e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
smidse hoefsmeed: hofšmet (Bleijerheide  [(mv -šmęj)]  , ... ), smederij: smēdǝri (Venlo), smējǝri (Geulle, ... ), smējǝrēj (Venray), smējǝręj (Meerlo, ... ), šmēdǝręj (Eupen), šmējǝri (Asenray / Maalbroek, ... ), šmējǝrēj (Heerlen), šmęjǝri. (Sittard), smeed: šmet (Bleijerheide  [(mv šmęj)]  , ... ), šmēt (Eupen), šmęt (Montzen), smeedwerkstatt: šmetwerǝkštat (Kerkrade), smidse: smets (Baarlo, ... ), šmets (Beegden, ... ), šmetsǝ (Sittard), šmēts (Valkenburg), šmęts (Helden, ... ), smis(se): sme ̝s (Bilzen, ... ), sme.s (Achel, ... ), smes (Altweert, ... ), smi ̞s (Alken, ... ), smij.s (Rukkelingen-Loon), smijs (Ordingen), smis (Aalst, ... ), smējs (Gennep, ... ), smēs (Afferden, ... ), smęs (Eksel, ... ), smī.s (Berlingen, ... ), smījs (Kortessem), smīs (Munsterbilzen), šmes (Amby, ... ), šmīs (Eijsden) In het algemeen de werkplaats van een smid en meer in het bijzonder de plaats waar de smidsvuurhaard is ondergebracht. Zie ook afb. 1. [N 33, 5; S 33; JG 1a; JG 1b; monogr.] II-11
smidsgereedschap alaam: alūm (Hasselt), ambachtsgetuig: ̇āmǝs˲gǝtȳ.x (Eupen), ̇āmǝš˲gǝtȳ.x (Eupen), gereedschap: gǝręjtšap (Bunde, ... ), gǝręjtšǫp (Rekem), gǝrītsxap (Peer, ... ), gǝrītsxęp (Hasselt), gerei: gǝrē (Hamont), gǝręj (Hoeselt, ... ), gǝrī (Houthalen), gǝrɛj (Molenbeersel), gerief: grīf (Landen, ... ), gǝr ̇ęjf (Hasselt), gǝref (Lanaken), gǝrif (Diepenbeek, ... ), gǝrift (Sint-Truiden), gǝriǝf (Hasselt), gǝrēf (Bocholt, ... ), gǝręjf (Sittard), gǝrīf (Attenhoven, ... ), gerät: gǝrø̜t (Eynatten), geschier: gǝšir (Montzen), gǝšiǝr (Lontzen), getuig: gǝtyx (Montzen, ... ), gǝtȳx (Achel, ... ), gǝtøex (Zepperen), gǝtøx (Heers), gǝtø̜̄jx (Sint-Lambrechts-Herk), gǝtø̜̄x (Beringen, ... ), gǝtø̜jx (Aalst, ... ), gǝtø̜jǝx (Paal, ... ), gǝtø̜x (Borgloon, ... ), gǝtø̜ǝx (Herk-de-Stad, ... ), gǝtājx (Genoelselderen, ... ), gǝtēx (Eigenbilzen, ... ), gǝtęjx (Beverst, ... ), gǝtęǝx (Kuringen), gǝtī.x (Bree), gǝtīx (Neerglabbeek, ... ), gǝtīǝx (Opoeteren), materiaal: matēreāl (Maaseik), smidsgetuig: smes˲gǝtī.x (Opitter), tuig: tęjx (Bilzen), werkgetuig: werǝk˲gǝty.x (Montzen), werktuig: węrktȳ.x (Eupen) De algemene benaming voor al het gereedschap van de smid. [L 19A, 13; monogr.] II-11
