e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
dorsmachine damper: dęmpǝr (Geistingen), dampmachine: dāmpmǝšin (Klimmen, ... ), dāmpmɛšiŋ (Bleijerheide), dorsduivel: dēsdyvǝl (Maasmechelen), dǫsdyvǝl (Rummen), dorskast: drɛškas (Bleijerheide, ... ), dø̜rskast (Baexem, ... ), dø̜rstkas (Hushoven), dērskas (Maastricht), dērškas (Houthem, ... ), dēskas (Buchten, ... ), dēskast (Kessenich, ... ), dēškas (Guttecoven), dē̜skas (Berg, ... ), dē̜škas (Klimmen, ... ), dęskaš (Oost-Maarland), dōrskǭs (Helden, ... ), dōskas (Maasbracht, ... ), dǫrskas (Achel  [(een combinatie van dorsmachine en zelfreiniger)]  , ... ), dǫrskast (Leunen, ... ), dǫrskāst (Gennep, ... ), dǫrškas (Roermond, ... ), dǫskast (Thorn), dǭrskās (America, ... ), dǭrškas (Posterholt), dorsmachientje: dǭsmǝšinskǝ (Lauw), dorsmachine: da.smǝšin (Diets-Heur, ... ), dasmǝšin (Berg, ... ), diǝ.smǝšiŋ (Dilsen), djasmǝšen (Grote-Spouwen, ... ), djasmǝšin (Herderen, ... ), djā.smǝšin (Gellik, ... ), djǫ.smǝšin (Martenslinde), djɛ̄.smǝšin (Vroenhoven), dorsmǝšin (Bree, ... ), drɛšmašin (Heerlerheide, ... ), drɛšmašiŋ (Bocholtz, ... ), dø̜rsmǝšin (Boeket  [(door een paard voortbewogen)]  , ... ), dø̜smaksin (Heppen, ... ), dø̜smašin (Halen, ... ), dø̜smǝšin (Berverlo, ... ), dā.smǝšīn (Rutten), dē.rsmašin (Lanaken, ... ), dē.smǝšin (Eisden, ... ), dērsmǝšeŋ (Stokkem), dērsmǝšin (Maastricht, ... ), dēršmǝšin (Rothem), dēšmǝšin (Gronsveld, ... ), dēǝ.rsmǝšin (Uikhoven), dēǝ.smǝšeŋ (Lanklaar, ... ), dēǝ.smǝšin (Kinrooi), dē̜ršmǝšin (Houthem, ... ), dē̜smǝšin (Geleen, ... ), dīǝ.rsmǝšęi̯n (Maaseik), dīǝsmǝšīn (Puth), dīɛ.smǝšin (Elen), dō.smǝšin (Overrepen, ... ), dōrsmǝšīn (Panningen), dōsmašin (Maasbracht), dǫ.rsmǝšin (Eksel, ... ), dǫ.rsmǝšiŋ (Achel), dǫ.smǝšin (Alken, ... ), dǫ.smǝšīn (Bilzen, ... ), dǫrsmašin (Venlo), dǫrsmǝšin (As, ... ), dǫršmǝšin (Roermond), dǫsmašin (Binderveld, ... ), dǫsmǝsen (Duras, ... ), dǫsmǝšen (Aalst, ... ), dǫsmǝšin (Grathem), dǫsmǝšīn (Beverst, ... ), dǫu̯smǝšin (Piringen), dǭ.rsmǝšin (Neerpelt, ... ), dǭ.smašen (Rukkelingen-Loon), dǭ.smašin (Gutschoven), dǭ.smǝšen (Guigoven, ... ), dǭ.smǝšin (Berlingen, ... ), dǭsmǝšen (Berbroek, ... ), dorsmolen: dorsmø̄lǝ (Middelaar, ... ), dø̜smø̄lǝ (Berverlo, ... ), dǫrsmō.lǝ (Paal), stoomkas: štau̯mkas (Maasniel), vuurmachine: vyrmǝšinǝ (Opheers) De algemene benaming van de machine die dorst; zie ook de algemene toelichting bij paragraaf 6. Als de woorden machine en kast naast elkaar in één plaats voorkomen, is de kast groter dan de machine. Van de kast wordt ook herhaaldelijk opgemerkt dat deze mee naar het veld wordt genomen. In dit lemma zijn de varianten van het type dorsmachine op het eerste element, dors-, gerangschikt. [N 14, 5; JG 1a, 1b; monogr.] I-4
