e-WLD begrippen 

 
 
Filteren...

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
zijtak kwispel: bij kersen  kweepsel (Jeuk), loot: ideosyncr.  laot (Vlodrop), scheut: scheut (Venlo), Endepols  sjeut (Maastricht), uittak: oettak (Ittervoort), waterscheut: ideosyncr. (?)  watersjeut (Sittard), zijscheut: inne ziej-sjuūët (Hoensbroek), siesjeut (Wijlre), eigen fon. aanduidingen  ziejsjeut (Ell), Nijmeegs (WBD)  zéjsjēūt (Meijel), Veldens dialekt  (ziescheut) (Velden), WBD/WLD  zijsjeut (Caberg), WLD  zièjsjeut (Tungelroy), zĭĕjsjeut (Grathem, ... ), zijtak: eine zie tak (Schimmert), zi-jtak (Ospel), zie tak (Stein), zie-tak (Montfort, ... ), ziej-tak (Oirlo), ziejtak (Roermond), zietak (Blerick, ... ), zijjtak (Maastricht), zijtak (Eksel, ... ), zīētak (Sittard), zĭĕjtak (Epen), zĭĕtak (Steyl), zi‧jtak (Amby), z‧ii̯ta.k (Eys), z‧ii̯ta.k m. (Ingber), #NAME?  ziej-tak (Klimmen), Bree Wb.  zi-jtak (Bree), eigen spellingsysteem  zietak (Schinnen), zijtak (Meijel, ... ), zīetak (Merkelbeek), Endepols  zijtak (Maastricht, ... ), ideosyncr.  zie-tak (Kerkrade), ziejtak (Thorn), zietak (Susteren), ziētak (Hoensbroek), IPA, omgesp.  zɛtak (Kwaadmechelen), NCDN  zīēták (Stevensweert), oude spellingsysteem  zijtak (Meijel), Veldeke  zietak (Echt/Gebroek, ... ), ’ne ziejtak (Klimmen), Veldeke / eventueel aangevuld met systeem Jones ie = lang  zietak (Gulpen), Veldeke 1979, nr. 1  zie-ták (Venray), Veldeke aangepast  ziejtak (Tienray), Veldens dialekt  zietak (Velden), Venlo e.o.  zietak (Maasbree), WBD-WLD  zieták (Roermond), WBD/WLD  zi-jtàk (As), zietak (Kapel-in-t-Zand, ... ), zietàk (Nieuwenhagen), zīetàk (Grevenbicht/Papenhoven), zīētàk (Susteren), zéjtàk (Heerlen), WBD\\WLD  zĭĕtàk (Amstenrade), WLD  zeitak (Maastricht), zeitàk (Itteren), zi-jtàk (Gennep), zie-tak (Posterholt, ... ), ziej-tak (Mheer, ... ), ziej-tàk (Heel, ... ), ziejtak (Tungelroy), ziejtàk (Swalmen), zietak (Born, ... ), zietàk (Montfort), ziē-tak (Schimmert), ziêtak (Venlo), WLD (De o is niet voldoende gedifferentiëerd; vandaar soms –)  zīētàk (Haelen), zijtakje: WBD/WLD  zèjtèkskə (Maastricht), WLD  zèjtēkskə (Maastricht) Een zijtak (uittak, bezijden tak). [N 82 (1981)] || Een zijtak (uittak, bezijden tak. [N 82 (1981)] III-4-3
zijvaart vaartje: vartjǝ (Griendtsveen, ... ), wijk: węjk (Meterik) Kanaal, smaller dan het hoofdkanaal, met een breedte van ongeveer zes meter. [II, 19b] II-4
