e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
scheur in het veen barst: bø̄rstj (Ospel), scheur: sxø̄r (Griendtsveen, ... ) [II, 55a, b, c] II-4
scheurbuik /: middeleeuwse aandoening op lange vaart-vitamine C te kort // dit woord komt niet meer voor  / (Eksel), gezwollen tandvlees dat bloedt: Wordt omschreven.  gəẓwolə tāntvlējṣ dat blot (Montzen), liesbreuk: liesbreuk (Meijel), navelbreuk: navelbreuk (Meijel), opgezwollen tandvlees: opgezwalle tandvleis (Venlo), scheurbot: scheurbot (Montfort), scheurbuik: ? schĕŭrbôêk (Schimmert), scheerbouck (Peer), scheurboe:k (Kaulille), scheurboek (Blerick, ... ), scheurbok (Venlo), scheurbōēk (Venlo), scheurbuik (Blerick, ... ), scheurbèùk (Leopoldsburg), scheuêrboêk (Eksel), sjeurboek (Ittervoort, ... ), sjeurbook (Thorn), sjeurbōēk (Schimmert), sjiërbauk (Bilzen), sjäörboek (Gulpen), sjäörboêk (Kanne), sjäörbōēk (Maastricht), sjêûrbôêk (Nunhem), sjùrbauk (Hoeselt), {schy.\\rbu.k}  schuu`rbook (Eksel), scorbuut: scorbut (Lauw), scorbuut (Jeuk), tandvlees kapot: taandvles kepot (Meijel), tandvleesbloeden: tandvleesbloeie (Eigenbilzen), zakbreuk: zakbreuk (Meijel) Scheurbuik: ziekte die ontstaat door gemis van vers fruit en verse groente en die zich openbaart door zwellingen en bloedingen van het tandvlees, het losstaan der tanden, etc. (scheurbot, blauwschuit, scorbuut). [N 107 (2001)], [N 84 (1981)] III-1-2
scheut afval: ǭ.f˲val (Mal), afzitsel: āf˱zitsǝl (Valkenburg), bot: bot (Genk), bōt (Kuttekoven), bǫt (Lommel, ... ), droogrek: drø̄̄xręk (Ottersum), kiem: kii̯ǝm (Opglabbeek), kim (Afferden, ... ), kiǝm (Boekend), kēm (Beegden, ... ), kęi̯m (Guttecoven, ... ), kīm (Eupen, ... ), kien: kē.n (Boukoul, ... ), kēn (Arcen, ... ), kijn: kai̯n ('S-Herenelderen, ... ), kei̯n (Vliermaal), kin (Baarlo, ... ), kø̄n (Meerssen), kāi̯n (Bilzen), kē̜i̯n (Rijkhoven, ... ), kē̜n (Vlijtingen), kęin (Munsterbilzen), kęi̯n (Beverst, ... ), kīn (Maasbree, ... ), (mv)  kāǝnǝ (Membruggen), kęnǝn (Overpelt), loot: lø̄.t (Kessenich), lǭt (Urmond), (mv)  lø̄t (Ittervoort, ... ), lø̜̄i̯ (Leunen), oog: ǫu̯ (Gulpen), ǫu̯x (Geulle), rayon: rǝjon, rǝjǫŋ (Maastricht), scheut: skyø̜.t (Heers, ... ), skø̄t (Montenaken, ... ), skø̄ǝt (Groot-Gelmen), skø̜y.ǝt (Rukkelingen-Loon), skø̜yt (Buvingen, ... ), sxyø.t (Alken, ... ), sxyø̜.t (Berlingen, ... ), sxyǝt (Gelinden, ... ), sxȳ.t (Zepperen), sxȳ.ø̜t (Zepperen), sxøy.t (Ordingen, ... ), sxøy.ǝt (Kozen), sxøyt (Halen, ... ), sxøǝ.t (Mechelen-Bovelingen), sxø̄.t (Achel, ... ), sxø̄t (Afferden, ... ), sxø̄ǝt (Alken, ... ), sxø̄̄t (Gennep, ... ), sxø̜i̯ǝt (Boekend), sxø̜yt (Aalst, ... ), sxē.t (Godschei, ... ), sxēt (Hasselt, ... ), sxēǝ.t (Berbroek, ... ), sxī.t (Godschei), sxīt (Genk, ... ), sxīǝ.t (Grote-Brogel, ... ), sxūǝt (Weert), sx˙ø̄t (Paal), šiet (Martenslinde), šit (Neeroeteren), šiǝt (Hees, ... ), ši̯ø̄t (Tongeren), šu̯øt (Eigenbilzen, ... ), šu̯ø̄t ('S-Herenelderen, ... ), šyt (Schaesberg), šyø.t (Dilsen, ... ), šyøt (Henis, ... ), šyǝt (Ransdaal, ... ), šȳ.t (Rekem, ... ), šȳt (Aldeneik, ... ), šȳǝ.t (Bocholt, ... ), šȳǝt ('s-Gravenvoeren, ... ), šøt (Diepenbeek, ... ), šøy.t (Rotem), šø̄.t (Boorsem, ... ), šø̄i̯ǝt (Lauw), šø̄s (Vaals), šø̄t (Amby, ... ), šø̄ǝ.t (Borgharen, ... ), šø̄ǝt (Borgharen, ... ), šø̄̄t (Tegelen), šø̜̄.t (Heythuysen, ... ), šø̜s (Kerkrade, ... ), šø̜t (Bleijerheide, ... ), šø̜ǝt (Gulpen), šē.t (Riemst), šēt (Opglabbeek), šēǝt (Gruitrode, ... ), šęi̯t (Bree, ... ), šęt (Rosmeer), šīǝ.t (As, ... ), šūǝt (Genk, ... ), %%meervoud%%  sxø̄t (Houthalen, ... ), scheutje: sxȳtjǝ (Weert), sxø̄tjǝ (Nederweert), šitjǝ (Opoeteren), šø̄tjǝ (Swalmen), šø̄tšǝ (Ulestraten), schiet: šit (Mal), schot: sxō.t (Zonhoven), šot (Eys, ... ), šut (Eijsden), šō.t (Lanaken, ... ), šōt (Heer, ... ), šōǝ.t (Beverst, ... ), šūǝ.t (As, ... ), šǫt (Opglabbeek), šǭs (Simpelveld), šǭt (Horn, ... ), spruit: sprø̜i̯t (Kwaadmechelen), sprōi̯t (Rijkhoven), šprūt (Amby, ... ), spruitje: šprȳtjǝ (Schinveld), spuit: spø̄t (Kortessem, ... ), stek: stɛk (Sevenum), uitloper: ø̜i̯tluǝpǝr (Beringen), ū.tlø̄i̯pǝr (Blerick), val: val (Gutschoven), waterscheut: wɛtǝrsxø̄ǝt (Gutschoven) De vrije, ongehinderde loop van het water. [Vds 30; Coe 56; Grof 80] || Houten of ijzeren droogrek waarop de borden met de te drogen werkstukken worden geschoven. In L 163 werden bloempotten ook wel in de zon gedroogd: eerst normaal op het bord en vervolgens ondersteboven op de plank om de dikke bodem beter te laten drogen. Deze werkzaamheden werden stulpen (stø̜l\p\) genoemd. [N 49, 51b; N 49, 135; monogr.] || Uitspruitsel van een plant, inzonderheid de aardappel. Vaak is er een meervoud gevraagd of opgegeven; vaak ook zijn de enkelvoudsvormen gelijk aan de meervoudsvormen. Alleen wanneer uitdrukkelijk de meervoudsvormen werden gevraagd en opgegeven, zijn deze ook hier opgenomen. Bij de verkleinwoorden onder het type scheutje is het ondoorzichtig of het om het grondwoord scheut of schot gaat. Kien moet begrepen worden als een contaminatie van kiem (voor de klinker) en kijn (voor de slotmedeklinker). Zie ook het lemma Uitlopers Van Kuilaardappelen. [N M, 16a; JG 1a, 1b; L 1, a-m; L 1u, 120; L B2, 282; S 17; S 31; monogr.; add. uit L 30, 39; S 22] I-5, II-3, II-8
scheve hoek geer: gēr (Venlo), geerhoek: gīǝrhōk (Heel), scheve hoek: sxijǝvǝn huk (Tessenderlo), šēvǝ huk (Bleijerheide), šęjvǝn hōk (Herten), schuine hoek: sxynǝ hūk (Ottersum), schuinse hoek: šȳnsǝ hōk (Tegelen) Een hoek die scheef loopt, dus niet zuiver rechthoekig is. [N 53, 202] II-12
scheven scheven: šē̜vǝ (Beringe), stukken: (enk)  støk (Loksbergen) De houtachtige delen in vlas en hennep die bij het braken loskomen. [N 48, 18a] II-7
schichten asveren: as˲vę̄rǝ (Maxet, ... ), houteren pinnen: hǫwtǝrǝ p ̇en (Herten), stalen pennen: stǭlǝ pɛnǝ (Kaulille), veren: vę̄rǝ (Weert), vleugels: vlø̄gǝls (Lummen), zwaluwenstaart: zwęlǝvǝstart (Leunen) Vier ijzeren vleugels in kruisvorm waarmee een ijzeren askop in een houten molenas bevestigd kan zijn. Zie ook het lemma ɛvleugelɛ. Het betreft daar een vergelijkbare constructie aan het uiteinde van de molenboom in watermolens.' [N O, 10p] II-3