dorsstok bonenstaak: bǭnštęk (Beek), dorsgeerd: dorsgē̜rt (Ell), dorsknuppel: dēǝsknø̜pǝl (Gronsveld), dorsstek: dǫrstęk (Blerick), dorsvlegel: drɛšvlɛgǝl (Gulpen), kapvlegel: kapvlegel (Overpelt), klompvlegel: kloŋkflø̄gǝl (Zonhoven), stok: stø̜k (Mheer) Bij navraag kenden enkele zegslieden in zuidelijk Nederlands Limburg nog het gebruik van de dorsstok, een stuk gereedschap, gebruikt om te dorsen, uit één stuk, zonder scharnierend deel. Het was een lange soepele stok. In Q 196 wordt ervan gezegd: "alleen bij arme mensen die geen vlegel hadden en de gelezen aren met een stok dorsten"; in Q 198: "alleen voor erwten gebruikt". [A 34, 15] I-4
dorst dorst: daors (Broekhuizen, ... ), daost (Sint-Truiden), daŭwech (Remersdaal), derst (Heusden, ... ), dest (Kwaadmechelen, ... ), deŭst (Loksbergen), dĕust (Oostham), djos (Rosmeer), doars (Arcen, ... ), doarst (Gennep), doas (Vechmaal, ... ), doasch (Lontzen), doasj (Klimmen), doaš (Ingber), doās (Wellen), docht (Sint-Martens-Voeren), doe-oost (Rotem, ... ), doe-əsj (Wijlre), doeist (Berbroek, ... ), doeišt (Rimburg), doercht (Welkenraedt), doersj (Borgharen, ... ), doesch (Kerkrade, ... ), doesj (Gulpen, ... ), doeèrs (Eckelrade), doeës (Gronsveld), doeësch (Ubachsberg), doeësj (Bleijerheide, ... ), doeəsj (Bocholtz, ... ), doirs (Margraten), dooch (Sint-Pieters-Voeren), dooesch (Amstenrade, ... ), doorch (Valkenburg), doors (Amby, ... ), doorsch (Amby, ... ), doorsj (Bemelen, ... ), doorst (Nederweert, ... ), doorš (Berg-en-Terblijt), doos (Berg-aan-de-Maas, ... ), doosch (Einighausen, ... ), doosj (Beek, ... ), doosjt (Bingelrade, ... ), doost (Molenbeersel, ... ), dooš (Jabeek, ... ), dooës (Geulle, ... ), dooëz (Lanklaar), doo͂esch (Wijlre), dors (Baarlo, ... ), dorsch (Valkenburg), dorsj (Melick, ... ), dorst (As, ... ), dos (Beverst, ... ), dosch (Gelinden, ... ), doss (Bilzen), dost (Buvingen, ... ), dosə (Hoepertingen), dourst (Hoepertingen, ... ), dous (Lauw, ... ), doust (Maaseik), dowesch (Vijlen), dowesj (Gulpen), dowəsj (Montzen), doäsj (Gulpen, ... ), doësch (Vaals, ... ), doësj (Kerkrade), doəs (Bilzen, ... ), doəst (Kinrooi, ... ), doəš (Eupen), dō.rs (Opgrimbie), dō.s (Tongeren, ... ), dōesj (Reijmerstok), dōēarst (Elen), dōorsj (Gulpen), dōōrsch (Amby), dōrs (Lanaken, ... ), dōrsst (Sint-Odiliënberg), dōrst (Hamont, ... ), dōs (Hoepertingen, ... ), dōst (Kermt, ... ), dōš (Geleen), dōəs (Heers, ... ), dōəst (Molenbeersel), dōͅrs (Opgrimbie, ... ), dōͅrst (Hamont, ... ), dōͅs (Bommershoven, ... ), dōͅšt (Eupen), dōͅus (Borgloon), dōͅərst (Hamont), dō‧rs (Maastricht), dŏrs (Roermond, ... ), dŏrst (Buggenum), dŏwwəš (Mechelen), do͂ͅə.