zijwand aile: ɛl (Eygelshoven), berd: bert (Genk, ... ), (mv)  berder (Paal), brakken: brakǝ (Heerlerheide, ... ), bred: bret (Leunen, ... ), breǝt (Grathem), brēt (Blerick, ... ), brē̜t (Echt, ... ), bręi̯t (Heel), bręt (Heel), brīǝt (Hoeselt, ... ), brɛ̄t (Tongeren), bredden: bretǝ (Leunen, ... ), bretǝr (Venray), bri.ǝr (Bocholt), bridǝn (Bree), brii̯ǝr (Maaseik, ... ), brē.ǝr (Dilsen, ... ), brēi̯tǝr (Borgloon), brēi̯ǝr (Baarlo, ... ), brēr (Panningen, ... ), brētǝ (Hechtel), brēǝr (Eys, ... ), brē̜i̯ (Lottum, ... ), brē̜i̯ǝr (Haelen), brē̜r (Lutterade), bręi̯ǝ (Kanne), bręi̯ǝr (Horn, ... ), brętǝ (Oost-Maarland), brī.ǝr (Elen, ... ), brɛdǝn (Bergen), brɛtǝ (Gennep, ... ), brɛ̄i̯ǝr (Baexem, ... ), brɛ̄r (Geverik / Kelmond, ... ), bredje: brei̯tjǝ (Hoeselt), bretšǝ (Baarlo  [(plank waarmee de kar dichtgemaakt wordt)]  ), (mv)  bretjǝs (Baarlo, ... ), brētjǝs (Blerick, ... ), brɛtšǝs (America), brɛ̄tšǝs (Sevenum), deel: del (Bleijerheide, ... ), diǝl (Heerlen), dęl (Ten Esschen), (mv)  dels (Waubach), front: front (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Eisden]  [Domaniale]), kant: kant (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Eisden]), karbred: karbret (America), karbrēt (Velden, ... ), kęrbrɛ̄t (Nunhem), kɛrbrēt (Weert), (mv)  karbrei̯ (America), karbrēi̯ (Melderslo), karbrɛ̄r (Guttecoven), kārbrɛǝrǝn (Hees), karkisten: karkestǝn (Membruggen, ... ), kārkestǝn (Zichen-Zussen-Bolder), kārkistǝ (Berg, ... ), kē̜ǝrkīstǝ (Ordingen), kɛ̄rkīstǝ (Kuttekoven), karkompen: kārkōmpǝn (Kleine-Spouwen  [(bij oogstkar)]  ), kārkǫmpǝ (Rosmeer), karmouw: karmǫu̯ (Wellen), (mv)  karmou̯ǝn (Hoeselt), kęi̯rmou̯ǝn (Wijer), kɛ̄rmou̯ǝn (Wimmertingen), kɛ̄rmōǝ (Kermt), karplank: karpla.ŋk (Niel-bij-As, ... ), karplaŋk (Meeswijk), kārpla.ŋk (Peer, ... ), kęrpla.ŋk (Tungelroy), kɛrpla.ŋk (Ospel, ... ), kɛ̄ǝrpla.ŋk (Hechtel), karplanken: karplaŋkǝ (Elen), karplɛ.ŋk (As, ... ), kārplɛ.ŋk (Genk, ... ), kāǝrplɛŋk (Velden), kē̜rplɛŋk (Heusden, ... ), kɛrplɛŋk (Achel, ... ), kɛ̄rplɛŋk (Eksel, ... ), kɛ̄ǝrplɛŋk (Hechtel), karrenplanken: kɛrǝplɛŋk (Montfort, ... ), karsponnen: karsponǝ (Berverlo), kist: kis (Zichen-Zussen-Bolder), kistborden: kes˱badǝn (Attenhoven), kes˱batǝ (Waasmont), kisten: kestǝ (Bevingen, ... ), kesǝ (Neerrepen), ki.stǝ (Vorsen), ki.sǝ (Groot-Loon, ... ), kistǝ (Aalst, ... ), kiǝstǝ (Berlingen, ... ), kī.stǝ (Broekom  [(ook bij clitchèt)]  , ... ), kīsǝ (Bommershoven, ... ), kīzǝ (Tongeren), komp: ko.mp (Munsterbilzen), komp (Eys, ... ), kōmp (Bocholtz, ... ), kǫmp (Heerlerheide, ... ), kǫu̯mp (Schinnen), (mv)  ko.mpǝ (Bilzen, ... ), kompǝ (Eigenbilzen, ... ), kōmpǝ (Smeermaas), koolkant: kǭǝlkãnt (Hamont  [(Eisden)]   [Maurits]), koolzij: kǭlzi (Geleen  [(Maurits)]   [Maurits]), korf: kørf (Boekt Heikant, ... ), kǫrf (Zonhoven  [(geheel)]  ), (mv)  korvǝn (Nieuwerkerken), kęrǝf (Schulen), mouw: mø̄ (Hasselt), (Boekt Heikant, ... ), mǫu̯ (Berbroek, ... ), mouwen: mau̯ǝ (Herk-de-Stad), mou̯i̯wǝ (Kozen, ... ), moǝn (Diepenbeek, ... ), mø̄ǝn (Dilsen, ... ), mōi̯ǝ (Schulen), mōu̯ǝn (Godschei, ... ), mōǝ (Berbroek, ... ), mǫu̯ǝ (Alken, ... ), mǭǝn (Kermt), mouwenkruis: mø̜u̯ǝkrē̜s (Hasselt), mouwtjes: (mv)  mǫu̯kǝs (Alken, ... ), mâhîre: mahīr (As  [(Zwartberg / Waterschei)]  , ... [Zwartberg] [Maurits]  [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), ondenlangsstoot: oŋǝlaŋsštuǝs (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Domaniale]), onderlangsstoot: oŋǝrlaŋsštuǝs (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Domaniale]), ovenlangsstoot: oǝvǝlaŋsštuǝs (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Domaniale]), overlangsstoot: oǝvǝrlaŋsštuǝs (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Maurits]), paroi: parwa (Zonhoven  [(Zwartberg)]   [Winterslag, Waterschei]), plank: pla.ŋk (Beek, ... ), plaŋk (Boekt Heikant, ... ), plã.ŋk (Neeroeteren), planken (mv.): pla.ŋkǝ (Lummen, ... ), plaŋkǝ (Peer), plaŋkǝn (Heusden, ... ), plēŋk (Wessem), plē̜.ŋk (Houthalen), plē̜.ǝŋk (Lanklaar), plē̜ŋk (Hamont, ... ), plęŋk (Ospel, ... ), plɛ.ŋk (Beek, ... ), plɛ.ŋkǝ (Kinrooi), plɛŋk (Beegden, ... ), plɛ̄.ŋk (Opgrimbie), schonen: schōnǝn (Lommel), schot: šǫt (Baexem, ... ), (mv)  sxøtǝn (Achel, ... ), sxǫtǝ (America, ... ), sxǫtǝn (Beringen), šǫtǝ (Bree, ... ), schutsel: sxē̜tsǝl (Hasselt), šø̜tsǝl (Lanklaar), (mv)  sxøtsǝls (Opitter, ... ), sxø̜tsǝls (Bree), šøtsǝls (Neerharen, ... ), slagen: šlēx (Bocholtz, ... ), slagers: slīǝgǝrs (Heusden), sponnen: sponǝ (Herk-de-Stad, ... ), spǫnn (Heppen, ... ), spǫnǝ (Beringen, ... ), spǭǝnǝn (Kerkhoven), stape: stape (Hamont  [(Eisden)]  , ... [Eisden]  [Domaniale]), stoot: štoǝs (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Emma]), štu.s (Eygelshoven  [(Laura / Julia)]  , ... [Willem-Sophia]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), štuǝs (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Domaniale]  [Julia]  [Domaniale, Wilhelmina]), štōs (Buchten  [(Maurits)]  , ... [Maurits]  [Emma]  [Maurits]  [Maurits]  [Maurits]  [Laura, Julia]  [Maurits]), štōǝs (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), štūs (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Laura, Julia]), štǫǝs (Heerlen  [(Emma)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), št˙uǝs (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Zwartberg, Waterschei]), stopsels: stø̜psǝls (Gelieren Bret), trompen: trōmpǝ (Reijmerstok), trǫmpǝ (Valkenburg), vullingzij: vø̜leŋzi (Geleen  [(Maurits)]   [Eisden]), wagenbreden: wagǝn˱brē̜i̯ (Milsbeek, ... ), wand: wantj (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Zwartberg]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), wangen: waŋǝ (Bocholtz), zij: zęi̯ (Val-Meer), (mv)  zii̯ǝ (Herkenbosch, ... ), zāi̯ǝn (Kleine-Spouwen), zęi̯ǝ (Weert), zijbred: zibrēt (Velden), zibrēǝt (Kinrooi), zibręt (Brunssum), zibrɛt (Eynatten), zii̯bret (Afferden), zii̯breǝt (Grathem), zii̯brēt (Borgharen, ... ), zęi̯brēt (Jesseren), zęi̯brɛt (Sint-Pieters-Voeren), zībrē̜t (Groot Genhout), zībrɛ̄t (Ulestraten), zijbredjes: zibrētšǝs (Venlo), zijkant: zikant (Ten Esschen), (mv)  zii̯kɛi̯ntjš (Tongerlo), zikantǝ (Berg / Terblijt), zikęnt (Valkenburg), zęi̯kantǝn (Bommershoven, ... ), zijkisten: zei̯kestǝ (Herderen), zēǝkēi̯ǝstǝ (Kortenbos, ... ), zɛi̯kīstǝ (Gelinden, ... ), zijklappen: zēi̯klapǝn (Maasbree), zijplank: zii̯plaŋk (Maasmechelen), ziplaŋk (Kessenich, ... ), zēi̯plaŋk (Lanklaar, ... ), zęi̯pla.ŋk (Koersel), zęi̯plaŋk (Rotem, ... ), zīplaŋk (Echt, ... ), zijplanken: zai̯ pla.ŋkǝ (Sluizen  [(bij clitchèt)]  , ... ), zi.plɛŋk (Haelen), zii̯plaŋkǝ (Klimmen), zii̯plāŋkǝ (Margraten), zii̯plɛ.ŋk (Boorsem, ... ), zii̯plɛŋk (Thorn), ziplaŋkǝ (Berg / Terblijt, ... ), ziplęŋk (Bocholt, ... ), ziplɛ.ŋk (As, ... ), ziplɛŋk (Baarlo, ... ), zēi̯plęŋk (Gennep, ... ), zē̜i̯plaŋkǝ (Peer), zē̜i̯plē̜ŋk (Gelieren Bret), zē̜plaŋkǝ (Kerkhoven), zęi̯ plāŋkǝ (Maastricht), zęi̯ plɛ.ŋk (Genk, ... ), zęi̯pla.ŋkǝ (Berverlo  [(bij aardkar)]  ), zęi̯plaŋkǝ (Amby, ... ), zęi̯plɛŋk (Genk, ... ), zīi̯plęŋk (Lanklaar), zīplaŋkǝ (Oirsbeek, ... ), zīplɛŋk (Buchten, ... ), zɛi̯plaŋkǝ (Kanne), zijplankjes: zijplankjes (Kessenich), zijschoft: zē̜sxoft (Oostham, ... ), zijschot: zišǫt (Klimmen), (mv)  zei̯sxotǝ (Hushoven, ... ), zišǫtǝ (Klimmen), zęi̯sxøtǝ (Hamont, ... ), zijstop: zištōǝp (Guttecoven), zijstopsel: zii̯štø̜psǝl (Geleen), zijstukken: zii̯štø̜kǝ (Doenrade), zęi̯støkǝn (Helden, ... ), zęi̯stękǝn (Veldwezelt), zęi̯stɛkǝ (Vlijtingen), zijwand: zii̯want (Boorsem, ... ), zīwantj (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Maurits]), (mv)  ziwęnj (Haelen, ... ) De zijwand van een ruimte in de ondergrondse werken. De woordtypen "ondenlangsstoot", "onderlangsstoot", "ovenlangsstoot" en "overlangsstoot" (Q 121) zijn van toepassing op de zijwand van een galerij. Omdat de steenkoollaag gewoonlijk een zekere hoek maakt met het horizontale vlak, is de afstand van de laag tot het dak van de galerij aan de ene zijwand groter dan aan de andere. De wand waarin die afstand het grootst is, noemt men de "ondenlangsstoot" of "onderlangsstoot", de andere de "ovenlangsstoot" of "overlangsstoot" (Lochtman pag. 72). [N 95, 197; monogr.; Vwo 496] || Elk van de zijkanten van een kar, wagen of kruiwagenbak. Herhaaldelijk worden in het materiaal speciaal de zijkanten van een hoogkar vermeld, die afgenomen kunnen worden. De zijwanden van de slagkar, die samen met de voorwand een vast geheel vormen, krijgen vaak geen aparte naam. De zijplanken