e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
schietstaven verwijderen staven uithouwen: stę̄v ȳthøjwǝ (Opitter, ... ) Schietstaven verwijderen uit het rondsel van niet te gebruiken steenkoppels. [Jan 107 add.] II-3
schiettent kaarsje-schiet: [Keske: verkl. van kast]  keskesjeet (Bree), De uitgestoten r uit westelijke dialecten o.a. in Beverlo.  késkeschîe.t (Zolder), Vgl. pag. 195: **kaarske schieten, z.o. *keskeschiet.  késkeschīē.ët (Zonhoven), schietbarak: sjiet-brak (Widooie), Op de foor staat een schietbarak.  schiədbrak (Niel-bij-St.-Truiden), Ss. sub schieten.  schīē.ëtbrák (Zonhoven), schietbude: sjisboed (Bocholtz, ... ), schietkraam: scheetkraom (Kaulille), schie.tkraom (Gennep), schietkroom (Beverlo), schiētkraom (Venray), B.v. Op de kermis stond ene schietkraam en ene frietkraam.  šētkrōͅm (Meeswijk), schiettent: sjeettent (Swalmen) *Keskeschiet: 1. **Kaarske schieten: op de kermis met een karabijn een brandend kaarsje trachten uit te schieten. || *Schietbarak, schiettent. || 1. Vervorming van kérskeschîe.t, het kaarsje-schieten op de kermis in schiettent. || Schietbarak: Schiettent. || Schietkraam op de kermis. || Schietkraam. || Schietkraam: Schiettent. || Schiettent (op kermis). || Schiettent op de kermis. || Schiettent. III-3-2
schietterrein schietstand: šiǝtštant (Kelmis) Plaats waar de schutters de schietwedstrijden hielden. Een terrein dat door de mijnmaatschappij ter beschikking was gesteld. [monogr.] II-4
schiettoestel appareil: appareil (Lanklaar  [(Eisden)]   [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), klein schietmachine: klęjn šētmǝšejn (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Zwartberg, Waterschei]), machientje: mašenǝkǝ (Zonhoven  [(Zwartberg)]   [Zwartberg, Eisden]), mašinǝkǝ (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Zwartberg]), schietapparaat: šesaparāt (Chevremont  [(Julia)]  , ... [Winterslag, Waterschei]  [Julia]), šesapǝrāt (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Domaniale]), šētaparāt (Geleen  [(Maurits)]  , ...  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]), š˙ēt˱apar˙āt (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Domaniale]), schietdoos: sētdoas (Geleen  [(Maurits)]  , ... [Maurits]  [Maurits]  [Maurits]), šesduǝs (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Emma]  [Willem-Sophia]  [Julia]  [Domaniale]), šētdaws (Buchten  [(Maurits)]   [Maurits]), šētduǝs (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Laura, Julia]  [Emma]  [Maurits]), šęjtdōs (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Domaniale, Wilhelmina]), schietkist: šētkes (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]  , ... [Maurits]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), schietmachine: schietmachine (Rekem  [(Zwartberg / Eisden)]   [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), sxitmašin (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Eisden]), sxitmǝšin (Eisden  [(Eisden)]   [Zwartberg, Waterschei]), schiettoestel: šēttustęl (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Maurits]), zwaar schietmachine: zwǭr šētmǝšejn (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Eisden]) Dynamo die de elektrische stroom levert voor het tot gloeien brengen van het gloeidraadje in de ontsteker. De elektrische stroom wordt via kabels van het schiettoestel naar de ontstekers gevoerd. Door de onduidelijke vraagstelling van vraag N 95, 409 ("Hoe noemt u een schietdoos of ontstekingsapparaat") is het mogelijk dat een aantal dialectvarianten die onder het woordtype schietdoos zijn opgenomen, eigenlijk van toepassing zijn op de blikken doos waarin de patronen van het springstoffenmagazijn naar de werkpunten vervoerd werden (zie het lemma Schietdoos). [N 95, 409; N 95, 418; monogr.] II-5
