e-WLD begrippen 

 
 
Filteren...

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
schuifopening afloop: ǭflōp (Hoeselt), gat: gāt (Boorsem), geul: gø̄l (Bree), kalklok: kalǝklǫak (Jabeek), kot: kot (Paal), kȳt (Meeuwen), kūt (Bilzen), monding: mōndeŋ (Tessenderlo), opening: ōpǝneŋ (Boorsem), schuifkot: sxø̜jfkot (Lommel), schuifopening: sxø̄f˱ōpǝneŋ (Limmel), uitloop: ǫwtlōp (Hoeselt) De opening in de kalkbak die met behulp van de schuif wordt afgesloten. [N 30, 32d] II-9
schuifpijler mechanische pijler: mechanische pijler (Eisden  [(Eisden)]  , ... [Wilhelmina]  [Winterslag, Waterschei]), ripinstallatie: repenstalā.si (Zolder  [(Zolder)]   [Laura, Julia]), rippertaille: repǝrtē (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Zolder]), schuifpijler: schuifpijler (Kerkrade  [(Wilhelmina)]   [Maurits]), š ̇ȳfp ̇ɛjlǝr (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Emma]), šȳfpajlǝr (Chevremont  [(Julia)]   [Emma, Maurits]), šȳfpęjlǝr (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]  [Emma]  [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Willem-Sophia]  [Maurits]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]  [Maurits]), šȳfpīlǝr (Lutterade  [(Maurits)]   [Julia]), šȳfpɛjlǝr (Heerlen  [(Emma)]   [Maurits]), schuifstreb: šȳfštrēp (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Eisden]  [Laura, Julia]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Domaniale]  [Domaniale]) Pijler waarin het transportmiddel niet uit elkaar wordt genomen en verlegd, maar in zijn geheel in de richting van het koolfront wordt verschoven. Telkens wanneer een pand ontkoold is, wordt het vervoermiddel weer tot tegen de koolwand geschoven. Volgens de invuller uit Q 15 was het transportmiddel in een schuifpijler zelden een transportband, maar meestal een kettingtransporteur, omdat er dan minder gevaar bestond dat het geheel bij het verschuiven uit elkaar zou vallen. [N 95, 608; N 95, 535 add.] II-5
schuifraam schuifraam: sxyfrām (Ottersum), sxǫwǝfrǭm (Tessenderlo), šȳfrām (Geulle, ... ), schuifvenster: šȳf˲venstǝr (Eys), šȳǝf˲venstǝr (Bleijerheide), šājf˲venstǝr (Bilzen) Raam dat in het kozijn op en neer of heen en weer kan worden geschoven. Er moeten daartoe in het kozijn twee ramen worden aangebracht, waarvan het ene langs het andere, dan wel beide langs elkaar kunnen schuiven. Het meest voorkomende systeem is dat met een schuivend onderraam en een vast bovenraam, waarbij het eerste ongeveer 2/3 van de hoogte van het kozijn inneemt. [N 55, 39a] II-9
schuifstijl clavettestempel: clavettestempel (Eisden  [(Eisden)]   [Maurits]), colinettestijl: k˙ǫlǝnę.tšt˙il (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Domaniale]), elastische stijl: ē̜lastišǝ štil (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Domaniale]), gerlachstijl: gerlachstijl (Stein  [(Maurits)]   [Domaniale]), jɛrlaxštil (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Maurits]), hoge-drukstijl: hoge-drukstijl (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Eisden]), ijzeren mannetjes: īzǝrǝ mɛnǝkǝs (Eisden  [(Eisden)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), inschuifbare: ešy.fbārǝ (Chevremont  [(Julia)]   [Maurits]), inschuifbare ijzeren stijl: enšȳfbārǝ īzǝrǝ štil (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Emma]), enšȳfbārǝ īzǝrǝ štīl (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Domaniale]), ešȳfbārǝ īzǝrǝ štil (Heerlen  [(Emma)]   [Wilhelmina]), inschuifbare stijl: enšyfbārǝ štil (Heerlen  [(Emma)]  , ... [Domaniale]  [Emma, Maurits]), enšȳfbārǝ stil (Meijel  [(Emma / Maurits)]   [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), enšȳfbārǝ štil (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]   [Julia]), inschuifbare stijl (Kerkrade  [(Wilhelmina)]   [Emma]), inschuifstijl: enšȳfštil (Buchten  [(Maurits)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]), jacobsstijl: jakǫpsštil (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Maurits]), jacobstijl: jacobstijl (Oirsbeek  [(Emma)]  , ... [Maurits]  [Emma]), jākǫpštīl (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), j˙ākǫ.b˱št˙il (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Domaniale]), klemringstijl: klɛmre.ŋštil (Chevremont  [(Julia)]   [Maurits]), metgevende stijl: metjēǝvǝndǝ štil (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Julia]), pijlerstijl: pęjlǝrštil (Geleen  [(Maurits)]   [Winterslag, Waterschei]), schuifijzer: sxø̜jfē̜.zǝr (Zolder  [(Zolder)]   [Zwartberg, Waterschei]), schuifstijl: šȳfštil (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Maurits]  [Laura, Julia]  [Domaniale]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Domaniale]), schuivend mannetje: šejvǝnt mɛnǝkǝ (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Eisden]), schwarzstijl: šwa.rtšt˙il (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), stijl met slaghout: štil met šlaxhōt (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale]), t.h.-stempel: tēhā-štɛmpǝl (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), t.h.-stijl: tēhā-štil (Chevremont  [(Julia)]  , ... [Laura, Julia]  [Julia]), titanstijl: titanstijl (Stein  [(Maurits)]   [Maurits]), titanstīl (Thorn  [(Maurits)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), toussaint-heintzmannstijl: toussaint-heintzmannstijl (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), toussaintstijl: tusęntštil (Klimmen  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Wilhelmina]), tusęŋštil (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]  , ... [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Emma]), tusɛŋštil (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Domaniale]), t˙us˙ɛŋšt˙il (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), t˙uz˙ɛŋšt˙il (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), uittrekbare ijzeren stempel: uittrekbare ijzeren stempel (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), uittrekstijl: ū.ttrę.kšt˙il (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), verbeterde jacobstijl: verbeterde jacobstijl (Stein  [(Maurits)]   [Maurits]) Metalen stijl die als eigenschap heeft dat hij bij belasting kan inschuiven. De inschuifbare stijl wordt in hoofdzaak in de winning en in mindere mate in de voorbereidingswerken toegepast. Volgens de invuller uit Q 15 werden de diverse soorten stijlen op de mijn Maurits aangeduid met het type. Als eerste paste men daar de Jacobstijl, later de verbeterde Jacobstijl toe, daarna de Gerlachstijl en uiteindelijk de Titanstijl. De laatstgenoemde had in de kopstijl een ingebouwde cric om de stijl bij het plaatsen direct vast te zetten. Bij de Jacob- en de Gerlachstijl was een aparte cric noodzakelijk. De Jacobstijl ontleent zijn naam aan de uitvinder Jacob Posma, bedrijfsingenieur van de Staatsmijn Maurits. [N 95, 334; N 95, 297; N 95, 296; monogr.] II-5
schuifwerk schuifwerk: šȳfwęrǝk (Thorn) Het systeem van op de wieken geplaatste ijzers waaraan de zeilen worden bevestigd. [N O, 5l; N O, 5m] II-3