š(t) (Montzen), doͅ.a‧š (Montzen), doͅ:rs (Lottum), doͅrs (Tegelen), doͅrs(t) (Ellikom, ... ), doͅrst (Beek (bij Bree), ... ), doͅrt (Zonhoven), doͅs (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), doͅs(t) (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), doͅst (Diepenbeek, ... ), doͅu̯s (Guigoven), doͅ‧s (Voort), do‧əst (Stevoort), duist (Lommel), duos (Martenslinde, ... ), dust (Heppen), duəš (Kerkrade), dūrs (Maaseik), dūst (Rotem), dūərs (Elen, ... ), dūərš (Sint-Geertruid), dūəs (Dilsen, ... ), dūəst (Leut), dweus (Rosmeer), dweu̯s (Zichen-Zussen-Bolder), dweùs (Riemst), dwos (Eigenbilzen, ... ), dwoͅs (Vroenhoven), dwös (Val-Meer), dëst (Leopoldsburg), dòrs (Roermond), dòrst (Bree, ... ), dòst (Heel), dòòrst (Afferden), dórs (Herten (bij Roermond)), dôrs (Herten (bij Roermond), ... ), dôrst (Geleen, ... ), dôs (Ulbeek), dôst (Beegden), dôârs (Lottum), dôôrs (Maastricht), dôôrst (Afferden), dörst (Sint-Huibrechts-Lille), dörš (Noorbeek, ... ), dørst (Zolder), døst (Beverlo, ... ), døͅst (Kwaadmechelen, ... ), dərst (Bree, ... ), dəst (Beverlo, ... ), d‧oͅs (Tongeren), d⁄ōͅrs (Rekem), toosch (Nieuwenhagen), tōəš (Eupen, ... ), As ge daorst het, mòtte dreenke: men moet handelen naar de omstandigheden Wie aergen daorst hit, drömt dat hij/zij dreenkt: Wat men vurig wenst, ziet men dikwijls als werkelijheid  daorst (Castenray, ... ), chat  doëch (Remersdaal), de s heeft ook een lengteteken  dōrh.s (Ulestraten), de ò gerekt als in word  dòrst (Geysteren), Doeësj wie e peëd. Man, iech han honger  doeësj (Bleijerheide, ... ), dof  dōst (Heel), eng. horse  dōrs (Horst), Enne mussendaorst hebbe: Gezegde, wanneer een kind met kleine teugjes drinkt, om het naar bed gaan te kunnen uitstellen  mussendaorst (Venray), Kajen tee versjleit t beste den dórst Ich höb dórs wiej e paerd Groten dórs höbbe: graag drinken  dórs (Roermond), met accent ò op de o  dōrst (Heijen, ... ), dŏrst (Laar), dôrst (Oostrum), met accent ó op de o  dōrs (Maastricht), dōrst (Sevenum), dōrš (Merkelbeek), dōs (Roosteren), dŏrs (Roermond), met accent óó op de oo  dōōs (Schinveld), dōōst (Schinveld), met accent ú op de u  dūəsj (Koningsbosch), met een v-tje op de a  doarsch (Welten), met een v-tje ø op de o  dôrs (Kessel), met hoedje ô op de o  dōrs (Maastricht), dōš (Vaals), met v-tje ø op de o  dörst (Oirlo), o lang  dorst (Well), sch van schön  doosch (Geleen), zeer ongespanne o meer  dø̄əs (Borgloon), mussendorst: Enne mussendaorst hebbe: Gezegde, wanneer een kind met kleine teugjes drinkt, om het naar bed gaan te kunnen uitstellen  mussendaorst (Castenray, ... ) behoefte om iets te drinken, dorst || dorst [DC 03 (1934)], [ZND 01 (1922)], [ZND 04 (1924)], [ZND 30 (1939)], [ZND A1 (1940sq)] || kleine dorst III-2-3