schiefelbeen griffelbeentje: grefǝlbęi̯nkǝ (Haelen  [(achterbeen met twee priemvormige beentjes)]  ), jeuksel: jø̄ksǝl (Smeermaas), krauw: krōu̯ (Moresnet), krǫu̯ (Klimmen), krǭu̯ (Sint-Martens-Voeren, ... ), krauwsel: krø̜u̯sǝl (s-Gravenvoeren), overbeen: evǝrbīn (Hasselt), (mv)  øi̯vǝrbei̯nkǝs (Hoepertingen), schelpjes: šęlǝpkǝs (Opglabbeek  [(schelp: roof op een genezende wonde)]  ), schiefelbeen: sxȳfǝlbēn (Ottersum), šivǝlbęi̯n (Rothem), šyfǝlbęi̯n (Tegelen), šȳfǝlbęi̯n (Baarlo), šīfǝlbē̜i̯n (Sittard), schiefelbeentje: sxȳfǝlbē̜ntjǝ (Venray), šīfǝlbęi̯nkǝ (Swalmen), schiefelbeentjes: šifǝlbęi̯nkǝs (Maasniel), šifǝlbęi̯ntšǝs (Valkenburg), šȳfǝlbęi̯nkǝs (Haelen), šēvǝlbęŋkǝs (Hoensbroek), schiefeltjes: skø̜fǝlkǝs (Opheers), sxefǝlkǝs (Nederweert), sxyfǝlkǝs (Bergen), sxȳfǝlkǝs (Meijel, ... ), sxø̜fǝlkǝs (Berverlo, ... ), sxęfǝlkǝs (Hasselt), šøfǝlkǝs (Kanne), schiever: šivǝr (Remersdaal  [(l/r-wisseling met schiefel)]  ), schieverbeentjes: šēvǝrbęi̯nkǝs (Nederweert, ... ), šē̜vǝrbęi̯nkǝs (Haelen), šīvǝrbęi̯nkǝs (Stramproy), schilferen (ww.): šelǝvǝrǝ (Klimmen), schilfertjes: sxø̜lǝvǝrkǝs (Neerpelt), šęlǝfǝrkǝs (Neeroeteren), schurft: skø̜rǝft (Paal), sxørǝf (Koersel), sxø̜rǝf (Diepenbeek, ... ), sxø̜rǝft (Achel), šørǝf (Urmond), šø̜rǝf (Tongeren), šęrǝf (Bilzen, ... ) Schiefels zijn harde beenwoekeringen aan het het pijpbeen, bij jonge paarden meestal aan het voorbeen onder de knie, als gevolg van bepaalde spanningen, stoten, strijken e.d. Als deze afwijking het kniegewricht of de buigpezen verhindert goed te functioneren, kan ze een peesontsteking veroorzaken, met chronische kreupelheid als gevolg, wat zelden voorkomt. De beenvorming blijft evenwel. Zie afbeelding 22. [N 8, 32.6, 32.14, 90d en 90e; monogr.] I-9
schielijk vallen afdonderen: āfdoͅndərə (Eys), brussen: brussen (Stein), gaan: gaan (Venray), gauw vallen: gauw (Meijel, ... ), gàw valle (Maastricht), glitschen (du.): glitsjen (Stein), hals over kop vallen: hals euver kop (Geleen), hard vallen: hard: snel  hard valle (Tienray), ineens vallen: ienèns valle (Meerlo), in-èns (Reuver), inèèns vállö (Stevensweert), keukelen: kukele (Blerick), klatsen: klatse (Maasbree), kwakken: kwakke (Nieuwstadt, ... ), kwakkə (Simpelveld), kwatsen: kwatsen (Eksel), naar onder donderen: nao oondər dondərə (Maastricht), neergaan: neergoon (Maastricht), neerpratsen: neerpratsjə (Simpelveld), omvallen: umvalle (Venray), onverhoeds vallen: ónverheeds vàlle (As), overhoop kwakken: ouverhōēp kwàkke (Sevenum), overhoëp kwakke (Sevenum), pardoes vallen: pardoes vallə (Montfort), patsen: patse (Oirlo), ploffen: ploffe (Vlodrop), schielijk vallen: schealik (Lutterade), schieliek (Born), smakken: smakke (Maastricht), snel vallen: sjnèl (Reuver), struikelen: struukele (Boekend), strŭŭkələn (Urmond), tirvelen: tirvələ (Susteren), toffelen: tôffele (Geleen), uitlitsen: oeëtlitse (Herten (bij Roermond)), uitrutschen (<du.): ōētrōētsche (Schimmert), vallen: Is algemener [RK].  ? valle (Venlo, ... ), valle (Maastricht, ... ), vallə (Doenrade, ... ), vàllə (Venlo, ... ), válle (Swalmen, ... ), vallen met een smak: valle met nne schmak (Wolder/Oud-Vroenhoven), vallen wie een baksteen: valle es eine baksjtein (Wijlre), valle wie eine bakstjein (Schimmert), wiej eine bakstein (Thorn), vlot vallen: flot (Geleen, ... ), flot valle (Venlo), floͅ.t valə (Ingber), vlot (Eys, ... ), zonder erg vallen: zonger erg (Montfort) vallen, Snel, schielijk ~ (brussen). [N 84 (1981)] III-1-2