schuilgaan van de maan baadt: de moan bè:jt (Roermond), də mōn bājt (Rotem), də mōͅu ba͂jt (Hasselt), də moͅn bājtš (Bree), də moͅn bəəijət (Kwaadmechelen), də moͅwən bōͅjt (Beringen), də màn bójt (Beverlo), baaien van de maan, in de betekenis van de maan gaat schuil in een wolk; betekenis/uitspraak; (er komt verandering van weer, waarschijnlijk regen)  də mouən boͅuəit (Lommel), de maan baait in t water.  bàit (Zolder), doet verstek: neen, maar het bovenstaande zegt men.  də māwn doͅwt vərsteͅk (Paal), gaat achter de wolken: de maon geet achter de wolke (Hoensbroek), Nb. "de maan baait"is niet bekend!  de maon geit achter de wolken (Herkenbosch), gaat deronder: de maon geit drónger (Tegelen), gaat in een zak: de maon gét in de zak (Milsbeek, ... ), gaat onder: der maon geit onger (Klimmen), gaat schuil: de maon gaot schuil achter een wolk (Venray), de maon geit schoel (Geulle), de maon geit schoel achter de wolke (Velden), de moan geit sjoeͅl (Boukoul, ... ), der maon geit sjōēl (Klimmen), der moan geet sjoul (Vrusschemig), d⁄r maond geet sjoul (Welten), gaat schuilen: de moand geet sjōēële (Hoensbroek), gaat voort: de mwon geet veert  də mwjoͅn gē vūrt (Hoeselt), jankt: de maan jankt  də mo^n jàŋt (Lummen), kruipt achter de wolken: de maan krup achter de wolken (Holtum), de maon kruup achter de wolke (Blerick), de maon kruup achter de wolkes (Vlodrop), de maon kruupjt achter de wolke (Nunhem), de ma͂o͂n kruup achter de wolke (Melick), de moan kri-jpt achter de wolke (Bree), kruipt achter een wolk: de maon krup achter ’n wouk (Grevenbicht/Papenhoven), ze kruuptj achter ein wolk (Leuken), kruipt achter een wolkje: de maon krup achter e wuikske (Ulestraten), kruipt in de boog: de maon krupt in den bôg (Baarlo), kruipt in de wolken: de maon kruupt in de wolke (Maasniel), kruipt in een nest: də mōͅn kript en ənə nest (Waterloos), kruipt in een zak: de maon krŭŭptin enne zak (Velden), de maon krüpt ien enne zak (Middelaar), kruipt voort: de maon kruup voeit (Montfort), kruipt weg: de maon kruup weg (Hout-Blerick, ... ), de moan kruupt weg (Meijel), Neen. Men zegt weleens het bovenvermelde!  de maon kruup wèg (Tegelen), lonkt: lonkt  lunkt (Donk (bij Herk-de-Stad)), overschoten maan: euverschootte moan (Grathem), schaamt zich: ze sjaamt zich (Sittard), schuilt: de moan sjoeltj (Tungelroy), de mōan schōēlt (Schimmert), de moën sjouwlt (schuilt)  də mu(w)ən šoywlt (Diepenbeek), schuilt achter de wolken: de moan schaelt achter de wolken (Sittard), schuilt achter een wolkje: de maon sjoelt achter e wuikske (Ulestraten), schuilt zich: de maan schūūlt zich (Sevenum), de maon schūūlt zich (Blerick), de māōn sjoelt zich (Sittard), de moan schŭlt zich (Brunssum), staat in het water: də maon steit en ’t wātər (Bree), də mōͅn steͅit entwātər (Opglabbeek), staat verdronken: de moon steet verdronke in het water  də mòn stèt vərdroŋkə eͅn hət wàtər (Gelieren/Bret), stekt haar eweg: stek ər aweͅx (Wellen), trekt weg in de wolken: də mōͅu trik weͅx eͅn də woͅləkə (Hasselt), verbergt zich: dər moͅnt fərbeͅrxt səx atər ən wōͅk (Teuven), Nb. "De maan baait"kennen wij niet. Wij zeggen b.v. het bovenvermelde.  