dorsvlegel dorsknuppel: dorsknuppel (Blerick, ... ), dērškløpǝl (Meerssen), dē̜šklø̜pǝl (Munstergeleen), dorsvlegel: dōrsvlēgǝl (Helden, ... ), dręšvle̜i̯gǝl (Bleijerheide, ... ), dørsvlēgǝl (Boeket, ... ), dørsvlīǝgǝl (Hushoven, ... ), døsvle̜i̯gǝl (Halen), døsvløgǝl (Zelem), dø̜rsvlø̜gǝl (Sint Geertruid), dø̜svlø̄gǝl (Berverlo, ... ), dērsvlø̄gǝl (Maastricht, ... ), dērsvlēgǝl (Amby, ... ), dēršvlēgǝl (Borgharen, ... ), dēšvlø̄gǝl (Schimmert), dēšvlēgǝl (Geleen, ... ), dǫrsflē̜gǝl (Blitterswijck), dǫrsflē.gǝl (Kaulille), dǫrsvle̜gǝl (Gennep, ... ), dǫrsvle̜i̯gǝl (Middelaar), dǫrsvle̜i̯ǝgǝl (Koersel), dǫrsvlē̜gǝl (Arcen, ... ), dǫrsvlø̄gǝl (Beringen), dǫrsvlēgǝl (Bergen, ... ), dǫsvlē̜gǝl (Grathem, ... ), dǫsvlø̄gǝl (Diepenbeek, ... ), dǫsvlēgǝl (Kermt, ... ), dǭrsvle̜gǝl (Horst), dorsvleger: dǫsvlø̄gǝr (Sint-Truiden), knuppel: knuppel (Sevenum), vlegel: vīɛ.gǝl (Hees, ... ), vjø.gǝl (Herderen, ... ), vle.̜gǝl (Blitterswijck), vlē̜gǝl (Afferden, ... ), vle̜gǝl (Amby, ... ), vle̜i̯gǝl (Bleijerheide, ... ), vle̜i̯ǝgǝl (Eys), vligǝl (Gelieren Bret), vlī.gǝl (Beek, ... ), vlīǝ.gǝl (As, ... ), vlīǝgǝl (Heel, ... ), vlīɛ.gǝl (Bilzen, ... ), vljø̄.gǝl (Hoeselt, ... ), vljø̜.gǝl (Riemst), vlję.gǝl (Martenslinde), vlyø.gǝl (Berg, ... ), vlyø̜.gǝl (Hoeselt, ... ), vlyǝ.gǝl (Vroenhoven), vlyǝgǝl (Henis), vløi̯.gǝl (Kortessem), vlø̄.gǝl (Beringen, ... ), vlø̄gǝl (Echt, ... ), vlø̄ǝgǝl (Thorn), vlø̜̄gǝl (Berkelaar, ... ), vlø̜i̯.gǝl (Alken, ... ), vlø̜i̯gǝl (Borgloon, ... ), vlē.gǝl (Achel, ... ), vlē.ǝgǝl (Eygelshoven, ... ), vlēgǝl (Borgharen, ... ), vlɛǝgǝl (Grathem), vlɛ̄gǝl (America, ... ), vleger: vljø.gǝr (Millen, ... ), vløi̯gǝr (Brustem, ... ), vlø̄.gǝr (Broekom, ... ), vlø̄gǝr (Boekhout, ... ), vlø̜gǝr (Niel-Bij-Sint-Truiden), vlø̜i̯.gǝr (Berlingen, ... ), vlø̜i̯gǝr (Aalst, ... ), vlē.gǝr (Berbroek, ... ) De benaming voor het gereedschap als geheel. Zie de algemene toelichting bij deze paragraaf. In de varianten van het type (dors)vlegel en (dors)vleger vindt men volksetymologische aanleuning bij vleugel; dit gerond vocalisme, dat telkens achter in de reeks varianten is opgenomen, is ook op de kaart aangegeven. Zie afbeelding 10. [N 14, 2; JG 1a, 1b; A 17, 18; A 34, 14; L 8, 51; S40; monogr.] I-4