schietbeitel angbeitel: (h)aŋbiǝtǝl (Bilzen), hakbeitel: hak˱bęjtǝl (Geulle), kapbeitel: kap˱bęjtǝl (Sittard, ... ), schietbeitel: sxēt˱bęjtǝl (Venlo), sxīt˱bãtǝl (Tessenderlo), sxīt˱bęjtǝl (Leopoldsburg, ... ), šes˱bēsǝl (Bleijerheide), šēt˱b ̇ęjtǝl (Gronsveld), šēt˱bęjtǝl (Dilsen, ... ), šęj.t˱bęj.tǝl (Sittard), šībię.tǝl (Tongeren), šīt˱biǝtǝl (Bilzen), šīǝt˱bęjtǝl (Dilsen), smalle kapbeitel: smālǝ kap˱bęjtǝl (Stein), šmālǝ bęjtǝl (Herten), stembeitel: štembētǝl (Mechelen) Houtbeitel met een vrij dik en smal beitelblad, dat aan de voorkant een smalle, schuingeslepen zijde heeft. De schietbeitel wordt gebruikt voor het kappen van smalle gaten, bijvoorbeeld voor houtverbindingen. Zie ook afb. 66. [N 47, 11d; N 53, 38; monogr.] II-12
schietdamp damp: damp (Lanklaar  [(Eisden)]   [Zwartberg]), domp: domp (Zonhoven  [(Zwartberg)]   [Maurits]), kwalm: kwalm (Geleen  [(Maurits)]  , ... [Domaniale]  [Willem-Sophia]  [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Maurits]), kwalǝm (Nieuwenhagen  [(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), schietdamp: schietdamp (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]  , ... [Emma, Maurits]  [Winterslag, Waterschei]), šesdamp (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Zolder]  [Willem-Sophia]  [Domaniale]), šētdamp (As  [(Zwartberg / Waterschei)]  , ... [Maurits]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]  [Emma]  [Laura, Julia]  [Emma, Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]  [Maurits]  [Zwartberg, Waterschei]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), šęjtdamp (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Maurits]), šītdamp (Meijel  [(Emma / Maurits)]   [Maurits]), š˙ēt˱da.mp (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Domaniale, Wilhelmina]), schietdomp: sxī.t˲do.mp (Zolder  [(Zolder)]   [Eisden]), schietgas: šesjās (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), šētgās (Lutterade  [(Maurits)]   [Domaniale]), schietkwalm: šeskwalm (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Maurits]  [Willem-Sophia]  [Domaniale]), šētkwalm (Heerlen  [(Emma)]  , ... [Julia]  [Emma]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), šęjtkwalm (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Maurits]), schietstub: šesštøp (Chevremont  [(Julia)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), šētštøp (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]  , ... [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]), šęjtštø̜p (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Julia]), š˙ētštø.p (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), schietwolk: schietwolk (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Maurits]), šeswolk (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Maurits]  [Domaniale]), šētwǫlk (Buchten  [(Maurits)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Domaniale]  [Maurits]), schietzwalm: šesšwām (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Domaniale]), šētšwām (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale]), stubwolk: štøpwolk (Lutterade  [(Maurits)]   [Domaniale]), wolk: wolk (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Maurits]), zwalm: šwām (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Winterslag, Waterschei]  [Domaniale]  [Laura, Julia]  [Domaniale]) De damp die ontstaat na het tot ontploffing brengen van de springstoffen. Niet verdunde schietdampen zijn schadelijk voor de gezondheid. [N 95, 428; N 95, 775; monogr.] II-5