schietzolder kandel-/kanjelzolder: kǫjnjǝlzǫldǝr (Herk-de-Stad), schevel: ši.vǝl (Maastricht), schietstoel: šitstu.l (Mal), schietvloed: sxiǝt˲vlut (Stevoort), schietzolder: sxit˲zǫldǝr (Kuringen, ... ), sxit˲zǫlǝr (Lummen), ši.t˲zǫlǝr (Lauw, ... ), šit˲zǫldǝr (Bilzen), šȳt˲zǫlǝr (Diepenbeek, ... ), schuif: šø̜jf (Lanaken), waterscheut: wǭ.tǝršø̄.t (Tongeren) Het eerste gedeelte van de watergoot waar de snelheid van het water wordt vergroot. Daarna loopt het water over een recht stuk, de baard, naar een gedeelte dat de ronding heeft van het rad, de hals. Zie ook het lemma ɛwatergoot bij onderslagmolensɛ.' [Vds 59; Coe 55] II-3
schiftijzer handboom: (h)ant˱bōm (Bilzen), hark: hē̜rǝk (Venray), hefboom: høf˱būwǝm (Loksbergen), hɛf˱bǫwm (Klimmen), hefijzer: hɛf˱ī̄zǝr (Klimmen), hefstang: hɛfštaŋ (Klimmen), ijzeren stang: izǝrǝn staŋ (Maaseik), ī̄zǝrǝ štaŋ (Spekholzerheide), koevoet: kuvūt (Milsbeek), ripijzer: rep˱ī̄zǝr (Maastricht), schiftijzer: šeft˱ī̄zǝr (Nunhem, ... ), schiftstang: šeftštaŋ (Echt) De stang waarmee het smalspoor wordt verplaatst. [N 98, 55; monogr.] II-8
schijf braadspek braai: braai (Dilsen, ... ), brao (Munstergeleen), braoj (Gronsveld, ... ), braon (Kessenich), broaai (Oostham), broaj (Elen, ... ), broi (Boorsem), broij (Koersel), broj (Rotem), brooi (Genk, ... ), brooj (Opgrimbie), brooë (Berbroek, ... ), broàj (Rekem), broïj (Tessenderlo), broòj (Uikhoven), brōi (Zonhoven), brōj (Neerharen), brōə (Borgloon), brōͅi (As, ... ), brōͅ‧j (Meeswijk), brŏuwj (Montenaken), bro͂i (Eisden), broͅ (Ketsingen), broͅi (Beringen, ... ), broͅj (Stokkem, ... ), broͅjə (Lanklaar, ... ), bruəj (Heusden), brwoͅj (Val-Meer), #NAME?  braoj (Susteren), @ Bräöke sjpk is neit teväöl veur te gaon van hie bës Gäöl: prestatie en voeding moeten met elkaar overeenstemmen  brao (Sittard), b.v. spek of ham  broaj (As, ... ), braai= schijfje, plakje spek om te braden  brauj (Meeswijk), broi (Rijkhoven, ... ), brōi (Berg, ... ), brōə (Donk (bij Herk-de-Stad), ... ), brōə. (Berbroek, ... ), brō̝.ə (Kozen), brōͅə (Zelem), broͅi (Gelinden, ... ), broͅi. (Vliermaal, ... ), bru.oͅ (Mechelen-Bovelingen), bru.ə (Rukkelingen-Loon), bruə (Berlingen, ... ), bruə. (Borgloon, ... ), brū.ə (Stevoort, ... ), brūi (Gingelom, ... ), brūə (Sint-Lambrechts-Herk, ... ), brūɛ (Kortessem), brū̞.t (Heers), bru̞ə (Kerniel), bru̞ə. (Gors-Opleeuw), Eigen spellingssyst. Zie vragenlijst p.6  braoj (Berg-aan-de-Maas), Gêmmich mêr ënë bròi spêk mèt kòppël èiër èiër én ënë spekbròi és b؉rëkòs  bròi (Tongeren), ook ongebraden  braoj (Echt/Gebroek), Syst. Frings  brōəi̯ (Gingelom), bro͂i̯ (Gelieren/Bret), broͅi̯ (Mechelen-aan-de-Maas), broͅəi̯ (Hasselt), brū(ə) (Opheers), brū̞əi̯ (Niel-bij-St.-Truiden), Syst. Frings mnl.  brōͅi̯ (Gruitrode), Syst. WBD  brao (Holtum), braoj (Urmond), Verklw. briëke Ne bròò.ëj spék: een plakje spek  bròò.