e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
sluisdeur beschot: o.  bəšoͅ.t (Eys), deur: deur (Diepenbeek, ... ), duur (Weert), dīǝ.r (Tongerlo), ps. invuller kan geen volledig antwoord geven!  ? deur (Herten (bij Roermond)), kwartierhout: katī.rhō.t (Lauw), kǝtirhō.t (Rutten), ophaalbrug: ophaol bruk (Montfort), schoft: schof (Lutterade), schoft (Eksel, ... ), sjof (Maastricht), sjoft (Schimmert, ... ), sjot (Ell, ... ), sjòt (Urmond), sjóf (Geulle), schot: o.  šoͅ.t (Eys), schuif: schuuf (Oirlo), schûûf (Blerick), sjuuf (Meijel, ... ), sjūūf (Heel), sluis: sjloese (Wijlre), slaws (Alt-Hoeselt, ... ), slus (Ittervoort, ... ), sluz (Maaseik), slūūs (Gennep), slŭŭs (Opglabbeek), slys (Bree, ... ), slyz (As, ... ), slø̜̄s (Lauw), slø̜js (Herk-de-Stad, ... ), slø̜s (Berbroek), slø̜ws (Alken, ... ), slās (Sint-Truiden), slűs (Kessenich, ... ), slǫws (Beverst, ... ), šlū.s (Maastricht), sluisdeur: schluisdeur (Amby), sjloes"deure (Posterholt), sjloesdeur (Maasniel, ... ), sjlōēsdeur (Susteren), sloesdeur (Born, ... ), sluusdeur (Venray), sluzdø̄.r (Ophoven), slówsdīēr (As), slø̜wsdø̄jr (Berlingen, ... ), slűzdø̄.r (Maaseik), ps. bij vraag 55 staat er slo‰s, hier staat sloes..; is dit wel correct?!  sloesdäör (Echt/Gebroek), sluisplank: sjloesplenk (Posterholt), vanne: van (Kanne) het ophijsbare deel van een sluis (schoft) [N 90 (1982)] || Sluisdeur, bestaande uit een vijftal planken die horizontaal op twee vertikaal staande planken zijn bevestigd. Zie ook afb. 68. Volgens Janssen (pag. 33) werden de planken vroeger met pinnen -lange houten nagels met vierkante kop- op de balken vastgemaakt. Later werden de pinnen vervangen door grote ijzeren schroeven. [Vds 38; Coe 19; Jan 34; Grof 50; Grof 56; monogr.] II-3, III-3-1
sluisgat sluisgat: slyzgat (Opoeteren) Gat in de muur van het molengebouw, wanneer men de maalsluis van binnen uit met behulp van een hefboom kan bedienen. [Jan 46] II-3
sluisijzer balk: balǝk (Stokrooie), hefschroef: hɛfšrū.f (Tongeren), hout: hǭ.t (Lanaken), ijzer: izǝr (Kanne), ęjzǝr (Hoeselt), ęǝzǝr (Alken, ... ), ę̄.zǝr (Lauw), ę̄zǝr (Ordingen), ɛjzǝr (Alt-Hoeselt), schroef: sxruf (Heks), sluishout: slø̜wshǭt (Haren), slűzø̜j.t (Neeroeteren), sluisijzer: slawsęǝzǝr (Lummen), slyzizǝr (Tongerlo), slǫwsajzǝr (Mal, ... ), slǫwsęzǝr (Diepenbeek), slǫwsęǝzǝr (Kuringen, ... ), staart van de sluis: stat ˲van dǝ slǫws (Lauw), stang van de sluis: staŋ van dǝ slaws (Hoeselt), tandas: tant`as (Hoeselt), tapijzer: tapę̄zǝr (Sint-Truiden), winde van de sluis: wen van dǝ slǫws (Rutten), windijzer: węnizǝr (Maastricht), zaag: zę̄.x (Maastricht) Aan de sluisdeur bevestigde, vertikaal door de sluisbalk stekende, ijzeren stang die wordt gebruikt voor het openen en sluiten van de sluis. Als het sluisijzer van gaten is voorzien, moet de molenaar bij het openen de sluis telkens een beetje optrekken en dan een spie