝrǝ (Ordingen), ā.fsǫ.lfǝrǝ (Niel-bij-As), āfsǫlfǝrǝ (Beek, ... ), āfsǫlvǝrǝ (Geulle), ǭ.fsǫ.lfǝrǝ (Bilzen, ... ), ǭfsolfǝrǝ (Veldwezelt, ... ), ǭfsǫlfǝrǝ (Genk), afzwavelen: afzwa.vǝlǝn (Dilsen), afzwāvǝlǝ (Horst), afzwɛvǝlǝ (Venray), afzwɛ̄vǝlǝ (Ysselsteyn), āfzwāvǝlǝ (Born, ... ), āfžwāvǝlǝ (Beek, ... ), afzwegelen: āfzwę̄gǝlǝ (Asenray / Maalbroek), āfzwę̄gǝlǝn (Thorn), āfžwę̄gǝlǝ (Herkenbosch, ... ), bedompen: bǝdo.mpǝ (Koersel), besolferen: bǝso.lǝfǝrǝ (Wellen), dompen: dumpǝ (Wilderen), dooddoen: dōt˱dū.n (Rijkhoven, ... ), dǫwt˱dū.n (Romershoven), kapotmaken: kapǫtmǭkǝ (Millen), kǝpotmã.kǝ (Boorsem, ... ), kǝpotmãkǝ (Laar, ... ), kǝpotmāʔǝ (Tessenderlo), kǝpotmǭ.kǝ (Wijer), slachten: sla.xtǝ (Zutendaal), sla.xtǝn (Eksel), slachten (Neer, ... ), slaxtǝ (As, ... ), slaxtǝn (Grote-Brogel), slá.xtǝ (Stokrooie), slá.xtǝn (Achel, ... ), sláxtǝ (Oostham), sláxtǝn (Hechtel, ... ), solferen: solfǝrǝ (Geistingen, ... ), solǝfǝrǝ (Wilderen), sǫ.lfǝrǝn (Hoeselt), sǫ.lǝfǝrǝ (Zonhoven), sǫlfǝrǝ (Millen), sǫlǝfǝrn (Zonhoven), stikken: stekǝ (Donk), uitsolferen: utsǫlfǝrǝ (Montzen), versmachten: vǝrsmáxtǝ (Herk-de-Stad), verstikken: vǝrstekǝ (Diepenbeek, ... ), vǝrstøkǝ (Uikhoven), zwavelen: zwāvǝlǝ (Millen) Afslachten van een volk door middel van zwavel. Als de imker een volk in zijn geheel wil afslachten, graaft hij een kuil. Daarin legt hij een brandende zwavellap en zet de korf er met gesloten vlieggat bovenop, zodat de bijen verstikken door de zwaveldamp. Eertijds werden de volken op deze manier afgeslacht als men de honing wilde oogsten en men het volk niet geschikt vond voor de overwintering (Gelens 1963, pag. 20). Deze praktijk stuitte op tegenstand en tegenwoordig oogst men de honing zonder nodeloze slachtpartijen. [N 63, 78a; N 63, 77e; JG 1a+1b; JG 2b-5, 9; Ge 37, 208, Ge 37, 211; monogr.] II-6
bijenborstel bienenborstel: bīnǝbǫsǝl (Millen) De zachte borstel waarmee men de bijen van de raten veegt. [Ge 37, 160] II-6
bijendans achtdans: achtdans (Asenray / Maalbroek), bijendans: bejǝdans (Heerlen), bi-jǝdans (Beek, ... ), bi.jǝdaǝns (Weert), bęjǝndans (Ysselsteyn), bęjǝndās (Genk), dans: dans (Geistingen, ... ), dā.s (Houthalen), honingdans: hoaneŋdāns (Noorbeek, ... ), honeŋdans (Venray), hǫwneŋdās (Zepperen), kwispeldans: kwespǝldans (Asenray / Maalbroek), kwispǝldans (Born), pollendans: pollendans (Maasmechelen, ... ), pǫlǝdans (Meijel), pǫlǝndans (Dilsen), richtingsdans: richtingsdans (Lommel), rondedans: rondǝdans (Wellerlooi), ronǝndā.ǝs (Diepenbeek), sint-vitusdans: sentfitǝsdans (Asenray / Maalbroek) Kwispel- of rondedans die de haalbij in de korf of kast op de raten uitvoert, om aan de andere bijen mee te delen waar zij een honing- of stuifmeelbron gevonden heeft. De bij loopt over de raat en beschrijft een acht. Als zij op de raaklijn van de twee ronden is, beweegt ze haar achterlijf heen en weer. Deze beweging lijkt op kwispelen. De bij wil met de dans de richting aangeven waarin het voedsel gezocht moet worden en de afstand van woning tot voedselbron (Vos, pag. 15). [N 63, 42] II-6