ëj (Zonhoven), braai herst: Eigen spellingssyst. Zie vragenlijst p.6  braoj hers (Berg-aan-de-Maas), braai spek: braai spek (Helchteren), brao spek (Guttecoven), braoj spek (Roosteren), braoj spék (Neeroeteren), braò sjpek (Sittard), brō speͅk (Borgloon), brōͅj speͅk (Smeermaas), ne broa.j spek (Hasselt, ... ), Syst. Frings  bra͂i̯ spɛk (Bocholt), brōə spɛk (Zelem), bro͂ͅi̯ spɛk (Hasselt), broͅi̯ speͅk (Sint-Truiden), broͅi̯ spɛk (Linde), broͅəi̯ spɛk (Beringen, ... ), brūə spɛk (Halen), Syst. Frings (?)  brōͅə spɛk (Kinrooi), Syst. Veldeke  braoj spek (Kinrooi), Syst. WBD  brao sjpek (Limbricht), brao-sjpék (Klimmen), braoj sjpek (Herten (bij Roermond)), Syst. Wbk. van Bree  broaj spek (Bree), braaitje: breudje (Stein), breuke (Diepenbeek), breute (Mechelen-aan-de-Maas), breutje (Rotem, ... ), brēͅtšə (As), brōētšə (Maaseik), brū̞.eͅ (Diepenbeek), bräodsje (Gronsveld), bräödsje (Heugem), brèidtje (Oost-Maarland), brèudsje (Stokkem), brèùdje (Urmond), brèùtsje (Oost-Maarland), brëudsje (Gronsveld), brëujke (Gronsveld), brøkə (Borgloon), brø̄kə (Godschei), brø͂ͅtjə (Rotem), braai= schijfje, plakje spek om te braden  bryøͅkə (Guigoven), bryəkə (Wellen), brøkə (Melveren), brø̄kə (Kerkom, ... ), brø̄əkə (Aalst-bij-St.-Truiden), braaitje spek: brōkə speͅk (Borgloon), bredje: breedsje (Genk), britsje (Genk), gebakken spek: gebakken schpek (Sittard), Syst. WBD  gebakke spek (Boekend), gebraai spek: gebraoe sjpek (Nuth/Aalbeek), gebraden spek: gebraoje sjpek (Roermond, ... ), gebraoje spek (Baarlo, ... ), gebraone schpek (Mechelen), gebroane sjpek (Ubachsberg, ... ), gebrone sjpek (Mechelen), Eigen syst.  gebrōāne sjpek (Heerlen), Syst. Eijkman  gəbrōͅi̯ə spɛk (Gennep), Syst. Eykman  gəbrōͅi̯ə spɛk (America), Syst. Frings  gəbrōͅi̯ə spɛk (Neerpelt), Syst. Grootaers  gəbroͅu̯jə speͅk (Lommel), Syst. Veldeke  gebraoje sjpek (Roermond, ... ), Syst. WBD  gebrao:ne sjpèk (Mechelen), gebraoje sjpek (Baarlo, ... ), gebraoje spek (Oirlo, ... ), gebraoje spèk (Ottersum), gebraojen spek (Broekhuizen), gebroaje spek (Meijel, ... ), harst: ha:rst (Grote-Brogel), harst (Hechtel, ... ), hārst (Neerpelt), hárs (Zonhoven), hárst (Beek (bij Bree), ... ), Syst. Frings mnl.  harst (Bree), Syst. WBD  harst (Meijel), harst spek: harst spek (Eksel), Syst. Frings Gebraden of ongebraden.  hā.rs spɛk (Overpelt), herst: est (Kessenich), hers (Roermond, ... ), hers(t) (Haelen), hersj (Vlodrop), herst (Nunhem, ... ), hest (Ell, ... ), hēͅrst (Hamont, ... ), hɛst (Kinrooi, ... ), ɛst (Kinrooi, ... ), Nieuwe [spelling]  hers (Reuver), Syst. Frings  hɛ̄rst (Hamont), ɛst (Kessenich), Syst. Frings Mnl.  hɛ̄rst (Hamont), Syst. WBD  hers (Boukoul, ... ), hers(t) (Maasniel), herst (Baexem, ... ), hèrst (Neer), hérs (Melick), hérst (Neer), Syst. WBD ennen héérst: schijf gebakken droog, spek  héérst (Panningen), Syst. WBD Tegenwoordig kan men hersen bij de slager kopen, de zg. speklappen. De dialectspreker zegt echter geen sjpèklèp, maar sjpèklappe! Voor de tweede wereldoorlog, heel ruim genomen, was het woord speklap (evenals het het begrip), totaal onbekend; men kocht toen een ziej sjpèk bij de slager en sneed er zelf hersen van. Opm.: de 22e druk van Koenen (1948) vermeldt speklap nog niet.  hèrs (Maasniel), herst spek: nen Eijerkook mit e paar herste sjpek drin  herst sjpek (Roermond), Syst. Frings (?)  (h)ɛrst spɛk (Kinrooi), Syst. WBD  hers sjpek (Herten (bij Roermond)), hers spek (Sevenum), herstespek: gerecht gegeten in de kertstnacht  herste-sjpek (Roermond), herstje: herstje (Tungelroy), Syst. WBD  herske (Velden), herstje spek: Syst. Veldeke Klein.  estje spek (Kinrooi), krap: krep (Stevensvennen), krapjes: krepke (Posterholt), krappen: Eigen syst. Krappe: kleine stukjes spek  krappe (Heerlen), spek: Syst. Frings  spɛk (Kessenich), Syst. WBD  spek (Leuken), spek in de pan: Syst. Veldeke  sjpek in de pan (Roermond), spek-krapjer: Syst. WBD Uitgebraden!  sjpék-krépjer (Kerkrade), spekbraai: sjpek brao (Kerkrade), sjpekbrao (Margraten, ... ), sjpekbraoj (Gronsveld, ... ), spekbraai (Heppen), spekbrao (Valkenburg), spekbraoj (Grevenbicht/Papenhoven, ... ), spekbrooi (Genk), spekbrooë (Diepenbeek), spekbrôi (Beverlo), speͅgbrōͅi (Niel-bij-As), speͅgbrūi (Houthalen), spêkbroj (Bilzen), spɛ broͅj (Ketsingen), spɛkbrōͅj (Stokkem), spɛkbroͅi̯ (Tongeren), spɛkbrū̞əj (Houthalen), spɛk˂brōͅj (Opglabbeek), špɛkbrōͅj (Stokkem), špɛk˂brōͅ (Sittard), (m.).  spɛkbroͅəj (Helchteren), (m.). mv.: {(~)br‹j\\}.  (spɛk)brōͅj (Lanklaar), braai= schijfje, plakje spek om te braden  spɛgbrōi (Lummen), Eigen phonetische  spekbrao (Valkenburg), schijven spek of spek braden (ww)  spekbrooien (Zichen-Zussen-Bolder), schj=ch van chocolade  schjpekbrou (Heerlerheide), Syst. Frings  speͅk˂brōͅi̯ (Beringen, ... ), spɛk˂brōəi̯ (Gingelom), spɛk˂brōͅi̯ (Hasselt, ... ), Syst. IPA  speͅk˂bro̞u̯əi̯ (Kwaadmechelen), spe̝ͅk˂brō̞ͅi̯ (Paal), Syst. WBD  sjpekbraoj (Buchten), sjpékbrao (Klimmen, ... ), spekbraod (Blerick), speklaag: Syst. Frings  spɛklōͅəx (Melveren), speklap: schpeklap (Heerlen), stuk gebraden spek: stuk gebroane spek (Nieuwenhagen), Syst. Frings  stek gəbrø͂ͅi̯ə spɛk (Peer), Syst. Veldeke  sjtuk jebroane sjpek (Bocholtz), Syst. WBD  sjtök gebraoje sjpek (Roermond), stök gebraoje spek (Venlo), stuk spek: sjtök sjpek (Oirsbeek), støk speͅk (Lommel), Syst. Frings  støk spɛk (Achel, ... ) braadstuk van spek, ham etc. || een plakje spek || een plakje spek in de koekepan || gebakken speksnede || gebraden sneetje spek || gebraden vlees || hars, braai spek als deze tussen een boekweitkoek steekt || lap al dan niet gebraden spek || lapje spek || plak of stuk gebraden spek || plak spek || plakje gezouten spek, dat gebakken wordt || plakje spek of ham || reep gebakken spek || reep gebraden spek || reep spek || reep spekstuk || schijf braadspek [Goossens 1c (1955b)], [Goossens 2c (1963)] || schijf gebraden spek || spek [Goossens 1b (1960)] || spek (reep gebakken -) || spekreep || speksnede || stuk gebraden spek [N 16 (1962)] || Stuk gebraden spek (spekbraoj, braoj?) [N 16 (1962)], [N 16 (1962)] || stuk spek || zwoerd [Goossens 1b (1960)] III-2-3
schijfbanden banden: banden (Lummen, ... ), bɛnj (Thorn), bɛ̄nt (Meijel  [(enkelvoud: bant)]  ), ijzeren banden: īzǝrǝ bɛntj (Weert), klembanden: klɛmbɛnj (Herten), repen: riǝpǝ (Weert), ręjpǝ (Maxet, ... ), velgen: vɛlǝgǝ (Weert) De metalen banden om de twee schijven van het rondsel. Zie ook afb. 58. In l 318 en l 321 ontbraken deze banden; daar waren de rondselschijven van ijzer. [N O, 14f] II-3