smidshaak bok: bǫk (Bilzen, ... ), bokje: bø̜kskǝ (Maastricht  [(verplaatsbaar)]  ), console: kǫnzǭl (Reuver), drie-/drijpoot: dripoa.t (Susteren), drējpuǝt (Heerlen  [(verplaatsbaar)]  ), ezel: ęjzǝl (Bevingen), hulprek: hølǝpręk (Weert), losse staander: lǫsǝ stø̜ndǝr (Neeritter), paardje: pjęjkǝ (Diepenbeek), schraag: sxrāf (Loksbergen), šrāx (Simpelveld), šrōx (Eigenbilzen), smis(se)haak: smeshǭk (Jeuk), staander: stø̜̄ndǝr (Montfort), steunijzer: stø̜nīzǝr (Meerlo), steunrol: štø̜nrǫl (Wijnandsrade) Werktuig in de vorm van een vaste of draaibare haak aan de muur of een al dan niet verplaatsbare schraag, waarmee de smid lange stukken ijzer ondersteunt die in het vuur liggen. Zie ook afb. 13. In L 290 en L 291 werd gebruik gemaakt van een losse standaard met rol. Ook de opgave steunrol uit Q 108 lijkt te wijzen op een statief waarop een rol is aangebracht. De driepoot uit Q 113 was een los toestel, rustend op drie poten, waarvan het steunend gedeelte met behulp van schroefdraad op de gewenste hoogte kon worden gedraaid. [N 33, 37] II-11
smidskap boezem: buzǝm (Helden, ... ), dak: dǭk (Jeuk), grote kap: grǫwtǝ kap (Bilzen), haardkap: hē̜rtkap (Well), hē̜ǝtkap (Simpelveld), kaar: kār (Ophoven), kap: kap (Kerkrade, ... ), kop: kǫp (Geulle), rookkap: r ̇ǫwkkap (Montfort), rōkkap (Heijen), rūkkap (Bevingen), rǫwkkap (Reuver), rookscherm: rǫwkšɛrǝm (Klimmen), schoorsteenkap: sxǫrstiǝnkap (Meerlo), sxǫrstēnkap (Middelaar), šōrstęjnkap (Neeritter), šǭrštęjnkap (Herten), schouw: šǫw (Diepenbeek), schouwkap: sxęjǝfkap (Tessenderlo), sxǫwkap (Oostrum), šawkap (Zutendaal), šowkap (Rothem), šōkap (Bilzen), šő̜wkap (Eigenbilzen), smidskap: šmetskap (Herten, ... ), smidsvuurkap: šmets˲vȳrkap (Wijnandsrade), smis(se)kap: smeskap (Maastricht), vuurkap: vȳrkap (Herten) Gemetselde of metalen kap boven de smidsvuurhaard waarmee de rook naar de smidsschoorsteen wordt geleid. Zie ook afb. 6. [N 33, 23] II-11
smidsknecht gast: gas (Bilzen), gást (Loksbergen), gezel: jǝzɛl (Kerkrade), halve gast: (h)ǭvǝ gas (Bilzen), helper: hølǝpǝr (Loksbergen), helpsmid: hęlǝpsmē̜jt (Jeuk), hulpsmid: hɛlǝpšmęt (Eigenbilzen), knecht: knē̜x (Bilzen), knɛx (Diepenbeek, ... ), knɛxt (Bevingen), knɛ̄xt (Oostrum, ... ), knecht van de smid: knɛx ˲van dǝ smē.t (Maastricht), knɛxt ˲van dǝ smēǝ.t (Ophoven, ... ), leergast: lęjǝrgas (Bilzen), meestergast: mēstǝrgas (Bilzen), smedensknecht: smējsknɛxt (Well), smedersgast: smęjǝrs˲gast (Tessenderlo), smidknecht: smetknɛx (Maastricht), smjętknɛx (Eigenbilzen), smidseknecht: smetsknɛx (Maastricht, ... ), smetsknɛxt (Neeritter), šmetsknɛx (Heerlen, ... ), šmętsknɛ̄xt (Helden, ... ), smidsknecht: smetsknɛx (Maastricht, ... ), smetsknɛxt (Heijen), smeǝtsknɛ̄x (Zutendaal), smīǝtsknɛxt (Weert), šmetsknɛ̄ǝt (Simpelveld, ... ), smis(se)knecht: smesknɛxt (Siebengewald), smesknɛ̄xt (Meerlo), voorslager: vȳǝršlē̜gǝr (Klimmen), vē.rsliǝgǝr (Hasselt) Het woordtype voorslager (Q 2, Q 111) is specifiek van toepassing op een smidsknecht die met een voorhamer werkt. Zie ook de lemmata "voorhamer" en "voorslaan". [N 33, 3; monogr.] II-11