bijendoek bienkleed: binklēt (Diepenbeek), bijdoek: bi-jdōk (Geistingen, ... ), bi-jdǭk (Maaseik), bidōk (Neer, ... ), bijdoek (Genk, ... ), bęjdūk (Meijel), bijendoek: bejnǝndūk (Venray), bejǝdo.k (Dilsen), bejǝdōk (Horst, ... ), bejǝnduk (Wellerlooi, ... ), bi-jǝdōk (Asenray / Maalbroek, ... ), bęjǝdūk (Meijel), bęjǝndōk (Genk), bijenkleed: bijenkleed (Hasselt), bijkleed: bijkleed (Lommel), biklēt (Zepperen), biklęjt (Opglabbeek), doek: do.k (Dilsen), doek (Maasmechelen, ... ), duk (Rummen, ... ), dōk (Noorbeek, ... ), dūk (Venray), gaasdoek: gāsdǫwk (Hasselt), gaasdoekje: gāsdikskǝ (Hasselt), kleed: klēt (Diepenbeek), klęjt (Alken), korfdoek: kø̜rfdōk (Heerlen, ... ), kǫrfdōk (Asenray / Maalbroek, ... ), opbinddoek: ǫpbentdok (Houthalen), reisdoek: ręjsdōk (Noorbeek, ... ), sluitdoek: sluitdoek (Kerkhoven), sluitstuk: sluitstuk (Kerkhoven), windel: wenjǝl (Born), zak: zak (Beek, ... ) Het doek dat om de korf wordt gewonden en dat aan de korfwand wordt vastgezet met oognagels of pinnetjes. Soms (K 317a, L 384 en Q 15) gebruikt men hiervoor een jutezak. Het doek moet in elk geval luchtig zijn. [N 63, 104a; monogr.] || Het doek dat op de plaats waar de beide korven bij het jagen met de openingen tegen elkaar komen, om de korven wordt gewonden. In L 330 gebruikt men hiervoor een oude jutezak. [N 63, 87b; monogr.] II-6
bijenhal afdak: af˱dak (Laar), bienenhal: bejnǝhal (Montenaken), bi-jnǝhal (Gingelom), binǝhal (Bilzen, ... ), bēnǝhal (Val-Meer), bīnǝhal (Berg, ... ), bienenkot: bīnǝkot (Grote-Spouwen, ... ), bienenzet: bejnǝzęt (Bommershoven), bi ̞jnǝzęt (Jesseren), binǝzęt (Gors-Opleeuw), (mv)  bīnzętǝ (Lauw), bienhal: binhal (Rosmeer), bīnhal (Hoeselt, ... ), bienzet: bejnzęt (Guigoven, ... ), binzɛt (Diepenbeek), bi̞jnzęt (Jesseren, ... ), bīnzęt (Romershoven), bij: bi (Meerssen, ... ), bijenbank: bejǝbaŋk (Amby, ... ), bi-jǝbaŋk (Amstenrade, ... ), bi-jǝbāŋk (Noorbeek, ... ), biǝbaŋk (Berg / Terblijt, ... ), biǝnbaŋk (Schimmert, ... ), bęjǝbaŋk (Heer, ... ), bijenhal: bejǝal (Lanklaar, ... ), bejǝhal (Borgharen, ... ), bejǝnál (Rekem), bi-jǝal (Rekem), bi-jǝhal (Asenray / Maalbroek, ... ), bi-jǝhǫl (Echt), bi-jǝnhal (Doenrade, ... ), bijenhal (Heer, ... ), biǝhal (Beegden, ... ), biǝnhal (Maasniel, ... ), bájǝhal (Meldert), bájǝhál (Lummen), bøwǝhal (Vlijtingen), bęjǝhal (Eijsden, ... ), bęjǝhál (Heppen, ... ), bęjǝnal (Rekem), bę̄ǝal (Melveren), bę̄ǝhal (Binderveld, ... ), bę̄ǝhál (Berbroek, ... ), bɛjǝhal (Sint Huibrechts Lille), bijenhalletje: biǝhɛlkǝ (Sittard), bijenhok: bejǝhǫk (Merselo), bejǝnhǫk (Grubbenvorst), bijenhok (Heerlen), biǝhǫk (Valkenburg), bijenhuis: bi-jǝnhūs (Meerssen), bijenhuisje: bējǝhyskǝ (Steyl, ... ), bijenhut: bejǝhøt (Afferden, ... ), bejǝhø̜t (Maasbree), bejǝnhøt (Geysteren, ... ), bi-jǝhøt (Beesel, ... ), bi-jǝnhøt (Reuver), bijenhut (Blerick, ... ), biǝhøt (Baarlo, ... ), bējǝhøt (Belfeld, ... ), bējǝnhøt (Broekhuizen, ... ), bēǝnhøt (Venray), bęjǝhøt (Helden, ... ), bijenkaar: beǝnkaǝr (Venlo), bi-jǝkar (Belfeld), bi-jǝkār (Haelen, ... ), biǝkār (Brunssum, ... ), bī-jǝkār (Broeksittard, ... ), bijenkas: biǝkas (Houthem), bijenkooi: bejǝkø̜j (Venray, ... ), bējǝnkø̜j (Ysselsteyn), bijenkorf: bi-jǝkǫrf (Blerick), bējǝkø̜rf (Wanssum), bijenkot: bejǝkot (Vucht), bę̄ǝkot (Melveren), bijenplank: bi-jǝplaŋk (Schaesberg), bijenschop: bejǝšop (Stokkem), bi-jǝsxop (Sint Odilienberg), bi-jǝšop (Asenray / Maalbroek, ... ), biǝsxop (Maasbracht), biǝšop (Herten, ... ), bējǝšǫp (Heerlen), bęjǝšop (Vijlen), bī-jǝšop (Melick), bīǝšop (Linne), bijenschuil: bi-jǝsxowl (Mechelen-Bovelingen), bijenstal: bejǝnstal (Gennep, ... ), bejǝstal (Kermt, ... ), bejǝstāl (Arcen, ... ), bejǝštal (Simpelveld), bejǝštāl (Vaals), bi-jǝnstal (Spaubeek), bi-jǝstal (Dieteren, ... ), bi-jǝstalǝ (Grathem, ... ), bi-jǝstāǝl (Hoepertingen, ... ), bi-jǝštal (Asenray / Maalbroek, ... ), bijenstal (Born, ... ), biǝnstal (Baarlo), biǝstal (Baarlo, ... ), biǝstalǝ (Stevensweert), biǝštal (Amby, ... ), bējǝstal (Mook), bęjǝnstāl (Amby), bęjǝstal (Beringen, ... ), bęjǝštal (Eijsden, ... ), bęjǝštāl (Gronsveld, ... ), bę̄jǝštāl (Epen), bę̄ǝstāl (Sint Pieter), bijenstand: bejǝstant (Venlo), bejǝštant (Heerlen), bejǝštānt (Montzen), biǝštant (Berg / Terblijt), bijenstok: biǝstǫk (Roermond), bējǝštǫk (Bocholtz), bijenzet: bi-jgǝzęt (Groot-Gelmen), bi-jǝnzɛt (Zepperen), bi-jǝzęt (Aalst, ... ), bijenzet (Hasselt), bi̞jǝzęt (Ulbeek), bęjǝzɛt (Alken), bę̄ǝzęt (Kortessem), bijhal: bejal (Boorsem, ... ), bejhal (Kanne, ... ), bi ̞jal (Kinrooi, ... ), bi ̞jhal (Ellikom, ... ), bi-jal (Einighausen, ... ), bi-jalǝ (Puth  [(vroeger)]  ), bi-jhal (Beek, ... ), bi.jhal (Weert), bial (Sint-Truiden), bihal (Achel, ... ), bihál (Kwaadmechelen), bijhal (Achel, ... ), bájhál (Paal), bøjhal (Hees), bęjhal (Beringen, ... ), bę̄hal (Donk, ... ), bīhál (Oostham, ... ), bījhal (Echt), bɛjhal (Achel, ... ), bijhuisje: bējhyskǝ (Tegelen), bijkaar: bikār (Stramproy), bijkot: bikot (Sint-Truiden), bijstand: bistant (Aalst), bijzet: bi-jzęt (Brustem, ... ), bizęt (Aalst, ... ), bęjzęt (Kermt, ... ), bę̄jzęt (Alken, ... ), hal: hal (Borgharen, ... ), ál (Bilzen), hut: høt (Meerlo), kaarhuis: kārhūs (Spaubeek), kast: kas (Meerssen, ... ), schelf: šɛ.lǝf (Herderen), schop: šop (Echt), schuiltje: šawlkǝ (Overrepen), stal: stal (Weert), stand: štant (Berg / Terblijt), zet: ze̞t (Piringen), zęt (Heks), zɛt (Zepperen) Gebouw waarin korven of kasten geplaatst worden als beschutting tegen regen en wind. In de loop van de tijden zijn er verschillende vormen geweest van een bijenstand of bijenhal. De vorm hing af van het al of niet voorhanden zijn van een natuurlijke beschutting en het materiaal dat de natuur in de omgeving ter beschikking stelde. Gewoonlijk is de bijenstand een rechthoekig bouwsel met een open zijde die meestal in zuidoostelijke richting is geplaatst. Verder zijn er een achterwand, zijwanden, een bodemplank en dak plus afdak. Beschutting en zonlicht zijn belangrijk voor een bijenstand. Voor korven en kasten met achterbehandeling heeft de stal of stand de nodige voordelen. Voor de moderne kasten met bovenbehandeling is een stal niet meer nodig. Deze kasten worden vrij opgesteld. [N 63, 11a; N 63, 2a; N 63, 2; JG 1b + 2c; JG 2b-5; L 1a-m; S 3; R 3, 41; Ge 37, 150; A 9, 5; monogr.] II-6
bijenhouder -scheldbenaming bienpummel: binpømǝl (Diepenbeek), bijenboer: bęjǝnbūr (Ysselsteyn), bijengek: bejǝgɛk (Heerlen, ... ), bi-jǝgɛk (Geistingen, ... ), bijenhouder: bejǝnhaldǝr (Wellerlooi), bijenkerel: bi-jǝkę̄rǝl (Herkenbosch), bijenkloot: bi-jekloat (Beek, ... ), bi-jǝklut (Dilsen), bi-jǝkluǝt (Weert), bi-jǝklōt (Asenray / Maalbroek, ... ), biǝkloǝt (Roosteren), bęjǝkluǝt (Meijel), bijenkloteraar: bęjǝklutǝrę̄r (Genk), bijenkoning: bejǝkø̄neŋ (Venlo), bijenkramer: bi-jǝkrę̄mǝr (Beek), bijenmelker: bejǝmelkǝr (Heerlen), bi-jǝmɛlkǝr (Maasmechelen), bijenmelker (Hasselt), biǝmɛlkǝr (Houthem), biǝnmɛlkǝr (Nuth), bęjǝmɛlkǝr (Genk), bijenmoer: bejǝmōr (Heerlen), bi-jǝmōr (Born), biǝmǫwr (Sittard), bijenpiet: bejǝpit (Bergen, ... ), bi-jǝpet (Maaseik), bējǝpit (Siebengewald), bijenpitser: bi-jǝpetsǝr (Roermond), bijvader: bivādǝr (Kerkhoven), sokkerboer: sokǝrbuǝr (Alken) In N 63, 1b werd gevraagd: "Welke scheldnamen voor de bijenhouder kent u?" Uit de antwoorden blijkt dat er een aantal benamingen is die min of meer scheldend van aard zijn, een ander aantal is milder van aard en sommige zijn algemene benamingen. Deze laatste opgaven zijn niet overgebracht naar het lemma Bijenhouder, Imker, maar zijn op grond van de vraagstelling toch in dit lemma opgenomen. [N 63, 1b; A 9, 7; monogr.] II-6