zijn horizontale planken die tegen verticale rongen staan en waarop verhoogsels gezet kunnen worden. De woordtypes kist, mouw, komp en korf, die thans "elk van de twee zijwanden" betekenen, zijn oorspronkelijk termen voor de kar- of wagenbak als geheel. De benamingen voor dit geheel worden behandeld in het lemma bak. De meer specifieke benamingen voor de zijwanden van de kruiwagen worden onder het betreffende lemma behandeld. [N 17, 30a + 40 + 46a + add; N G, 53c + 60 a-b; JG 1a; JG 1b; JG 1c; JG 1d; JG 2a; JG 2b; JG 2c; A 26, 2b; Lu 4, 2b; monogr.] I-13, II-5
zijwand van een schacht of een gang stoot: štuǝt (Kelmis) [monogr.] II-4
zijwanden bakplanken: bakplā.ŋkǝ (Kanne), bijplanken: biplāŋkǝ (Gronsveld), brakplanken: brakplanken (Bree), brederplanken: brēi̯ǝrplęŋk (Eisden), kralplanken: kralplɛŋk (Neer), kruigenplanken: krø̜i̯gǝplɛŋk (Meijel), krǭ.gǝplɛ.ŋk (Zonhoven), kruikarbreder: krukǝrbrīǝ.r (Lanklaar), (enkelv)  krukarbrēt (Maasmechelen), kruikarplanken: krui̯kǝrplɛ.ŋk (Ellikom, ... ), krukarplɛ.ŋk (Eisden, ... ), krukǝrplɛ.ŋk (Neerglabbeek), krukɛrplɛŋk (Helden, ... ), kruu̯karplɛ.ŋk (Maaseik), krøkɛrplɛŋk (Ospel), krøu̯karplęŋk (Bree), (enkelv)  krukɛrplaŋk (Tungelroy), kruiwagelenberden: krāi̯wāgǝlǝbędǝ (Paal), kruiwagelkisten: kru.wǭ.gǝlkistǝ (Val-Meer), krøǝwǭǝgǝlkestǝ (Wellen), kruiwagelplanken: krǭ.wā.gǝlplɛ.ŋk (Houthalen), kruiwagelschotten: krø̜̄wāgǝlsxǫtǝn (Zandhoven), kruiwagelskisten: krø̜̄ǝwǭgǝlskīi̯.stǝ (Ordingen), kruiwagelsplanken: krø̜̄wǭ.gǝlspla.ŋkǝ (Berverlo), krē̜ǝwāgǝlsplaŋkǝ (Herk-de-Stad), kruiwagenplanken: kruwā.gǝplɛ.ŋk (Eksel, ... ), krø.i̯wāgǝplɛŋk (Achel), krø̜̄wāgǝpla.ŋkǝ (Zolder), krūwāgǝplɛ.ŋk (Kaulille), krǫu̯wāgǝplɛ.ŋk (Grote-Brogel, ... ), krǭwāgǝplɛ.ŋk (Helchteren), kruiwagensplanken: kruwāgǝsplɛŋk (Velden), krø̜̄.wāspla.ŋkǝ (Heusden), kruiwelmouwen: krē̜.wǝlmōǝ (Godschei), krǭ.wǝlmōǝ (Vliermaalroot), kruiwelsmouwen: krē̜.wǝlsmōǝ (Berbroek), kr˙ø̄wǝlsm˙ǫu̯ǝ (Kozen), kruiwelsmouwer: krē̜.wǝlmou̯ǝr (Stokrooie), kruiwelsplanken: krǭ.wǝlspla.ŋkǝ (Koersel), kruiwenplanken: krǫu̯.wǝplɛ.ŋk (Peer), laadplanken: lāi̯plɛŋk (Zutendaal), losse planken: lǫsǝ plaŋkǝ (Puth), ruls: røls (Guttecoven, ... ), rø̜ls (Heerlen, ... ), schurkkarplanken: šørkɛrplɛŋk (Haelen), šø̜rkarplɛŋk (Holtum  [(enkelv šø̜rkarplaŋk)]  , ... ), schurskarrenplanken: šorskɛrǝplɛŋk (Nunhem), šø̜rskɛrǝplɛŋk (Horn, ... ), (enkelv)  šø̜rskarǝplaŋk (Einighausen), stopselplankje: stø̄psǝlplɛŋkskǝ (Maasmechelen), zijden: ze.jǝ (Weert), zɛjǝ (Tessenderlo), zijkanten: zikɛnjǝ (Herten), zijplanken: zęi̯plęŋk (Rotem) De beide zijkanten van de molenkast samen wanneer men geen onderscheid maakt tussen de achteraanweeg (vangzijde) en de vooraanweeg (steenrechtzijde). [N O, 47c] || Zijkanten van de platte kruiwagen. De meer algemene benamingen zijn terug te vinden onder het lemma zijwand. Het woordtype ruls staat voor een bijzondere soort zijkant, die niet uit planken bestaat, maar uit latjes en die voornamelijk dient voor het vervoer van takken, bladeren en dergelijke. Zie ook het lemma rulskar. [N 18, 98a + add; N G, 53c; JG 2b; monogr.] I-13, II-3