door het volgende gat steken. Deze handeling moet worden herhaald tot de vereiste opening is bereikt. Het aflaten gebeurt door de sluisdeur te laten dichtvallen. Wanneer het sluisijzer getand is, kan de sluis met behulp van een winde op- of afgedraaid worden. De woordtypen sluishout (l 368, Q 160a) en hout (Q 88) zijn terug te voeren op het feit dat de optrektoestellen in die plaatsen van hout vervaardigd waren. [Vds 44; Jan 39; Coe 25; Grof 58] II-3
sluismeester sasmeester: sasmeester (Jeuk, ... ), sassenier: sassənier (Diepenbeek), sluisbaas: sloesbaas (Ospel), slōēsbaos (Meijel), sluismeester: sjloehsmeister (Herten (bij Roermond)), sjloesmeister (Geulle, ... ), sjloeësmeister (Kesseleik), sjlōēsmeestər (Heerlen), sjlōēsmeistər (Heel), sjluismeester (Waubach), sjlôêsmeistər (Schinnen), sloe.smeistər (Grathem, ... ), sloesmeister (Born, ... ), sloësmèster (Maasbree), slōēsméster (Meijel), sluismeester (Eys, ... ), sluismeister (Maastricht, ... ), sluismèèstər (Maastricht), sluusmaester (Oirlo, ... ), slūūsmeistər (Venlo), sløjsmistər (Houthalen), slûûsmeister (Blerick), ps. bij vraag 55 staat er sloes als antwoord en hier sjloes...; is dit correct?!  sjloesmeister (Neer), ps. bij vraag 55 staat er slo‰s, hier staat sloes..; is dit wel correct?!  sloesmeister (Echt/Gebroek), ps. bij vraag 55 staat er sl؉s, hier staat er sloes...; is dit wel correct?!  sloesmeister (Thorn), sluiswachter: schloeswachter (Heerlerbaan/Kaumer), schlŏĕs-wachter (Schimmert), schluiswachter (Amby), sjloes wachter (Wijlre), sjloeswachter (Geleen, ... ), sjloeswagter (Bunde, ... ), sjloeswagtər (Kapel-in-t-Zand), sjloeswechter (Klimmen, ... ), sjlōēswachter (Reuver, ... ), sjlōēswagter (Oirsbeek), sjlōēswèchtər (Susteren), sjlōēëswàgtər (Nieuwenhagen), sjluiswachter (Noorbeek), sjluuswagtər (Hulsberg), sjlūūswachter (Klimmen), sleusjwachtər (Meijel), sloes wachter (Montfort), sloeswachter (Gulpen, ... ), sloeswachtər (Urmond), sloêswechter (Hoensbroek), sloës-wàgter (Sevenum), slōēswachter (Tungelroy), slŏĕswààchter (Sevenum), sluiswachter (Eksel, ... ), sluiswagtər (Maastricht), slujswagtər (Maastricht), sluuswachter (Blerick, ... ), slūūswàgtər (Gennep), slówswàchter (As), slöjswàchtər (Maastricht), slûswachter (Bree), sləəswáchtər (Loksbergen), Note v.d. invuller:  sluiswachter (Eys), ps. bij vraag 55 staat er sloehs en hier sloes...; is dit wel correct?!  sloeswachter (Ell), sluizenwachter: sluisewachter (Maastricht), sluisəwachter (Maastricht), sluizewachter (Maastricht) de persoon die belast is met het toezicht op en het gebruik van een sluis, vooral van schutsluizen (sasmeester, sluismeester, sasser, sassenier) [N 90 (1982)] III-3-1
sluisrad rad: rat (Lauw), rǭ.t (Kanne, ... ), rad van de sluis: rǭ.t ˲van dǝ slǫws (Mal), radje: rø̜̄tšǝ (Lanaken), rā.tj-jǝ (Ittervoort), sluisrad: slűzrā.t (Neeroeteren), winde: wen (Roclenge-Sur-Geer, ... ), zwong: zwø̄.ŋk (Kanne) Het rad waarmee men de maalsluizen vanuit de molen kan bedienen. [Jan 47; Coe 35] II-3