dorsvloer deel: del (Amby, ... ), diǝl (Kerkrade, ... ), dēi̯l (Opheers), dēl (Baarlo, ... ), dē̜ ̞l (Afferden, ... ), dęl (Meerlo, ... ), dīi̯l (Heerlen), den: den (Amby, ... ), døn (Bocholt, ... ), dø̜n (As, ... ), dę.n (Maaseik, ... ), dęn (Achel, ... ), dęnt (Eijsden, ... ), dęnǝ (Stevensweert), dęŋ (Hechtel), dɛn (Boeket, ... ), d˙en (Eys, ... ), d˙ęn (Heugem, ... ), %%van de volgende opgaven wordt betwijfeld of ze ter plaatse wel inheems zijn%%  dęn (Koersel, ... ), dersvloer: diǝs˲vlūr (Rotem), di̯as˲vlūr (Grote-Spouwen, ... ), dērs˲vlūr (Maasmechelen, ... ), dērš˲vloar (Bunde), dēs˲vlūr (Dieteren, ... ), dēǝrs˲vlūr (Stokkem), dēǝš˲vloar (Sittard), dē̜ ̞š˲vlūr (Schimmert), dęš˲vlūr (Guttecoven), dǭs˲vlūr (Lanklaar), dorsdeel: dǫrs˱dē̜ ̞l (Gennep, ... ), dǫrs˱dęl (Wellerlooi), dorsden: dǫrs˱dɛn (Venlo), dorseneer: dosǝnēr (Borlo, ... ), dǫsǝnē(ǝ)r (Aalst, ... ), dǫsǝnēr (Borlo, ... ), dorsere: dǫs˱ē̜ ̞rǝ (Bilzen), dorsgrond: dǭs˲grǫnt (Hasselt, ... ), dorshaard: dǭrshē̜ ̞rt (Overpelt), dorshuis: dosǝs (Tongeren), dorsneer: dǭ.sniɛr (Gelinden), dorsnere: dø̜snērǝ(n) (Berverlo), dǫrsnē.rǝ (Beringen), dǫsnē.rǝ ('S-Herenelderen, ... ), dǫsnęi̯rǝ (Melveren), dorsvloer: dorš˲vlūr (Roermond), dõ̜svluǝr (Sint-Truiden), dõ̜s˲vlūr (Borgloon), dø̜s˲vlūr (Berverlo, ... ), dǫrs˲vlōr (Horst), dǫrs˲vlūr (Baarlo, ... ), dǫrs˲vlūǝr (Achel), dǫrs˲vlű̄r (Bree), dǫrs˲vlǫu̯ǝr (Paal), dǫs˲vluu̯ǝr (Lommel), dǫs˲vlūr (Bilzen, ... ), dǭrs˲vlūr (Meijel), dresplaats: drēšplātš (Eygelshoven), dresschuur: dręi̯ššȳr (Vijlen), dresvloer: dręi̯š˲vlūr (Mechelen), ere: i ̞ǝ.rǝ (Groot-Gelmen), ięrǝ (Haren), iǝ.rǝ (Hoepertingen, ... ), iɛrǝ (Tongeren), ē(ǝ).rǝn (Zonhoven), ē.rǝ ('S-Herenelderen, ... ), ē.rǝ(n) (Diepenbeek, ... ), ērǝ (Koersel, ... ), ērǝt (Borgloon), ēǝrǝ (Borgloon), ē̜ ̞rǝ (Aalst, ... ), ɛ̄rǝ(n) (Lommel), haard: hē̜ ̞rt (As), ērt (Maaseik), lemen den: lęi̯.mǝn dø̜n (Gruitrode), neer: nē ̞r (Tongeren), nēr (Herk-de-Stad), nere: nei̯.rǝ (Kozen, ... ), nei̯rǝ (Melveren), neǝ.rǝn (Diepenbeek), neǝrǝ(n) (Genk), ni ̞ǝ.rǝ (Groot-Gelmen), ni ̞ɛ.rǝ (Vechmaal), nię.rǝ (Alken, ... ), niǝ.rǝ (Alken, ... ), niɛ.rǝ (Gelinden, ... ), ni̯ē̜ ̞.rǝ (Boekt Heikant), ni̯ɛ̄.rǝ (Heers), nē(i̯)rǝ (Herk-de-Stad), nē(ǝ).rǝ (Berbroek, ... ), nē(ǝ).rǝn (Zonhoven), nē(ǝ)rǝ (Borgloon, ... ), nē(ǝ)rǝ(n) (Tessenderlo), nē.rǝ (Alken, ... ), nē.rǝ(n) (Beringen, ... ), nē.rǝn (Heusden), nērǝ (Halmaal, ... ), nērǝ(n) (Berverlo, ... ), nērǝt (Borgloon), nēǝrǝ (Kozen, ... ), nē̜ ̞(i̯)rǝ (Riksingen), nē̜ ̞.rǝ (Berg, ... ), nē̜ ̞i̯rǝ (Halen, ... ), nē̜ ̞rǝ (Broekom, ... ), nē̜ ̞rǝ(n) (Oostham), nē̜ ̞ǝ.rǝ (Piringen, ... ), nęi̯.rǝ (Waubach, ... ), nęi̯rǝ (Binderveld, ... ), nīrǝ (Sint-Truiden), nīǝ.rǝ (Berlingen, ... ), nīǝrǝ (Kortessem, ... ), nɛ̄.rǝ (Opheers, ... ), nɛ̄rǝ(n) (Lommel), schurenere: šyrǝnē̜ ̞rǝ (Nederstraat), šīrǝnē̜ ̞rǝ (Bilzen), schuurdeel: sxyrdē̜ ̞l (Afferden, ... ), sxyrdęl (Bergen, ... ), schuurden: sxyrdęn (America, ... ), sxȳrdęn (Broekhuizen, ... ), sxørdęn (Grubbenvorst, ... ), sxø̄rden (Maasbree), sxø̄rdęn (Grathem, ... ), sø̄rdøn (Vroenhoven), šyrdøn (Oud-Caberg), šyrdęn (Cadier, ... ), šyǝrdęn (Helden, ... ), šø̄rdęn (Maasmechelen, ... ), šīrdøn (Kanne), šīrdęn (Hees, ... ), šīrdɛn (Mopertingen), schuurere: sxȳrērǝ (Berverlo), schuurhaard: schuurhaard (Kwaadmechelen), sxyrērt (Oostham), schuurneer: sxȳrnēǝr, sxyrnēǝr (Heppen), schuurnere: sxy(r)nē̜ ̞rǝ (Beringen, ... ), sxy(r)nē̜ ̞ǝrǝ (Tessenderlo), sxyrniǝ.rǝ (Kerniel), sxyrnērǝ (Heppen), sxyrnęi̯rǝ (Melveren), sxȳ(r)nē̜ ̞rǝ (Leopoldsburg), sxȳrneǝ.rǝ (Sint-Lambrechts-Herk), sxȳrniǝ.rǝ (Sint-Lambrechts-Herk), sxȳrniɛ.rǝ (Zepperen), sxȳrnērǝ (Beringen, ... ), sxȳrnērǝ(n) (Berverlo), sxȳrnęi̯.rǝ (Wijer), sxø(r)nē̜ ̞ǝrǝ (Kwaadmechelen), sxørnē̜ ̞rǝ (Oostham), sxęi̯ǝrnērǝ (Godschei, ... ), sxęi̯ǝrnīǝrǝ (Kiewit), sxīrnē.rǝ (Hasselt, ... ), sxīrnēǝrǝ (Kermt, ... ), sxīrnē̜ ̞ǝrǝ (Berbroek), šyrnei̯ǝrǝn (Diepenbeek), šyrniǝ.rǝ (Diepenbeek, ... ), šyrnērǝ (Wimmertingen), šyrnē̜ ̞rǝ (Hoeselt, ... ), šȳrniɛ.rǝ (Guigoven, ... ), šȳrniɛ.rǝn (Vliermaalroot), šȳrnērǝ (Jesseren), šȳrnērǝ(n) (Diepenbeek), šȳrnēǝrǝ (Kortessem), šȳrnē̜ ̞(i̯)rǝ (Riksingen), šȳrnē̜ ̞.rǝ ('S-Herenelderen, ... ), šȳrnē̜ ̞rǝ (Henis, ... ), šȳrnē̜ ̞ǝrǝ (Zichen-Zussen-Bolder), šȳrnē̜ ̞ɛ.rǝ (Sint-Huibrechts-Hern), šȳrnęɛrǝ(n) (Romershoven), šȳrnɛ̄.rǝ (Tongeren), šȳǝ(r)nē̜ ̞rǝ (Val-Meer), šīrnē̜ ̞.rǝ (Beverst, ... ), šīrnē̜ ̞rǝ (Bilzen, ... ), schuurvloer: šīrvlűǝr (Rosmeer), tasdeel: tás˱dɛi̯l (Vliermaal), tasvloer: tás˲vlūr (Vliermaal), tras: tras (Kerkom), trasnere: trasnē̜ ̞.rǝ (Koninksem) De harde lemen vloer in de schuur waarop met de vlegel gedorst wordt, bij uitbreiding ook de ruimte in de schuur waarin de dorsvloer ligt. Bij het binnenhalen van de oogst wordt de kar of de wagen tot op de dorsvloer gereden en vandaaraf wordt de oogst in de tasruimten geborgen (zie aflevering I.4, par. 5.1). Wat betreft de ligging van de dorsvloer onderscheidt men de dorsvloer in de dwarsrichting van de schuur (tussen de tasruimten in of naast de enige tasruimte) en die in de lengterichting (meestal naast de tasruimte(n), soms ook er tussen). In het noorden van Nederlands-Limburg wordt de brede voergang in het midden van een dubbele stal ook wel als dorsvloer gebruikt. Zie ook aflevering I.4, par. 6.1. In samenstellingen met schuur als eerste lid treedt vaak een verkorting van dit eerste element op. Zie afbeelding 14. [N 5A, 67a; N 5, 127; N 14, 8 en 9a; JG 1a, 1b, 2a en 2c; A 7, 33; L 1a-m; L B2, 293; L 16, 14 en 15a; L 33, 23; R 3, 57; Gwn 4, 8; S 6 en 50; monogr.] I-6