zijwijk zijarm: zē̜ɛrǝm (Ospel), (mv.)  zęjɛrǝmǝ (Griendtsveen), zijwijk: zē̜wik (Meijel, ... ) Zijarm van de hoofdwijk. [II, 31e] II-4
zijwortel bijwortels: (m.).  bēͅwōtəls (Gingelom), boks: (= geheel).  bu̞ks (Maaseik), boomwortel: bumwoͅt(ə)l (Kermt), bovenwortels: boəvə woͅtəls (Beverst), dikke wortels: dekə woͅrtəls (Zolder), deͅkəwoͅrtəls (Geistingen), dikke wottels (Sint-Truiden), dəkə woͅtəls (Velm), dwarse wortel: dweͅse wətəl (Halen), dwarswortels: dwèrs[woͅrtəls} (Bree), tərgəswoͅtələ (Vliermaal), grote wortels: {w$¿\\ls}  grote wortels (Tessenderlo), kleinwortelen: kleͅi̯nwoͅrtələ (Rekem), kroonwortelen: kroeënwortele (Ell), kweerwortelen: kwaerwortele (Swalmen), leiwortels: leͅi̯woͅrtəls (Hechtel), loopwortelen: de laopwortelle (Klimmen), poten: puətən (Beringen), stek: (= afzonderlijk).  steͅk (Maaseik), stronken: stronken (Hoensbroek), struik: struuk (Geistingen), trekwortelen: trek-wortele (Ulestraten), trekwortels: treͅkwoͅtəls (Diepenbeek), ⁄treͅkwoͅtəls (Zepperen), vlakwortel: vlaakwórtel (Einighausen), vot: vot (Limmel), warse wortels: ps. letterlijk overgenomen (dus niet omgespeld!).  de waerse wo͂rtels (Melick), warswortelen: wééschwottele (Mechelen), wortelemens: (zonder pijl).  nə woͅrtələmens (Bree), wortelen: woertelen (Schinveld), wortele (Blerick, ... ), wottele (Oost-Maarland), woͅrtələ (Mechelen-aan-de-Maas, ... ), woͅtəl (Donk (bij Herk-de-Stad), ... ), woͅtələ (Grote-Spouwen, ... ), wòttele (Waubach), wórtele (Susteren), wôôrtele (Nunhem), wôôtel (Mechelen), wörtele (Jabeek), (doffe o).  wotele (Mal), (v.).  woͅtələ (Hoeselt), wortels: de w[ə}tels (Meldert), wortels (Aldeneik, ... ), wortəls (Boorsem), wotəls (Romershoven), wŏrtels (Meijel), woͅrtəls (Beringen, ... ), woͅtəls (Brustem, ... ), wòrtels (Middelaar), wətəls (Donk (bij Herk-de-Stad), ... ), (m.).  wətəls (Halen, ... ), (vr.).  woͅtəls (Herk-de-Stad), zijbreuk: zie-breuk (Boekend), zijdelingse wortels: de ziedelingse wortels (Maasniel), zijstronken: ziesjtronke (Puth), zijtakken: zie⁄tek (Boukoul, ... ), zijwortelen: (ziej)wootsele (Bocholtz), de zie-wŏĕrtele (Oirsbeek), de ziejwôrtele (Hoensbroek), zi-j wortel (Ospel), zi-j-wortele (Milsbeek, ... ), ziewortel (Montfort), zĭĕ wortele (Einighausen), zĭĕwortələ (Einighausen), zijwortels: de ziej wortels (Maasniel), de ziejwortels (Tegelen), zaiwottels (Borgloon), zai̯wōͅtəls (Borgloon), zēͅwoͅtəls (Kiewit), zēͅwətəls (Beverlo), zeͅi̯woͅrtəls (Lommel), zeͅi̯woͅtəls (Velm), zie wortels (Neeritter), zie wòrtels (Munstergeleen), ziejwortels (Tungelroy), ziewortels (Tungelroy), zīējwortels (Haelen), ⁄zeͅi̯woͅrtəls (Neerpelt), zuigwortels: søͅxwoͅtəlz (Opheers) (dwars)wortels van een boom [N 27 (1965)] III-4-3
