e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
scheren van de schapen scheren: skērǝ (Aalst, ... ), sxērǝ (Maasbree), sxē̜i̯rǝn (Ophoven), šērǝ (Echt, ... ), šē̜rǝ (Epen, ... ) Zie afbeelding 6. [N 77, 46; monogr.] I-12
scherf schelleves: schĕlleves (Heer), schelver: šɛlvər (Berg), scherf: skeͅrəf (Mielen-boven-Aalst), skɛrf (Hoepertingen), skɛrəf (Paal, ... ), sxeͅrf (Meldert), sxeͅrəf (Houthalen), sxøͅrəf (Herk-de-Stad), sxɛrf (Koersel), sxɛrəf (Helchteren, ... ), sxɛ̄rv (Eksel), sxɛ̄rəf (Overpelt), šerf (Roermond, ... ), šeͅrəf (Tongeren), šoͅrf (Bree), šøͅrf (Beverst), šøͅrəf (Opoeteren), šɛrf (Bilzen, ... ), šɛrəf (Maaseik), scherver: šɛrvəl (Lanklaar), schever: šɛ̄‧vər (Tongeren), schreef: ei schraef (Nederweert, ... ), ei(n) schraef (Nederweert), stuk: støk (Heers) scherf [SGV (1914)], [ZND A1 (1940sq)] III-4-4
scherp de waarheid zeggen berispen: berispe (Merkelbeek), bescheid zeggen: besjeit zegge (Nieuwstadt), bijrijden: bijrij-jen (Eksel), bijvegen: bijvége (Meijel), bîêvéégə (Schinnen), de denn afkeren: ‧eͅŋə dər d‧en ‧āfkeͅ.arə (Eys), de jas uitschuren: de jas oetsjoere (Lutterade), de jas uitvegen: de jas oet vaege (Venlo), de jas oetvaege (Geleen, ... ), de jas oetveige (Amby), de jas oetvège (Valkenburg), de jas oeëtvaege (Herten (bij Roermond)), de jas ōētveegə (Doenrade), dər-jàs-ōētvêêgə (Heerlen), de les lezen: de les lèèze (Geulle), de les lêzze (Venray), de levieten lezen: de leviete leeze (Mheer), de mantel uitvegen: de mantel oetveege (Maastricht), de mantel utvège (Meerlo), də manjtəl oetvéchə (Kapel-in-t-Zand), də mantəl oetveegə (Maastricht), ieməs de màntəl oetveegə (Maastricht), (Eijsden!).  de mantel oetveège (Noorbeek), de mantel vegen: də mántəl véégə (Venlo), de ogen uitwassen: de oge oehtwesje (Waubach), de oren wassen: de oére wase (Gronsveld), zien oere wasse (Maastricht), de stal uitmesten: dər sjtāāl ōētmēstə (Nieuwenhagen), de waarheid zagen: də waorhēēt zāāgə (Nieuwenhagen), o.ngəweͅ.šə də w‧oͅarhē.t˃ zā.gə (Eys), waarheed zage (Eys), wórrəd zaagə (Epen), de waarheid zeggen: de waorheid zegge (Hoensbroek), de wurt zeggen (Eigenbilzen), də worhitj zéggə (Meijel), iemand de waorheid zegge (Oirlo), de zegen geven: de zéége gééve (Swalmen), der dat zagen: ‧eͅŋə dər da.t˃ zā.gə (Eys), vgl. Kerkrade Wb. (pag. 69): dat, dat 1. aanw. vnw. (...) Inne dr - zage, iemand zeggen waar het op staat.  der dat zage (Kerkrade), een uitschijting geven: ənə ōēsjīētin-g geevə (Maastricht), een veeg uit de pan geven: unnə veeg oet də pan geevə (Maastricht), het jasje uitvegen: ⁄t jèskə ōētvééëgə (Nieuwenhagen), iemand het zijn zeggen: iem. het zijn zegge (Hoeselt), in zijn hemd zetten: iemes in z⁄n humme zètte (Maastricht), nageven: naogééve (As), ongenadig de waarheid zeggen: òngenuutig de woerhèèd... (Noorbeek, ... ), ongewassen aanwrijven: vgl. Kerkrade Wb. (pag. 193): ongwesje, ongewassen (...) Inne - de woarheet zage.  o.ngəweͅ.šə d‧oͅavrī.və (Eys), ongezouten de waarheid zeggen: ongezoute de woarheid zegge (Kesseleik), onverbloemd zeggen: onverbloemd zeggen (Leopoldsburg), op zijn kloten geven: eemus op zien kloete gaeve (Maasbree), op zijn nummer zetten: op zie nummər zittə (Montfort), recht in zijn gezicht zeggen: ⁄t rech in ze geziech zegke (Caberg), scherp zijn: sjirp zin (Schimmert), snuiten: WNT: snuiten (I), 3. iemand snuiten, hem iets onaangenaams te hooren geven, hem een hondsch antwoord geven. In Zuidelijke dialecten (Onze Volkst. 2, 228a voor Limburg).  sjnuttə (Reuver), stub uit de mat kloppen: d⁄r sjtub oet d⁄r mat kloppe (Gulpen), stub uit de ogen blazen: schtup oet de ogen bloaze (Heerlerbaan/Kaumer), tussenhebben: téssenhébbe (As), uitbindelen: WNT: uitbinden, afl. uitbindsel, 2. (Limb.) uitsluitsel, opheldering; in het Tegelsch in den vorm oetbingel (=*uitbindel): tekst en uitleg over een onbelangrijke gebeurtenis.  oetbunjele (Nunhem), uitfoeteren: oêtfoetere (Venlo), uitkafferen: oetkaffere (Swalmen, ... ), utjkafferen (Meijel), uitpoetsen: oetpoetse (Vlodrop), ôêtpoetse (Schimmert), uitschelden: oas sjelde (Vaals), oetsjelle (Maastricht), oetsjéwwe (Susteren), uitschijten: aatskijte (Jeuk), oe.tsjie.tə (Kelpen), oetchiete (Ittervoort), oetschieete (Weert), oetschieten (Born, ... ), oetsjiete (Echt/Gebroek, ... ), oetsjietən (Urmond), oetsjīētə (Maastricht), oeëtsjiete (Herten (bij Roermond)), ōētsjīētə (Heel), uitscheiden (Haler), uitschijten (Heythuysen, ... ), y(3)̄tsjitə (Meeuwen), ówtsji-jte (As), ûtsji-jte (Bree), əətmákə (Loksbergen), əətschéjətə (Loksbergen), uitschoppen: oetschoeppe (Sevenum), ütschoebe (Tienray), ps. boven de oë (van ...schoëpe) staat nog een lengteteken; deze combinatieletter kan ik niet maken/omspellen!  oëtschoëpe (Sevenum), uitschuren: oetsjoere (Geleen), uitsekielen: oetsekiele (Ospel), uitvegen: oetvaege (Geleen), oetvoegə (Oirsbeek), oetvège (Schaesberg), oetvègen (Stein), oetvègə (Montfort), ōētvéégə (Hulsberg, ... ), verwijten: verwiete (Posterholt), voor vanalles uitmaken: oetmake veur van alles (Tungelroy), zeggen: sjekje (Stein), zijn zeven zaligheden zeggen: zən zijvə zálighijdə zégə (Loksbergen) iemand scherp de waarheid zeggen [blijspeten, uitschijten, bijvegen, uitmesten] [N 85 (1981)] III-3-1