smidskoelbak afkoelbak: ǭfkīlbak (Eigenbilzen), kisserd: kišǝrt (Swalmen), koelbak: kulbak (Meerlo, ... ), kø̜lbak (Heerlen, ... ), koelkuip: kīlkǫwp (Bilzen), lesbak: les˱bak (Herten), løs˱bak (Heijen), lēs˱bak (Helden, ... ), lęs˱bak (Bilzen, ... ), lęš˱bak (Klimmen, ... ), lɛs˱bak (Ophoven, ... ), lɛš˱bak (Geulle, ... ), smis(se)tob: smestǫp (Diepenbeek), tijn: tsiŋ (Kerkrade), trog: trǫx (Jeuk), waterbak: wǭtǝrbak (Tessenderlo, ... ), wɛtǝrbak (Bevingen), waterkuip: wajtǝrkø̜p (Loksbergen) De met water gevulde bak aan de voorzijde van de smidsvuurhaard, waarin gloeiend metaal kan worden afgekoeld. Zie voor het woordtype kisserd ook Wnt (vii-2), kol. 3142, s.v. ɛkissenɛ (4): "gezegd van gloeiend metaal of van vuur dat met water of met een andere vloeistof in aanraking komt."' [N 33, 35; monogr.] II-11
smidskolen cokes: kǭks (Blerick), dikke kolen: dekǝ kǫwlǝn (Bevingen), duitse vetkool: dø̜jtsǝ vętkǭl (Reuver), gewassen brand: gǝwasǝn brant (Bevingen), halfvette: halǝf˲vętǝ (Tessenderlo), houille: hǫjlǝ (Loksbergen), klotjes: klø̜tšǝs (Maastricht), kool: kōl (Diepenbeek), nootjes: nȳǝtjǝs (Simpelveld), nø̜tšǝs (Wijnandsrade), nōtjǝs (Ottersum, ... ), nootjes 2: nø̜tšǝs twē̜j (Rothem), nootjes 3: nø̜tjǝs drīj (Reuver), smeedkolen: smiǝkuǝlǝ (Bilzen), smē.kwolǝ (Tongeren), smējkōlǝ (Neeritter, ... ), smējkǭlǝ (Middelaar, ... ), smē̜jkōlǝ (Oostrum), smɛjkōlǝ (Maastricht  [(vetkolen)]  ), šmejkō̜lǝ (Klimmen), šmējkō̜lǝ (Simpelveld), šmējkǫalǝ (Heerlen), šmēkōlǝ (Helden, ... ), šmēkǫalǝ (Susteren), šmęjkō̜lǝ (Ten Esschen), šmęjkǫalǝ (Bleijerheide, ... ), smeedsvetkolen: smēts˲vɛtkōlǝ (Neeritter), smidshouille: smeshǫjlǝ (Loksbergen), smidskolen: šmetskōlǝ (Wijnandsrade), smis(se)kolen: smeskōlǝ (Siebengewald), smeskōǝlǝ (Stokkem), smeskǭlǝ (Meerlo, ... ), smējskǭlǝ (Heijen, ... ), vetkolen: vę ̞tkō̜lǝ (Middelaar), vętkōlǝ (Helden, ... ), vętkū.lǝ (Weert), vętkǭlǝ (Klimmen, ... ), vɛtkoalǝ (Geulle), vɛtkōlǝ (Wijnandsrade), vɛtkǫalǝ (Heerlen, ... ), vetkool: vę ̞tkō̜l (Rothem), vętkǭl (Herten), vette antraciet: vętǝ antrǝsetǝ (Bilzen  [(Kempische kolen)]  ), vɛtǝ antrǝset (Eigenbilzen), vette kolen: vętǝ kuǝlǝ (Bilzen), vette smis(se)kolen: vętǝ smeskǭwlǝ (Jeuk  [(afkomstig van Ougreé-Marchaie)]  ) De kolen die door de smid voor het stoken van de smidsvuurhaard worden gebruikt. Het lemma bevat benamingen voor verschillende soorten steenkool. Onder vetkool verstaat men steenkool met twintig tot dertig procent vluchtige bestanddelen. Cokes ontstaan wanneer steenkolen in een cokesoven van hun vluchtige bestanddelen worden ontdaan. Zij worden onder meer bij het smelten van ijzererts gebruikt. De term nootjes is van toepassing op steenkool waarvan de afmeting varieert van 6 tot 120 mm doorsnede. Zie ook de lemmata "nootjeskool", antraciet", "industriekool" en "cokes" in Wld II.5, pag. 215 - 217. [N 33, 29a-b; N 64, 25a add.; monogr.] II-11
