e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
brullen beuken: bø̄kǝ (Bocholtz), brallen: bralǝ (Borlo, ... ), brullen: brelǝ (Beek, ... ), brelǝn (Hechtel), brylǝ ('S-Herenelderen, ... ), brȳlǝ (Zepperen), brølǝ (Aalst, ... ), brølǝn (Achel, ... ), brø̄lǝ (Genk, ... ), brø̜̄lǝ (Overpelt), brø̜lǝ (Baarlo, ... ), bręlǝ (As, ... ), de banden los hebben: hē̜t dǝ bandǝ lǫs (Noorbeek), keken: kēkǝ (Sint-Truiden), kīǝ.kǝ (Stevoort), kɛ̄.kǝ (Vroenhoven), schandaal maken: šǝndāl mākǝ (Maasmechelen), toeten: tutǝ (Stevoort), tū.tǝ (Hasselt) Abnormaal geluid dat vooral wild geworden runderen uitstoten. [N 3A, 6; JG 1a, 1b; monogr.] I-11
brulse koe bral: bral (Borlo, ... ), brul: brel (As, ... ), bry.l (Rutten), bryl ('S-Herenelderen, ... ), brøl (Aalst, ... ), brøǝl (Romershoven), bręl (Gellik, ... ) Koe die niet meer drachtig is en veel brult. [JG 1a, 1b] I-11
brulziekte af in de banden zijn: (de koe is) āf en dǝ bɛnj (Einighausen), bandloos zijn: (de koe is) bandloos (Blerick), (de koe is) banjtjlos (Kessel), (de koe is) baŋklos (Baarlo), (de koe is) baŋklōs (Helden), bral zijn: (de koe is) bral (Borlo), brul: brel (Genk, ... ), bryl (Hoeselt, ... ), brøl (Achel, ... ), brølǝ (Baexem, ... ), brø̄l (Hoeselt, ... ), brø̜l (Genk, ... ), brul zijn: (de koe is) brel (Opglabbeek, ... ), (de koe is) bryl (Borgloon, ... ), (de koe is) brȳl (Opheers, ... ), (de koe is) brøl (Beringen, ... ), (de koe is) brølǝ (Horn, ... ), (de koe is) brø̄l (Bree, ... ), (de koe is) brø̜l (Klimmen, ... ), (de koe is) bręl (Opglabbeek), bruls zijn: (de koe is) brøls (Blerick, ... ), (de koe is) brø̜ls (Venlo), brulziekte: brulziekte (Echt), de banden af hebben: (de koe heeft) dǝ bɛnj āf (Geistingen), de brul hebben: (de koe heeft) dǝ brøl (Baarlo, ... ), (de koe heeft) dǝ brø̜lǝ (Nunhem), (de koe heeft) dǝm brūl (Tegelen), (de koe heeft) dǝn brø̜l (Baarlo), de pezen af hebben: (de koe heeft) dǝ pēzǝ āf (Oirsbeek, ... ), door de banden zijn: (de koe is) dōr dǝ bɛnj (Maasniel, ... ), los in de banden zijn: (de koe is) los en dǝ bšnt (Meijel), (de koe is) los en dǝ bɛnj (Lanklaar, ... ), (de koe is) los en dǝ bɛŋ (Ulestraten), van de pees af zijn: (de koe is) van dǝ pei̯ǝs āf (Beverst) Een afwijking aan de eierstokken van koeien. De dieren vertonen voortdurend verschijnselen van tochtigheid, tegelijkertijd zijn ze onvruchtbaar. De koeien maken een eigenaardig brullend geluid, ze hebben slappe banden en ze groeien slecht. Zie ook het lemma ''brulziekte'' in wbd I.3, blz. 464-465. [N 3A, 101; A 48A, 45a; JG 1a, 1b; L 19B, 4a; monogr.; add. uit N C] I-11
brunel bijenkorf: WLD  biee korf (Montfort), bijenkorfje: bieje körfke (Schimmert), idiosyncr.  biejekörfke (Thorn), bruinheilige: broene heilige (Wijlre), Veldeke brunella  broenhellige (Klimmen, ... ), brunel: -  brunel (Tungelroy), =gewone -. zelfde  brunel (Echt/Gebroek), eigen spellinsysteem zie 89 (= knappert)  brunel (Meijel), geen aparte naam  brunel (Berg-en-Terblijt), nu: -  brunel (Jeuk), WLD  brunel (Beesel), brunèl (Guttecoven), koekoeksklokje: WLD  koekoeksklökje (Stein), paardsbit: WLD  pĕĕrsbēēt (Schimmert), puitenbeet: vgl Heukels 45  peijdebeet (Jeuk) Brunel (brunella vulgaris 5 tot 40 cm groot. De stengels zijn meestal zwak behaard; de bladeren zijn eivormig en gesteeld, de bladrand is gaafrandig of iets gekarteld; de bloemen staan in dichte, korte trossen aan de toppen van de stengels, de kleur is [N 92 (1982)] || brunella [N 92 (1982)] || gewone brunel [DC 60a (1985)] III-4-3
brusselse kant brusselse kant: brusselse kant (Loksbergen, ... ) Kantsoort met sierlijke motieven op fijne tule grond (Bonthond, s.v. ø̄Brusselsch kantø̄). [N 62, 81b] II-7
brutaal <omschr.> geen manieren hebben: gein məneerə höbbə (Kapel-in-t-Zand), gén mánīērə (Gennep), <omschr.> nogal durven: he deirt nəg al (Sint-Truiden), he deit nogal (Sint-Truiden), <omschr.> zich nergens voor schamen: ze.x nøͅ.rəgəs˃ vy.ər šā.mə (Eys), assurant: aserant (Montzen), asrant (Schimmert), asseraant (Gronsveld, ... ), asserant (Dilsen, ... ), assurant (Wijlre), asəra.nt (Eys), asərant (Opgrimbie), die es aseraant (Sint-Martens-Voeren), er es asrant (Zichen-Zussen-Bolder), esseraant (Vlijtingen), he is asserant (Niel-bij-As), he is esseraant (Riemst), he ès asrant (Mechelen-aan-de-Maas), hei is asrant (Opgrimbie), her es assrant (Zichen-Zussen-Bolder), hiès esseraant (Veldwezelt), hè es esserant (Mopertingen), hè es essərant (Eigenbilzen), hè is asserant (Neeroeteren, ... ), hè is assrant (Maaseik), hè is zou asserant (Neeroeteren), hèr es assĕraant (Vroenhoven), hɛ̄r es assərānt (Lanaken), iè is asserant (Rotem), r es esseraant (Rosmeer), àssərànt (Amstenrade), ássəránt (Epen), âssarant (Schimmert), ər ɛz asərant (Rekem), astrant: aschtrant (Amby), assjtranjt (Schinnen), astraant (Hoeselt), astran (Stein), astrant (Achel, ... ), astrant zeen (Bree), astrāānt (Amby), astra‧nt (Weert, ... ), astránt (Geistingen), das das nen abstrante joeng (Bilzen), e es estrant (Waltwilder), ech astrānt (Vroenhoven), ei is astrant (Maaseik), ej is ḁstrānt (Leopoldsburg), esstrant (Maastricht), estraant (Mheer), estrant (Opitter), he es astrant (Paal, ... ), he is astraant (Kaulille), he is astrant (Kaulille, ... ), he is astrānt (Diepenbeek), he ɛs astrant (Beringen), hee es astrant (Kuringen), hei is astrant (Gruitrode), heij is astrant (Gorsem), hej is astrant (Hamont), heje es astrant (Spalbeek), hes astromt (Linkhout), hē ɛs astrant (Herk-de-Stad), hēj es astrānt (Hamont), hēj es ḁstrānt (Hamont), hĕ is astrant (Kinrooi), hi es astrānt (Zonhoven), hieje es astrant (Houthalen), hieje is astrant (Hasselt), hieje ès astrant (Hasselt), hieë es astrant (Hasselt), hij es astrant (Beringen, ... ), hij is astraant (Lommel), hij is astrant (Kaulille, ... ), hij is estrant (Lommel), hij əs astrant (Zolder), hij ’s astraant (Val-Meer), hije is astrant (Ulbeek), hije is nogal astrant (Sint-Lambrechts-Herk), his astrḁnt (Kortessem), hy es astrant (Paal), hè astrânt (Wellen), hè es astrant (Koersel, ... ), hè es ferm astrānt (Genoelselderen), hè is asterant (Opglabbeek), hè is astrant (Beverlo, ... ), hè is erg astrant (Kaulille), hè is estrant (Peer), hèr es astraant (Lanaken), hê is astrant (Helchteren, ... ), hə is astrānt (Zichen-Zussen-Bolder), həs astrant (Meldert), hɛ̄ ĭz astrant (Opglabbeek), h’is astrant (Beverlo, ... ), h’r es astrant (Vroenhoven), ie es astrant (Hasselt), ostrant (Heythuysen), àstrānt (Maastricht, ... ), àstrjant (Opglabbeek), àstrànt (As, ... ), àstránt (Venlo), ástránt (Venlo), è es əstrant (Mechelen-aan-de-Maas), əstrant (Maastricht, ... ), (m.).  astrant (Noorbeek), ps. boven de à (van ...strànt) staat nog een lengteteken; deze combinatieletter kan ik niet maken/omspellen!  àstrànt (Maastricht), beestig lomp: biëstig lomp (Venray), bijdehand: hè es nog al bederhand (Rekem), bot: bo.t (Eys), bot (Merkelbeek), brutaal: brutaal (Bocholt, ... ), brutaol (Maastricht, ... ), bruutaol (Maastricht), brŭtāāl (Nieuwenhagen), brŭŭtáál (Epen), hè is brutaal (Bocholt), curieut: heär is curujiët (Lontzen), frank: frank (Hasselt, ... ), frānk (Leopoldsburg), frànk (Nieuwenhagen), he es vrank (Paal), hee is frank (Sint-Truiden), vrank (Hasselt, ... ), (pos.).  vrànk (As), frank en vrij: frank er vrie (Kesseleik), frech (du.): frech (Born, ... ), french (Vaals), frēch (Nieuwenhagen), freͅ.x (Eys), ongəmənneert vrèch (Grevenbicht/Papenhoven), vrech (Brunssum, ... ), vreeh zin (Beesel), vreg (Geleen, ... ), vrek (Echt/Gebroek, ... ), vrek zien (Oirlo), vrex (Montzen), vrèch (Amstenrade, ... ), vrèg (Guttecoven, ... ), vrèk (Gennep, ... ), vréch (Horst, ... ), vrég (Hulsberg, ... ), frech (du.) zijn: vreg zieje (Noorbeek, ... ), gestrant: es gastrant (Landen), gestrant (Voort), gestreejt (Jeuk), gəstrijt (Loksbergen), he is gestreet (Borlo), hei is gestrant (Heers), hieje is nogal gestraant (Heers), hieje əs gestreeət (Mielen-boven-Aalst), hieë is gestraant (Groot-Gelmen), hij is gestreet (Jeuk), hije is gestraent (Rijkel), hië is gestrant (Zepperen), hiə es gəstraət (Engelmanshoven), hiə is gestrank (Ulbeek), hiə əs gəstrant (Gutshoven), hī s gəstra.nt (Borgloon), is gestrant (Borgloon), krauw: vgl. Sittard Wb. (pag. 196): krau, janhagel.  kräuw (Geleen), niet gegeneerd: hieje is nie gejeneerd (Hasselt), niks beschaamd: niks beschaamd (Meeuwen), onbeschaamd: oenbesjaemt (Oirsbeek), onbeschoamd (Sint-Truiden), onbesjaamtj (Thorn), onbesjaemt (Geleen, ... ), onbesjeemp (Maastricht), onbesjemd (Noorbeek, ... ), onbesjeëmd (Ten-Esschen/Weustenrade), oonbesjeemp (Caberg), ōnbəsjāāmt (Reuver), unbesjemd (Vaals), ónbəsjèèmt (Heerlen), onbeschoft: bubesjoeftj (Neer), oenbesjoeft (Merkelbeek), onbeschoef (Venlo), onbeschoefdu (Brunssum), onbeschoeft (Eys), onbeschoeftj (Montfort), onbeschof (Beek), onbeschoft (Born, ... ), onbeschoftj (Weert), onbeschoêf (Blerick), onbeschōft (Horst), onbeschóft (Tienray), onbesjoef (Kapel-in-t-Zand, ... ), onbesjoefd (Kesseleik, ... ), onbesjoeft (Doenrade, ... ), onbesjoeftj (Herten (bij Roermond)), onbesjofd (Meijel), onbesjofjt (Thorn), onbesjoft (Voerendaal), onbesjoftj (Thorn), onbesjouf (Vlodrop), onbesjŏŏfdj (Tungelroy), onbeskoft (Jeuk), onbəschoeft (Montfort), onbəschoft gəstrijt (Loksbergen), onbəsjoef (Schinnen), onbəsjoeft (Hulsberg, ... ), onbəsjof (Urmond), onbəsjof zien (Maastricht), onbəsjoft (Meeuwen), oonbesjoof (Maastricht), oonbəsjoeftj (Heel), ŏnbəsjŏĕft (Nieuwenhagen), ònbesjòftj (Echt/Gebroek), ónbesjóf (Maastricht), ónbesjóft (As, ... ), ónbəschŏĕf (Venlo), ónbəsjóeft (Meijel), ónbəsjóf (Susteren), ônbeschoef (Venlo), ôonbesjôef (Swalmen), ôonbəsjôoftj (Kelpen), ongebeed: vgl. Sittard Wb. (pag. 278): óngebeet, ruw, hard; niet gebet, zie beeë. [pag. 35: beeë, betten].  ongebaed (Beek), ongebiâêd (Geleen), ongebeend: vgl. Heerlen Wb. (pag. 381): ongebieënde, woesteling.  