de maon verbörg zich achter de wolke (Venlo), verduistert: de maon verduustert (Tegelen), verschuilt zich: de moand versjōēëlt zich (Hoensbroek), der moul verschoelt zich achter ing wolk (Schaesberg), verstekt haar: du. verstecken neen; wel het bovengenoemde  də meͅən vərstekt ər (Kermt), verstekt zich: de maan verstökt zich achter ein wolk (Stein), de maon versjtik zich (Gronsveld), de maon verstik zich (Sittard), de māōn versjtik zich (Sittard), de moan versjtük zig (Obbicht), verstopt zich: do maon verstopt zich (Overpelt), verzuipt: de maon verzüpt (Tegelen), wast zich: Nb. wis van wassen.  de maon wis ziech (Oost-Maarland), zit achter de wolken: de maon zit achter de wauke (Urmond), de maon zitj achter de wolke (Thorn), De maan baait"kennen wij niet. Wij zeggen b.v. het bovenvermelde.  de maon zit achter de wolke (Venlo), zit achter een wolk: dər moͅnt zeͅt atər ən wōͅk (Teuven), zwemt: Neen, wel het bovenvermelde.  də maon zwəmt (Bree) baaien van de maan, in de betekenis van de maan gaat schuil in een wolk; betekenis/uitspraak [N 22 (1963)] III-4-4
schuilhut hut: (mv.)  høtǝ (Venray), keetje: kiǝtjǝ (Ospel), peelhut: pīǝlhøt (Meijel), schuilhut: schuilhut (Griendtsveen), šūlhøt (Ospel) Om te kunnen schuilen bij een regen- of onweersbui bouwt men een improvisorische schuilhut, soms van droge turven of plaggen gemaakt. [I, 22] II-4
schuilnis abri: abri (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), kazemat: kazǝmat (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Domaniale]), nis: nes (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), nis van waaruit geschoten werdt: nes va woǝūs jǝšǭsǝ wuǝt (Chevremont  [(Julia)]   [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), schietlok: šeslǭx (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), schietnis: šētnes (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Julia]), spindje: špɛŋkǝ (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]) Uitholling in de zijwand van de mijngang waarin hetzij een enkele mijnwerker, hetzij een mijnwerker en een lier plaats kunnen vinden. In het eerste geval kan men er bijvoorbeeld in schuilen als er geschoten wordt, in het tweede geval hebben de lier en de arbeider die de lier bedient er een schuilplaats. [N 95, 398; monogr.; Vwo 20; Vwo 411; Vwo 546] II-5
schuim bloem: bloem (Schinnen), de room: drø̜̄m (Jesseren), schuim: sxoǝm (Wellen), šuǝm (Laak, ... ), šūm (Aubel, ... ) Het schuim dat zich vormde op de kokende stroop. [N 57, 27a] II-2
schuimbeestje bladluis: blaadloeës (Kessel), blaadloês (Klimmen), bladluis (Sint-Truiden), drek: dräk (Lommel), duivelsspij: duuvelssjpeij (Lutterade), jodentuf: joedentuf (Nederweert), koekoeksspeeksel: koekoekspeeksel (Kerkhoven), koekoeksspij: koekesjpie (Heel), koekoekssjpie (Boukoul), koekoeksspei (Achel), koekoeksspouw: t schuim  kukukspoͅu̯ (Meijel), koekoeksspuug: koekoeksspüg (Eksel), koekoekstuf: koekoekstuf (Eksel, ... ), kwakkertegegeuts: kwakkertegegâods (Guttecoven), meeldauw: maeldauw (Maasbracht), milver: wij zeggen op elk ongedierte op planten: milver  milver (Jeuk), schimmelhuis: simmelhoes (Ch?vremont), schuim: sjoem (?) (Noorbeek, ... ), schuimbeestje: schoeëmbiesje (Boekend), sjoembieëstjes (Heel), sjōēmbeesje (Swalmen), smeelft: smeleft (Bree), spij: spij (Eigenbilzen), spijbeestje: speejbiësje (Maasbree), spijwormpje: sjpie(j)wurmke (Schinnen), spuw: speuw (Wellen), tuf: tøf (Lommel), tufbeestje: t beestje  tøfbeͅšə (Meijel), zeverwormpje: zeiverwörmkes (Ell) speekselachtige afscheiding v plant of dier || stengelschuim: Kent u in uw dialect een woord voor het schuim op plantenstengels, waar een klein groen beestje in zit? Het schuim lijkt op een kloddertje spuug, hetgroene insectje houdt er zich in schuil. [N100 (1997)] III-4-2