schijfkouter groenschijf: grø̄nšīf (Tegelen), kouter: kǫu̯tǝr (Ell), plat schoffeltje: plat šøfǝlkǝ (Maasmechelen), ploegmes: plō(x)mɛts (Haelen), ploegschijf: [ploeg]sxīf (Afferden), [ploeg]šīf (Haelen, ... ), ploegschijf (Kessenich), ploegschuif: pluxsxø̜̄f (Sint-Truiden), rad: rā.t (Berkelaar, ... ), rismes: resmɛ̄s (Achel), risschuif: ressxȳi̯f (Neerpelt  [(een op de plaats van het kouter gestoken scherpe platte schuif om graszoden om te werpen)]  ), rolschijf: rǫlšīf (Heythuysen), ronde kouter: rǫnǝ kōtǝr (Bilzen), rosmes: rǫsmɛts (Neeritter), rusmes: rusmes (Beverst, ... ), røsmęs (Lommel), røsmɛs (Kwaadmechelen, ... ), røsmɛts (Haelen), rø̄ ̞smɛts (Helden, ... ), rø̄i̯smɛts (Maasmechelen), rø̜smɛs (Meijel), rø̜smɛts (Tegelen  [(om mest en graszoden in de voor te werpen)]  , ... ), schijf: schijf (Walshoutem), sxīf (America, ... ), sxīǝf (Neerpelt), šai̯ǝf (Tongeren), šīf (Baarlo, ... ), š˙ęi̯f (Kanne), schijfkouter: sxīf[kouter] (Heijen, ... ), šę ̝i̯f[kouter] (Cadier, ... ), šīf[kouter] (Bocholtz, ... ), schijfmes: sxīfmɛs (Hushoven), schijfplaat: sxīfplǭǝt (Hamont), schijvekouteren: šīvǝkōtǝrǝ (Simpelveld), schijvel: sxibǝl (Maasbree  [op te vatten als een aangepaste ontlening uit een bepaald Rijnlands dialect (šibǝl)]  ), sxīvǝl (America, ... ), schijvelmes: sxīvǝlmɛ̄ ̝s (Horst), schuifkouter: šȳfkǫu̯tǝr (Beegden), serradelmes: sęradɛlmɛs (Elen), sęrdɛlmɛts (Heel), serradelrad: sǝdɛlrā.t (Horn), serradelrel: sǝdɛlrɛl (Opglabbeek), snijmes: snęi̯mɛs (Weert), snīmɛts (Velden), snijrad: snīrāt (Grathem), snijrel: snei̯rɛl (Boshoven, ... ), snijschijf: snei̯sxīf (Aijen, ... ), snēi̯sxīf (Arcen), šnii̯šīf (Gulpen), šnīšīf (Panningen, ... ), snijschijvel: snei̯sxīvǝl (Lottum), snii̯sxīvǝl (Sevenum), snijschuif: snīi̯šȳf (Wessem), telloor: tálȳr (Walshoutem), tɛlōr (Engelmanshoven) Het gewone of meskouter kan soms vervangen worden door een roterende stalen schijf die met een stang of gevorkt ijzer aan de ploegboom verbonden is. Dit vertikaal snijdende schijfkouter wordt vooral gebruikt bij het scheuren van weiland en het omploegen van groenbemestingsgewassen (serradella, lupine e.d.), dus in die gevallen waarin het gewone kouter te veel weerstand zou ondervinden. Dat het schijfkouter niet overal bekend is (geweest), blijkt uit een aantal op de vraag naar "schijfkouter" gegeven termen die op de ploegschaar, het kouter, de voorschaar, het ploegwieltje of het ploegvoetje wijzen. Deze opgaven werden naar de betreffende lemmata overgebracht. De overige opgaven, die als "schijfkouter" konden worden geduid, zijn in dit lemma onder A. bijeengezet. Blijkens de toelichting bij de opgaven die n.a.v. de vraag naar "rōsmes" (N 11, 33g) werden verstrekt en die onder B. zijn opgenomen, kon de ploeg voor het snijden van graszoden e.d. ook op een andere wijze dan met een schijfkouter worden toegerust, zoals een niet roterend mes, of een mes dat aan de ploegvoet bevestigd werd. De toelichting bij rusmes voor L 270 lijkt echter te wijzen op voorschaar, terwijl die voor L 312 aan het schijfkouter doet denken. Het is niet uitgesloten dat met enige van de bij A. genoemde mes-samenstellingen in werkelijkheid niet het schijfkouter bedoeld wordt en dat de onder B. genoemde termen soms de voorschaar of een variant daarvan betreffen. Men zie ook de lemmata mestinlegger en voorschaar. [N 11, 33g + k; N 11A, 91; A 26, 4b; Lu 4, 4b] I-1
schijftrekker trekjongen: trekjongen (Tegelen) De arbeider die met behulp van de trekboom de trekschijf in beweging houdt. [N 49, 25c] II-8