zil, maat van 2500 m2 of kwart bunder 25 aar: vijf en twintig aar (Vlodrop), 25 hectometer: (100 m. is 1 Hmeter).  25 hektometer (Hoensbroek), bunder: boonder (Ittervoort, ... ), bunder (Reuver), (= 10.000 vierkante meter).  boender (Venray), = 80 are.  e boender (Gulpen, ... ), is brej ôs 1 hectare.  boehnder (Herten (bij Roermond)), duitse morgen: duitse morge (Swalmen), grote morgen: morge grote (Montfort), hectaar: en hectaar land (Susteren), kwart bunder: 1/4 boondər (Maastricht), 1/4 bunder (Hoensbroek), e kwart boender (Echt/Gebroek), kwaart boender (Oirsbeek), kwart boendər (Montfort), morgen: eine morge (Schimmert), morgen (Ten-Esschen/Weustenrade), möriggə (Urmond), ± 3300 m2  morge (Posterholt), vierdel: vierel (Tungelroy, ... ), vieërel (Ell), (meervoud: vierels; verkleinwoord: vierelke). (een vierel is 2125 m2: 100 Weerter roeden (rooje).  vierel (Altweert, ... ), (veerelke-veerels).  veerel (Tungelroy), vrech: vrech (Sittard), zil: eng zil (Wijlre), sil (Gulpen), zeel (Eys), zil (Brunssum, ... ), ⁄n zil (Nieuwstadt), (gehoord?).  zil (Oirlo), = 2000 vierkante meter.  zil (Klimmen), n zil is 2000 m2; 5 zil is 10.000 m2.  zil (Doenrade) de maat die een oppervlakte aangeeft van 100 roeden (2055 ca) [N 91 (1982)] || de maat die een oppervlakte aangeeft van 100 roeden of kwart bunder (2055 ca) [N 91 (1982)] || de maat die een oppervlakte aangeeft van 2000 m2 [N 91 (1982)] || de maat die een oppervlakte aangeeft van 20000 m2 (100 kleine roeden [N 91 (1982)] || de maat die een oppervlakte aangeeft van 2500 vierkante meter, dat is 1/4 bunder (=10.000 vierkante meter) [zil] [N 91 (1982)] || kwart bunder || oppervlaktemaat, kwart III-4-4
zilverbrons verzilversel: vǝrzelǝvǝrsǝl (Tessenderlo), zilverbrons: zelvǝrbrons (Heel, ... ), zelvǝrbrōns (Ottersum), zelvǝrbrǫns (Diepenbeek, ... ), zelǝvǝrbrons (Klimmen), zelǝvǝrbro̜ns (Gulpen), zilverbrons (Buchten, ... ), zilverpoeder: zelvǝrpujǝr (Jeuk) Zilverkleurig verfpoeder, bestaande uit een legering van tin en zink. [N 67, 10b] II-9
zilveren bruiloft zilveren bruiloft: zelləvərə brulləft (Lommel), zelvərə brŏĕlóf (Meeswijk), zillevere broeleft (Tungelroy), zilvere broelof (Neerbeek, ... ), zilvere broeëlof (Tegelen), zilvere bróulof (Kortessem), zulver brouleft (Weert), zèllevere broelof (Maastricht) de zilveren bruiloft [zillever hoeëchtsiet] [N 96D (1989)] || zilveren bruiloft III-2-2