sluisrooster barriēre: brē.r (Kanne), cadrement: kādǝrǝmɛnt (Berlingen), grille: grel (Lauw, ... ), gril (Tongeren), grilletje: grelǝkǝ (Hoepertingen), reek: rē.k (Maastricht), reep: rē.p (Ittervoort, ... ), rin: ren (Neeroeteren, ... ), rit: ret (Tongerlo), rooster: ry.stǝr (Kanne, ... ), rȳ.stǝr (Aldeneik), røstǝr (Rutten, ... ), rø̜stǝr (Alken, ... ), rē.stǝr (As, ... ), rūǝ.stǝr (Kessenich) Inrichting die verhindert dat er vuil en takken in het sluiswerk terecht kunnen komen. Het geheel bestaat uit een aantal tegen de sluisbrug geplaatste palen of een ijzeren of houten raamwerk. Zie ook afb. 70. [Jan 57; Coe 37; Grof 75] II-3
sluisstijlen houten stijlen: hǭtǝ stęjl (Ordingen), hǭǝtǝ stęjlǝ (Berlingen), ijzeren gestel: ęǝzǝrǝ gǝstęl (Heks), opstaanders: ǫpstø̜nǝrs (Stevoort), pilaren: pilę̄.rǝ (Tongeren), poutrellen: pǝtrɛlǝ (Alken), sluisbalken: (enk)  slaws˱balǝk (Alt-Hoeselt), slø̜js˱balǝk (Herk-de-Stad), sluisstijlen: slǫwsstęjlǝ (Kuringen), staakstijlen: (enk)  stǭ.kstī.l (Lauw), staanders: stø̜nǝrs (Diepenbeek), stekers: stē.kǝrs (Tongeren), stijlen: stęjl (Diepenbeek), stęjlǝ (Groot-Gelmen, ... ), stɛ̄lǝn (Berbroek), (enk)  stil (Bree), voorslag: vø̄ǝrslǭx (Kortessem), zijhouten: zęjhǭtǝ (Haren) De verticale houten balken waarmee sluisbalk en slagdorpel met elkaar verbonden zijn. Tussen de sluisstijlen worden de sluisdeuren opgetrokken. In P 55 en P 56 bestonden de sluisstijlen uit arduinen stenen. [Vds 36; Jan 32 add.; Coe 22; Grof 55] II-3
sluiswerk erk: ɛrǝk (Kerkrade, ... ), sluiswerk: slyswɛrk (Opoeteren), slø̜jswɛrǝk (Maastricht), slǫwswɛrǝk (Lauw), sluizen: slø̜jzǝ (Tongeren), slǫwzǝ (Rutten, ... ), slǭ.zǝ (Mal), šlū.zǝ (Maastricht), vannen: vanǝ (Kanne), voorslag: vø.rslǭx (Kortessem, ... ), vøjrslǭx (Alken, ... ), vørslax (Lummen), vøǝrslǭx (Kortessem), vø̄.rslā.x (Aldeneik), vø̄rslax (Sint-Truiden), vø̄rslāx (Kuringen), vø̄rslǭx (Alt-Hoeselt, ... ), vēǝrslax (Berbroek), vēǝrslǭx (Bilzen), vęrslǭx (Bilzen), vīǝ.rslā.x (Bree, ... ) Het hele sluisgestel, bestaande uit verticale stijlen, balken en sluizen, dat het water vōōr het rad moet tegenhouden. Zie ook afb. 67. Volgens Vanderspickken (pag. 75) heeft het woordtype voorslag in P 50, P 51, P 53, P 56, P 58 en Q 77 een engere betekenis: ø̄datgene wat vōōr de sluizen ligt, meer bepaald de sluisbrug.ø̄ Vgl. ook het lemma ɛsluisbrugɛ.' [Vds 33; Jan 30; Coe 19; Grof 51; monogr.] II-3