scherp eggen (de eg) op scherp leggen: op sxē̜rǝp lęgǝ (Horst), [eggen]: [eggen] (Alken, ... ), diep [eggen]: dēp (Heythuysen, ... ), diep derdoor houden: dēp ˲dǝrdōr hãldǝ (Lottum), dēp ˲dǝrdǭ ̝r hǭi̯ǝ (Sevenum), gewoon [eggen]: gǝwōn [eggen] (Gennep, ... ), met de tanden vooruit [eggen]: męt ˲dǝ taŋ vø̄rūt (Ospel), naar voor [eggen]: nǫ vø̄r (Mesch), scherp [eggen]: sxē̜rǝp (Aijen, ... ), sxęrǝp (Paal, ... ), sxɛ ̝rǝp (Kronenberg, ... ), sxɛ.rǝp (Berbroek, ... ), sxɛrǝp (Beringen, ... ), sxɛ̄rǝp (Mook), šɛ.rǝp (Beverst, ... ), šɛrǝp (Doenrade, ... ), šɛ̄ ̝rǝp (Vaals), šɛ̄.rǝp (Gronsveld, ... ), scherp leggen: sxē̜rǝp lęgǝ (Horst), scherp zetten: šɛrǝp ˲zetǝ (Herten), van voor [eggen]: van vø̄r (Maasbracht), van vø̄ǝr (Gulpen), vān vø̄r (Oost-Maarland), van voorwaarts [eggen]: van vørwats (Margraten), vǝ vø̜rwarts (Cadier), vast door de grond houden: va.st˱ dørǝx ˲dǝr gro.ŋk hau̯ǝ (Simpelveld), voorheen [eggen]: vø̄rhē (Mechelen), vooruit [eggen]: vø̄r`yt (Merselo), vø̜rūt (Gulpen), vooruits [eggen]: vȳǝrūts (Klimmen), voorwaarts [eggen]: førwarts (Nuth), vȳrwarts (Ten Esschen), vȳrwats (Waubach), vȳrwārts (Bingelrade), vørwats (Eys, ... ), vø̄rwars (Meeswijk), vø̄rwarts (Geulle, ... ), vø̄rwaš (Einighausen), vø̄rwārs (Maasmechelen), vø̄rwārts (Buchten, ... ), vø̄rwārš (Guttecoven), vø̄rwē̜rts (Sittard), vø̜rwarts (Ottersum), vø̜rwats (Gronsveld, ... ), vø̜rwāts (Jabeek), vorenwaarts [eggen]: vørǝwats (Oirsbeek) Werken met een eg die "scherp" is aangespannen. De tanden van de eg staan dan schuin naar voren gericht en gaan dientengevolge diep door de grond heen. Zie afb. 69. De termen zijn primair van toepassing op het werk met de oude houten eg die schuingeplaatste tanden had. In streken waar men gezien de grondsoort met één egtype kon volstaan en bij de bestrijding van onkruid uitsluitend of voornamelijk scherp egde, kan voor "scherp eggen" en "onkruid uiteggen" dezelfde term in gebruik zijn (geweest). Voor het werkwoordelijk deel eggen en de weglating daarvan bij de varianten, zien men de toelichting bij het lemma ''eggen''.' [JG 1a + 1b add.; N 11A, 173a; N P, 15a; monogr.] I-2
scherp inhebben (een/het) ijzer inhebben: (de koe heeft) ēzǝr ēn (Rosmeer), (de koe heeft) ē̜zǝr en (Romershoven), (de koe heeft) ē̜ǝzǝr ē̜i̯n (Wellen), (de koe heeft) ęi̯zǝr en (Rotem), (de koe heeft) īsdǝr en (Horn), (de koe heeft) īsǝr en (Neerharen), (de koe heeft) īzǝr e (Eygelshoven), (de koe heeft) īzǝr en (Boorsem, ... ), (de koe heeft) īzǝr in (Gennep, ... ), (de koe heeft) īzǝr ęn (Kinrooi), (de koe heeft) īǝzǝr en (Boekend), (de koe heeft) ǝd iǝzǝr ęi̯n (Rekem), (de koe heeft) ǝn ēǝzǝr en (Borgloon), (de koe heeft) ǝn ē̜zǝr en (Borgloon, ... ), (de koe heeft) ǝn ē̜zǝr ē̜n (Hasselt), (de koe heeft) ǝn ē̜zǝr ęn (Hasselt), (de koe heeft) ǝn ē̜ǝzǝr ēn (Zepperen), (de koe heeft) ǝn ęi̯zǝr en (Hoeselt, ... ), (de koe heeft) ǝn ęzǝr en (Riksingen), (de koe heeft) ǝt ē̜i̯zǝr ęn (Gelieren Bret), (de koe heeft) ǝt īsdǝr en (Panningen), (een/het) ijzer inhebben (Grathem, ... ), ai̯sdǝr enhøbǝ (Mal), izǝr enhęmǝ (Beringen), iǝn ē̜zǝr ē̜nhē̜mǝ (Hasselt), ēzǝr enhøbǝ (Maaseik), ēzǝr ęi̯nhøbǝ (Opheers), ē̜i̯zǝr enhęmǝ (Peer), ē̜zǝr enhęmǝ (Lummen), ē̜zǝr ęnhębǝ (Rapertingen), ę.i̯zǝr enhøbǝ (Herk-de-Stad), ęi̯zǝr enhɛmǝ (Zolder), ęi̯zǝr ęnhębǝ (Oud-Waterschei), ęi̯ǝzǝr enhɛbǝn (Holtum), īsdǝr enhøbǝ (Haelen), īzǝr enhøbǝ (Bree, ... ), īzǝr enhø̜bǝ (Oirsbeek, ... ), īzǝr enhā (Mechelen), īzǝr enhębǝ (Opglabbeek), īzǝr enøbǝ (Maasmechelen, ... ), īzǝr inhɛbǝn (Dilsen, ... ), ǝn eǝzǝr ei̯nhøbǝ (Hoepertingen), ǝn ēzǝr ēnhøbǝ (Zichen-Zussen-Bolder), ǝn ē̜i̯zǝr enhębǝ (Kermt), ǝn ē̜zǝr enhøbǝ (Borlo), ǝn ē̜ǝzǝr ē̜nhɛbǝ (Spalbeek), ǝn ęi̯zǝr ē̜nhøbǝ (Hoeselt), ǝn ęzǝr enhɛmǝ (Linkhout), ǝt ēi̯zǝr enhø.bǝ (Bree), (het) scherp in: sxɛrp in (Middelaar), šɛrp e (Eygelshoven), šɛrp en (Montfort), šɛrp enǝ (Thorn), ǝt šɛrp en (Swalmen), ǝt šɛrp enǝ (Roosteren), (het) scherp inhebben: (de koe heeft) sxɛrp en (Sevenum, ... ), (de koe heeft) šɛrp en (Baarlo, ... ), (de koe heeft) šɛrp enǝ (Maasbracht), (de koe heeft) šɛrp ēn (Eisden), (de koe heeft) ǝt šɛrǝp en (Helden), sxɛrp enhøbǝ (Geulle, ... ), sxɛrp enhø̜bǝ (Blerick), sxɛrp enhɛbǝ (Boshoven), tsxęrǝp enęmǝ (Halen), tšęǝp enhøbǝ (Tongeren), šɛrp enhø̜bǝ (Neeritter), šɛrp enhɛbǝ (Tegelen), ǝt sxɛrp enhø̜bǝ (Venlo), ǝt sxɛrp enhɛmǝ (Tessenderlo), ǝt sxɛrǝp enhęmǝ (Boekt Heikant), ǝt šęrp enøbǝ (Meeswijk), ǝt šɛrp enhøbǝ (Lanklaar), ǝt šɛrp enhø̜bǝ (Limbricht, ... ), ǝt šɛrǝp enhøbǝ (Maastricht), ǝt šɛ̄rp enhębǝ (Meijel), de draad inhebben: (de koe heeft) dǝr drǭt ēn (Mheer), een ijzertje inhebben: (de koe heeft) ǝn ɛ̄zǝrkǝ en (Sint-Truiden), een scherf inhebben: ǝ šɛrf ehān (Bocholtz), get scherps gevreten hebben: (de koe heeft) xęt šɛrps xǝvrē̜tǝ (Smeermaas), gęt šęrps fręjǝtǝ hā (Teuven), get scherps inhebben: gǝt šɛrps enhøbǝ (Stokkem), het zuur: ǝt zūr (Beringen), iet scherp gegeten hebben: it sxɛrp gɛtǝ hɛbǝ (Stevoort), ijzer: īzǝr (Gronsveld), ijzer aan het hart: isǝr ant hart (Achel), izǝr ānt art (Bocholt, ... ), īzǝr an ǝt hart (Neerpelt), īzǝr ān ǝt hɛrt (Tungelroy), ǝn ēzǝr ǭnt hat (Elsloo), ijzer aan het hart hebben: īzǝr ān ǝt hɛrt hębǝ (Boshoven), ijzer gevreten hebben: (de koe heeft) īzǝr gǝvrē̜tǝ (Reijmerstok), (de koe heeft) īzǝr vrē̜tǝ (Ransdaal), ijzer hebben: ęi̯zǝr hø̜bǝ (Beverst), ijzer in de maag: ęsdǝr en dǝ mǭx (Rummen), īzǝr enǝ māx (Heythuysen), ijzer in de pens: ē̜zǝr enǝ pɛns (Boekt Heikant), īzǝr en dǝ pɛns (Tungelroy), ijzer in de pens hebben: ēi̯zǝr en dǝ pɛns hø̜bǝ (Maaseik), īzǝr en dǝ pɛns hø̜bǝ (Melick), īzǝr en dǝ pɛns hębǝ (Helden), ijzer in de zak: īzǝr en dǝr zak (Waubach), ingevreten (volt. deelw.): engǝvrētǝ (Oud-Caberg), niet nirken: ni nirkǝ (Broekhuizenvorst), scherp geslikt hebben: (de koe heeft) sxęrǝp gǝslekt (Paal), scherp in de maag: šɛrp enǝ māx (Heythuysen), scherp in het lijf hebben: (de koe heeft) šɛrp en ǝt līf (Ell), scherp ophebben: sxɛrp uphɛmǝ (Meldert), verpakt: vǝrpak (Rothem), wat ingevreten hebben: (de koe heeft) wat engǝvrētǝ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), zich get ingevreten hebben: (de koe heeft) zex gɛt ingǝvrē̜tǝ (Herten) Spijsverteringsstoornis die ontstaat doordat de koeien met het voedsel scherpe voorwerpen als stukjes ijzerdraad, spijkers en spelden opnemen. Wanneer deze scherpe voorwerpen in de netmaag terechtkomen, kan er een ernstige spijsverteringsstoornis ontstaan. De dieren herkauwen niet meer, nemen geen voedsel meer op en hebben een lichte trommelzucht. Omdat de netmaag slechts door het middenrif van het hart en hartenzakje gescheiden is, kunnen scherpe voorwerpen gemakkelijk daar terechtkomen. Ze veroorzaken dan een ernstige etterige ontsteking die kan leiden tot de dood van het dier. Zie ook het lemma ''scherp inhebben (ijzer)'' in wbd I.3, blz. 471-472. [N 3A, 93; A 48A, 53] I-11
scherp kijken -niet kijken ??: nej kieke (Swalmen), beloeren: bəlūrə (Tessenderlo), blikken: blieke (Afferden, ... ), fel kijken: fel kijke (Hasselt), fixeren: fi.ksē:rə (Moresnet), fixeren (Tegelen), fonkelen: funkele (Ell), gapen: gapən (Lommel), hikken (hijken): met veel klemtoon  hīke (Tongeren), in de mot houden: imand steirlinge en de mot ha (Hoepertingen), in de mot hagen (Diepenbeek), kijken: kieke (Venlo, ... ), kièke (Venlo), kijken zoals een valk: kieke wie ne valk (Ulestraten), letten: leͅtə (Paal), loeren: loere (Broekhuizen, ... ), loeren (Hasselt), loore (Kaulille), lure (Hees), lūrə (Genk, ... ), lonken: lonke (Heugem), loŋkə (Lanklaar), ló.nke nao get (Boukoul), mieren: miere (Blerick, ... ), mikken: mekən (Achel), mikken (Klimmen), neuzen: naaze (Kerkrade), ogen: euge (Brunssum, ... ), euje (Kerkrade), ēūge (Schimmert), eͅigə (Opglabbeek), ogen (Rekem), ui:ge (Panningen), uige (Baexem, ... ), uigen (Geistingen, ... ), âêîge (Zutendaal), èijge (Veldwezelt), èùge (Ubachsberg), öggen (Oost-Maarland), ögə (Kinrooi), 3x  uige (Maastricht), Bij het schieten.  euge (Oirsbeek), Ook: uige.  uu:ge (Kaulille), uige = (gewoon) kijken.  