óngəbîent (Heerlen), ongegeneerd: ongezjenaod (Rijkhoven), óngézjəneert (Hulsberg), ongehobbeld: ŏngəhŏĕbəlt (Nieuwenhagen), ungehoebelt (Vaals, ... ), ongeschobd: ongesjoebd (Gulpen), ongeschoft: o.ngəšu.ft (Eys), ongeschoeft (Heerlerbaan/Kaumer), ongesjoef (Waubach), ongesjŏĕf (Oirsbeek), óngəsjŏĕft (Heerlen), raffiniert (du.): rafeniet (Moresnet), rechtuit: rechtoet (Weert), royaal (<fr.): hie is riaal (Achel), reoal (Neerpelt), schroeten (ww.): vgl. N85,140 (opscheppen).  schroetə (Montfort), stout: stot (Gutshoven), stôt (Zepperen), strant: he is strant (Grote-Spouwen), heij is strant (Tessenderlo), heije es strand (Loksbergen), hey is strānt (Sint-Lambrechts-Herk), hi is strant (Sint-Truiden), hie is straent (Sint-Truiden), hieə es strant (Hasselt), hij is straont (Sint-Truiden), hĭē es strānt (Diepenbeek), straant (Achel), strant (Ell, ... ), stuurs: stoers (Meijel), uitgelaten: uitgelaten (Neerhespen), van schapengrauw zijn: vgl. Meerlo-Wanssum Wb. (pag. 245): schaopegrauw, van schaopegrauw zien, verhard zijn, ongevoelig zijn. [schaop schaap]  van schoape groaw zien (Venray), van schoape grōw (Venray), vrij: hij is vrij (Heppen), vrij (Lontzen), vri‧j (Weert), vrij en frank: vrie en vrank (Wijnandsrade), vrijpostig: hi is vrijepōstig (Wellen), vri-jpostig (Mechelen-aan-de-Maas), wild: wild (Neerhespen) geen schaamte hebbend [(zeer) brutaal, astrant, frech, vrank, frank] [N 87 (1981)] || hij is vrijpostig (strant, astrant) [ZND 32 (1939)] || iemand die probeert door nors, ruw optreden anderen bang te maken [woew, bietebouw, bullebak] [N 85 (1981)] || vrijpostig [ZND 32 (1939)] || zeer onbeschaamd, zeer brutaal [astrant, ekstrant, onbeschoft] [N 85 (1981)] III-3-1
br√ächepenseel brêchepenseel: brêchepenseel (Heerlen, ... ), bręšpɛnsēl (Schinnen), brɛšpɛnsēl (Meijel), goudkwast: gǫwtkwas (Maasbree), marmerglaceerpenseel: marmǝrglasērpǝnsēl (Heel), penseel: pɛnsēl (Gulpen) Penseel dat bij het nabootsen van marmer gebruikt wordt bij het schilderen van het gesteente brêche violette. [N 67, 39d] II-9
buckfastkast buckfastkast: buckfastkast (Meijel), engels kastje: eŋǝls kɛskǝ (Herkenbosch, ... ) Soort bijenkast. De beroemde Engelse, van origine echter Duitse, imker Broeder Adam van de Buckfast Abdij in Devon, gebruikte deze grote 12- of soms zelfs 15-raamskast. Een kenmerk van deze enkelwandige kast is dat ze een diep dak heeft, dat zó ver naar beneden steekt dat de bovenste kamer eigenlijk als dubbelwandig beschouwd kan worden. De bovenste kamer heeft het meeste behoefte aan warmtebehoud. [N 63, 9] II-6
buffetkast buffetkast: breed, hoog  bøfeͅtkas (Bilzen), commode: zonder bovenstuk  kòmmóod (Tongeren), glazenkast: glaoëzekás (Zonhoven), glōͅzəkas (Genk), glazerenkast: Zët dich dem mer in de glaazere kas: Daar moet je zuinig op zijn  glaazere kas (Sittard), goede schap: gut šōͅp (Kortessem), pronkkast: proonkkâst (Castenray, ... ) buffetkast || buffetkast, glazenkast [N 56 (1973)] || een van veel glas voorziene kast, waarin dure en kostbare spullen liggen te pronken || glazenkas || oud beukenbuffet || vitrinekast III-2-1
buffwerk buff: bøf (Helden), buffwerk: bøfwɛrǝk (Stokkem, ... ), kleingoed: klēgūt (Loksbergen), vlechtwerk: vlɛxtwɛ̄rǝk (Meijel), werk met buffhout: werk met buffhout (Stokkem), wit werk: wet węrǝk (Uikhoven), witgoed: wet˲gūt (Tessenderlo), witte korven: wetǝ kø̜rǝf (Stramproy) Werk dat van buffwissen gemaakt wordt. Zie ook het lemma ɛbuffwisɛ.' [N 40,4; monogr.] II-12