sluitbanden beslagbanden: beslagbanden (Borgloon), bǝslax˱bɛ̄ǝnt (Gennep), bǝšlāx˱bɛnj (Roermond), beslagrepen: beslagrepen (Kortessem), bǝslaxriǝpǝ (Hasselt), drijfbanden: drijfbanden (Kortessem), noodbanden: nut˱bɛn (Maastricht), nūǝt˱bɛŋ (Klimmen), opzetbanden: ǫp˲zęt˱bɛŋ (Blerick, ... ), repen: ręjpǝ (Heel, ... ), slagbanden: slāx˱bān (Hasselt), valse repen: valsǝ ręjpǝ (Eisden, ... ), vormbanden: vǫrǝmbɛnj (Panningen), werkbanden: werǝk˱bɛŋ (Klimmen), węrǝk˱bɛn (Maastricht), zetbanden: zęt˱bɛŋ (Tegelen  [(enkelvoud: zęt˱baŋk)]  ) De zware, metalen banden die door de kuiper worden gebruikt om het vat te sluiten. De sluitbanden zijn voorlopige banden die uiteindelijk worden vervangen door lichtere, definitieve banden. [N E, 21] II-12
sluiten (van grond) bakken: gebakken (Montfort), beslagen: besjlááge (Kunrade), daaldrogen: deldröge (Buchten), dichtslaan: dich slaon (Venlo), digslaon (Velden), dichtslempen: (gezegd van lage vochtige grond waar veel over gereden wordt).  dichtslèmpə (Meeuwen), drogen: dryəgə (Ingber), drúege (Noorbeek, ... ), hard worden: haat weine (Jeuk), hard waere (Venlo, ... ), hard worden (Meeuwen), heͅt wønə (Kwaadmechelen), hel maken: hél moke (Susteren), hel worden: (hel wéére) (As, ... ), hel waere (Reuver), hel waerrə (Grevenbicht/Papenhoven), hel waire (Vlodrop), hel weare (Lutterade), hel weurde (Caberg), hel weure (Maastricht), hel weëde (Heerlen, ... ), hel wèère (Posterholt), hĕl wedde (Ingber), hèl weurde (Maastricht), hèl wère (Montfort), hèl wèèrə (Horn), hèl wérə (Amstenrade), hèlwäöre (Maastricht), héél weedə (Nieuwenhagen), hël weĕde (Heerlerbaan/Kaumer), weurd helle (Stein), zoa hèl es eine dèn (Born), helle grond worden: hellə gronk (Tegelen), hellen: hellə(n) (Pey), kagen: der grond kaoégt (Gulpen), keihard worden: keihard (Oirlo), kluiten: kluten (Sint-Odiliënberg), kluuten (Geulle, ... ), klòttə (Loksbergen), korst worden: koeësj (Kerkrade), kost weine (Jeuk), ⁄t wurd ein koosj (Schinnen), sluiten: gesloote (Meijel), gesloote gronjt (Thorn), sjlete (Klimmen, ... ), sjlēēte (Doenrade), sjloese (Wijlre), sjlōētə (Nieuwstadt), sleete (Eys), sleten (Heer), sloete (Ell), sloetə (Horn), slōēte (Maasbree), slōēzö (Stevensweert), slŏĕtə (Venlo), sluiten (Haler), sløͅ⁄ə (Kwaadmechelen), ⁄t sjlete van de èrd (Schimmert), stijf worden: worden.  štīf weͅadə (Eys), toe klinken: tōēw klinke (Hoensbroek), toe slaan: taw sleun (Hoeselt), toesjlaon (Herten (bij Roermond), ... ), toeslaon (Hunsel), toesloan (Tungelroy), towsloan (Weert), tŏĕsjlaon (Heythuysen), (na regenbuien).  toeslaon (Nunhem), toe slempen: toe slempe waetert aan (Maasbree), toe worden: toe (Velden), uitdrogen: oet dreuge (Vlodrop), oet gedrueht (Vijlen), oetdreuge (Itteren), oetdruge (Merkelbeek), oetdruèègə (Schimmert), ōētdruuge (Mheer), uutgədriegt (Opglabbeek), ūt˃dryəgə (Eys), vast sluiten: (vast)sloeze (Tungelroy), vast worden: vaast wéérə (Meijel), vas wèèrə (Oirsbeek), verharden: vərhərdə (Maastricht), verstenen: vərsteinə (Sittard), vervloeren: vervloeren (Stein), vervlŏĕrt (Schimmert), vərvlōērə (Susteren), zich sluiten: sjlutj zich (Ospel), (na lang regen).  de grôndj sluutj zich (Ell) hard worden, gezegd van aarde [vervloeren, sluiten] [N 81 (1980)] III-4-4