smidskolenschop haardschup: hē̜rtšø̜p (Klimmen), hē̜ǝtšøp (Simpelveld, ... ), houilleschup: hulisxøp (Tessenderlo), kolenschup: koalǝšøp (Geulle), kuǝlǝšęp (Bilzen), kwølǝšęp (Eigenbilzen), kyǝlǝšęp (Zutendaal), kōlǝsxøp (Oostrum, ... ), kōlǝšøp (Wijnandsrade), kōlǝšø̜p (Helden, ... ), kū.lǝsxøp (Weert), kǫalǝšøp (Heerlen), kǭ.lǝšøp (Brunssum), kǭlǝsxøp (Heijen, ... ), kǭlǝšøp (Montfort), kǭlǝšø̜p (Herten, ... ), kolenschupje: kōlǝnšøpkǝ (Ophoven), koolschup: kōlsxøp (Diepenbeek), palette: polɛt (Bevingen), schep: sxɛp (Jeuk), schoep: sxōp (Blerick), schupje: sxøpkǝ (Bevingen), šypjǝ (Spekholzerheide), šøpjǝ (Kerkrade), smis(se)schep: smessxɛp (Jeuk), smis(se)schup: šmesšø̜p (Rothem), vuurschup: vȳrsxøp (Loksbergen), vȳršø̜p (Susteren), vø̜.ršø̜p (Tungelroy  [(om gloeiende kolen over te scheppen)]  ), vø̜ršø̜p (Neeritter  [(ook gebruikt om bij te stoken)]  ) Het schopje waarmee men kolen op het vuur doet. [N 33, 28; monogr.] II-11
smidsoven gloeioven: glȳjǭvǝ (Wijnandsrade), glø̜jōvǝ (Neeritter, ... ), glø̜jǭvǝ (Herten, ... ), vlamoven: vlamōvǝ (Neeritter), vlamǭvǝ (Klimmen), weloven: wɛlōvǝ (Rothem), wɛlǫwvǝn (Bevingen), wɛlǭvǝ (Swalmen), zwaar smeedsvuur: šwǭǝr šmets˲vȳr (Spekholzerheide) Oven voor het smeden van zwaar grofsmidswerk, krukassen, schroefassen e.d. De gloeioven wordt ook gebruikt voor het solderen van grote voorwerpen met hardsoldeer. Zie ook het lemma "oven voor (hard)soldeerwerk". Volgens de invullers uit L 290, L 291, L 299 en Q 5 trof men een dergelijke smidsoven in de werkplaats van de smid slechts zelden aan maar was het eerder een werktuig dat bij grote bedrijven werd gebruikt. [N 33, 38; N 33, 190] II-11
smidsschoorsteen kamin: kamīn (Heerlen, ... ), schoorsteen: sxorstēn (Siebengewald), sxǫrstiǝn (Meerlo), sxǫrstēn (Middelaar), šōrstē (Kerkrade), šǫarstē (Heerlen), šǭrstęjn (Montfort), šǭrštē (Simpelveld), šǭrštęjn (Herten), schorensteen: šōrǝštē (Spekholzerheide), schouw: sxǫw (Jeuk, ... ), sxǭw (Niel-Bij-Sint-Truiden), sxǭwǝ (Loksbergen), šaw (Zutendaal), šō (Bilzen), šő̜w (Eigenbilzen), šǫw (Diepenbeek, ... ), schouwpijp: sxęjǝfpē̜p (Tessenderlo), smidsschouw: smetssxǫw (Heijen), smis(se)schouw: smessxǫw (Bevingen, ... ), trekgat: tręk˲gāt (Reuver) Zie de toelichting bij het lemma "smidskap". [N 33, 24; monogr.] II-11