uige (Haelen), op iet letten: op i-jt lètte (Gors-Opleeuw), pielogen: pîêleuge (Schinveld), pieren: pirə (Tessenderlo), prikken (prijken): priekke (Hechtel), prīēke ? (Boeket/Heisterstraat), scherp kijken: schaerep kieke (Wanssum), scherp kieeke (Rimburg, ... ), scherp kiehken (Peer), scherp kieke (Blerick, ... ), scherp kieken (Maastricht, ... ), scherp kiëke (Boekend), scherp kīēke (Sevenum), scherpe kiek (Baarlo), scherəp kikn (Koersel), scheͅrəp kikn (Koersel), schèrp kieke (Elsloo), sjerp kicke (Bokrijk), sjerp kieke (Baarlo, ... ), sjerp kiĕke (Baexem), sjerp kīēke (Reuver, ... ), sjèèrep kike (Kelmis), sjèèrp kieke (Tungelroy), sxeͅrp kikən (Hamont), sxeͅrp kīkə (Houthalen), sxä:rəp kïkən (Hamont), sxärp kikən (Overpelt), šeͅrəp keikə (Bree), šärb kīkə (Kanne), ṣɛrp kikə (Neeroeteren), 2x  sjerp kieke (Roermond), scherp letten: sxeͅrp leͅtə (Gingelom), scherp loeren: schjerp loore (Oost-Maarland), sjerp loere (Sint-Pieter), sjerp loore (Gronsveld), sjerrep loere (Maastricht), sjèrp lōēre (Meerssen), scherp ogen: sjerp uige (Beegden), scherp uit de doppen loeren: scherp oet de dûp loere (Geleen), scherp zien: scheͅrəpə zin (Lommel), scherpe blik (zn.): scherpe blik (Stein), spinzen: sjpiense (Roermond), sjpienze (Roermond), spienze (Blerick, ... ), spionnen: Iemand afletten (zie nr. 099).  spinjoele (Jeuk), staren: sjtare (Maasniel, ... ), sjtarre (Mheer), sjtāāre (Holtum), staare (Nieuwenhagen, ... ), staarre (Buchten), staire (Vorsen), stare (Echt/Gebroek, ... ), staren (Alken, ... ), starre (Gemmenich), stāre (Hoeselt, ... ), stārə (Meeswijk), steire(n) (Sint-Truiden), sterre (Wellen), stēͅrə (Opheers), steͅərə (Gingelom), stêre (Hechtel), stêren (Eksel), stêêre (Gors-Opleeuw), ṣtarə (Montzen), turen: ture (Leveroy, ... ), turen (Kwaadmechelen, ... ), tuure (Heerlen, ... ), tŭŭre (Neer), uiteren: utere (Montfort), zuiver kijken: zuuver kieke (Wanssum) kijken: scherp kijken [miere, blieke] [N 10 (1961)] || Scherp kijken (turen, staren, ogen). [N 109 (2001)] III-1-1
scherp luisteren afluisteren: aafluustere (Boekend), de oren open zetten: de ōēren ōēpe zette (As), de oren spitsen: aoren spitzen (Stein), de oere spitse (Caberg), de oeëre sjpitse (Klimmen), de oorə spitsə (Gennep), de ore spitse (Nieuwstadt), de ōēre spitse (As), də uərə špe.tsə (Ingber), də ôêarə sjpitsə (Susteren), o-aarə spitsə (Grevenbicht/Papenhoven), oare sjpitse (Geleen), oeare spitse (Echt/Gebroek), oere sjpitse (Merkelbeek), oore sjpitse (Vlodrop), ore spitse (Montfort), zijn ouren spitsen (Ophoven), een en al oor zijn: ein én àl ōēr zīēn (Venlo), gehorig: gehuurig (Meijel), gespannen luisteren: gəsjpannə loestərə (Simpelveld), goed gehoor: good gehuur (Maastricht), goed horen: good hure (Venlo), huurt good (Maastricht), goed luisteren: go.t lu.stərə (Eys), goat lōēstörö (Stevensweert), goed lüstere (Tienray), goet luistere (Hoeselt), good loestere (Geleen), good loesteren (Born), gŏĕ lusjtərə (Meijel), goed opletten: good oplètte (Maastricht), horen: hure (Heerlerbaan/Kaumer, ... ), huure (Venray), huurre (Eys), hūūrə (Nieuwenhagen, ... ), hêûre (Swalmen), hûûre (Kesseleik), horken: hörken (Stein), loensen: lōēsjə (Brunssum), luisteren: loester (Heerlerbaan/Kaumer), loestere (Ell, ... ), loesteren (Sittard), loestərə (Montfort), lŏĕstərə (Epen), luustere (Blerick, ... ), lèùstərə (Leopoldsburg), luisteren zoals een vink: luustere wie `n vink (Maastricht), scherp horen: scherrep huure (Weert), sjerp heure (Posterholt), sjerp heurə (Kapel-in-t-Zand), scherp luisteren: loestert sjerp (Thorn), scherp loestere (Blerick, ... ), scherp loesturu (Brunssum), scherp lōēstere (Sevenum), scherp luisteren (Heythuysen), scherp luustere (Sint-Pieter, ... ), scherrep loestere (Weert), scherrep lōēstere (Amby), schērp luustere (Meerlo), sjerp (Kerkrade), sjerp loe.stərə (Kelpen), sjerp loestere (Maasniel, ... ), sjerp loestere ? (Geulle), sjerp loesterə (Doenrade), sjerp loestərən (Urmond), sjerp lusjteren (Meijel), sjerp luustere (Maastricht), sjērp loestərə (Nieuwenhagen), sjrep loestere (Neer), sjèrrəp lōēstərə (Amstenrade), sjérp lŏĕstərə (Heerlen) [N 84 (1981)] III-1-1
scherp staan aanscherpen: ānšɛrpǝ (Geistingen), scherp staan: scherp staan (Neer, ... ), sxɛrp stuǝn (Genk), sxɛrp stǭn (Horst, ... ), sxɛrp stǭ (Griendtsveen), šɛrp stǭn (Born), šɛrp štǭn (Asenray / Maalbroek, ... ), šɛ̄rǝp stǭ (Meijel), scherp werken: sxɛrp wɛrkǝ (Diepenbeek), scherp zijn: men zegt, wanneer men klompen met pinnen eronder aanhad: ek ben sxɛrǝp  ek ben sxɛrǝp (Meterik), scherpbouw: sxɛrpbǫw (Kerkhoven), scherpen: šɛrpǝn (Dilsen), spitsbouw: špetsbōw (Montzen) Gezegd van mensen die ijspinnen onder de klompen dragen. [II, 77; II, add.] || Spits toelopen van de raat of raten tijdens het bouwen. De uiteinden van de raten zijn wigvormig. Het scherp staan is een teken dat de jonge raat nog verlengd wordt. [N 63, 16c] II-4, II-6
scherp zetten scherp beslaan: šɛ.rǝp˱ bǝslø.n (Tongeren), scherp zetten: skɛ̜.rǝp ˲ze̜tǝ (Buvingen, ... ), skɛ̜rǝp ˲ze̜tǝ (Montenaken), sx ̇ɛrǝp ˲ze̜tǝn (Lommel), sxe̜.rǝp ˲ze̜tǝn (Oostham), sxɛ.rǝp ˲ze̜tǝ (Alken, ... ), sxɛ.rǝp ˲ze̜tǝn (Eksel, ... ), sxɛrǝp ˲ze̜tǝ (Aalst, ... ), sxɛrǝp ˲ze̜tǝn (Hamont, ... ), sxɛ̄.rǝp ˲ze̜tǝn (Neerpelt, ... ), sxɛ̄rǝp ˲ze̜tǝ (Castenray, ... ), sxɛ̄rǝp ˲ze̜tǝn (Sint Huibrechts Lille), šē̜.rǝp ˲ze̜tǝ (Genk, ... ), šɛ.rǝp ˲ze̜tǝ (Diepenbeek, ... ), scherp zijn: (men zegt) dǝ klōmpǝ zin sxɛrǝp (Ospel), scherpmaken: skɛ.rap mǭ.kǝ (Mechelen-Bovelingen), sxɛ.rǝp mā.kǝ (Achel), sxɛ.rǝp mā.kǝn (Grote-Brogel), sxɛ.rǝp mākǝ (Houthalen), sxɛ.rǝp mǭkǝ (Zonhoven), sxɛrǝp mǭ.kǝ (Voort), šá.rǝp mǭ.kǝ (Koninksem), šɛ.rap mǭ.kǝ (Berg, ... ), šɛ.rǝp mā.kǝ (Beek, ... ), šɛ.rǝp mǭkǝ (Beverst), šɛ̄.rap mǭ.kǝ (Bilzen, ... ), šɛ̄.rǝp mā.kǝ (As, ... ), šɛ̄.rǝp mǭkǝ (Heesveld-Eik, ... ), schroeven zetten: sxruvǝ ze̜tǝ (Kaulille), vierkant scherpzetten: vīrkant sxɛrǝp ˲ze̜tǝ (Herk-de-Stad  [(van achteren en van voor)]  ), vierkantig beslaan: vērkɛnjtjex˱ bǝslǭnǝ (Kinrooi), vierkantig beslagen: vī.rkɛntex˱ bǝslā.gǝ (Heusden) Een paard van winterbeslag voorzien. Onder het hoefijzer worden dan al dan niet verwisselbare kalkoenen aangebracht en onder de voorzijde wordt een metalen plaatje bevestigd, de stoot. Zie ook de lemmata ɛijsnagelsɛ, ɛstootɛ enɛkalkoenen, krammenɛ.' [JG 1a; JG 1b; N 100, 17, add.; monogr.] || Pinnetjes onder de klompen slaan. Hierdoor kan men beter over de kruiplanken lopen. [II, 77] II-11, II-4
scherp, snede daverwaad: daaverwaat (Herten (bij Roermond)), het scherp: het chèrp (Sint-Martens-Voeren), scherp (Jeuk, ... ), schèrp (Maastricht), schérp (Arcen), schéérp (Tienray), sjerp (Echt/Gebroek, ... ), sjèrp (Noorbeek, ... ), sjèrrəp (Opglabbeek), sjèèrp (Rekem), sjérp (Meijel), sjêrp (Voerendaal), sxeͅrp (Kwaadmechelen), sxeͅrəp (Eksel), šeͅ.rəp (Neeroeteren), šeͅrp (Lanklaar), šɛ.rəp (Kinrooi), ⁄t scherp (Meeuwen, ... ), ⁄t scherrep (Weert), ⁄t sjerp (Klimmen, ... ), ⁄t sjèrp (Gruitrode, ... ), ⁄t sjèèrəp (Meijel), ⁄t sjérp (Opglabbeek), [e=lang]  het sjerp (Eigenbilzen), het - sjerp - van een mes  sjerp (Buchten), scherpe kant: schaerpe kânt (Oirlo), scherpe kant (Neeroeteren, ... ), schèrrepe kant (Maastricht), sjerrepe kant (Klimmen), sjérpe kaant (Gronsveld), van ?t mets  sjerpe kant (Schimmert), waad = de scherpe kant van een sikkel.  sjerpe kantj (Nunhem), snede: chneè (Sint-Martens-Voeren), schnēē (Schimmert), sjnee (Guttecoven, ... ), sjnèe (Gulpen), snee (Boekend, ... ), sneej (Oirlo), snei (Velden), snē (Houthalen, ... ), sneͅi̯ (Lanklaar), sniej (Weert), snij (Meeuwen), snèj (Heythuysen), snèèj (Bree), snééj (As, ... ), sn‧ei̯ (Montfort), šnēͅi̯ (Lanklaar), van een mets  snee (Blerick), snijkant: schnijkaant (Noorbeek), schnĭekank (Schaesberg), snit: sjneet (Herten (bij Roermond)), sjnit (Mheer), snēət (Meeswijk), snit (Venlo), waad: waad (Ell, ... ), wao.ët (Zonhoven), wā.t (Neeroeteren), wāt (Lanklaar), woͅt (Kwaadmechelen), wáád (As, ... ), (meer voor een zeis)  waad (Meeuwen), heel lang geleden  waat (Herten (bij Roermond)), waad, meer voor oogst  waad (Helden/Everlo), zwaard: zwaard (Tungelroy) De snijkant van een mes (snee, scherp, waad) [N 79 (1979)] || het scherp van een snijtuig || snijkant van een voorwerp, o.a. mes III-2-1