dorsvloer buitenshuis baan: bān (Baarlo, ... ), batch (wa.): bātš (Oost-Maarland), buitenden: butǝndęn (Maasmechelen), būtǝdęn (Schimmert), b√¢che (fr.): baš (Geistingen  [(voor koolzaad)]  ), deel: dēl (Blerick, ... ), dē̜ ̞l (Middelaar), dęi̯ǝl (Borgloon), dęl (Blitterswijck), dekkleed: dɛkklęi̯t (Maasniel, ... ), den: [den] (Achel, ... ), dennetje: dęnǝkǝ (Neerpelt), dorskleed: dǫrsklēt (Milsbeek  [(voor boekweit en koolzaad)]  , ... ), dǫrsklęi̯t (Baexem, ... ), dorsvloer: dǫrs˲vlūr (Achel, ... ), dorszeil: dø̜s˲zē̜ ̞i̯l (Halen), grond: grǫnt (Hasselt), houten nere: hōtǝ nē̜ ̞rǝ (Beringen), karhuiven: kɛrhūvǝ (Panningen), mesthof: męstǝf (Gelieren Bret), nere: niǝrǝ (Borgloon), olievloer: ōlivlūr (Maasmechelen), plaats: plāts (Hushoven), plein: plē̜ ̞n (Koersel), plęi̯n (Maastricht), smoutvloer: smǫu̯t˲vlūr (Maasmechelen  [(gemaakt van klei vermengd met vlasvezel)]  ), veldschuur: vɛltšȳr (Urmond) Een dorsvloer in de open lucht, dicht bij de boerderij (op het erf), soms op de akker, die gebruikt wordt voor bepaalde gewassen waarvoor de normale dorsvloer te hard was, zoals boekweit, erwten of oliehoudende zaden. Deze zaden mogen door het dorsen niet te zeer beschadigd of geplet worden. Soms legde men daarom ook wel een laag stro op de dorsvloer en dorste daarop (L 321 en 326) of dorste men op een groot kleed of laken (L 320, 330 en Q 96d, met paard en wals). In L 314 dorste men op het erf en in K 278 op het veld. Het gaat hierbij om boekweit in K 278, L 270, 314, 321, 326, 330 en Q 33 en om oliezaad in K 278, L 318b, 326 en Q 96d. Zie verder de toelichtingen vermeld achter de codecijfers. Zie ook het lemma "dorsvloer" (3.2.1). Zie voor de fonetische documentatie van (den) het lemma "dorsvloer" (3.2.1). [N 14, 9b en 11] I-6
dorsvloer keren (den) bijeendoen: bindui̯ (Helchteren), biēdūǝ (Ten Esschen), bięi̯ndōn (Gronsveld, ... ), biǝndū.n (Hamont, ... ), biɛi̯.ndō.n (Ellikom, ... ), bā̯ēndōn (Nederweert), bēi̯ęndūn (Leunen, ... ), bęi̯ēdū (Bocholtz), bęi̯ǝndun (Gelieren Bret, ... ), dęn bindun (Koersel), aan de kant doen: ān ǝ kāntj dōn (Baexem), aanvegen: ęnvēgǝ (Gennep, ... ), afbessemen: ǭ.fbɛsǝmǝ (Broekom), afjagen: āfjagǝ (Kinrooi, ... ), afkeren: afkē̜rǝ (America, ... ), afkęi̯rǝ (Middelaar), afkīrǝ (Kiewit), ā.fkē̜rǝ (Boorsem), ā.fkīǝ.rǝ (Bree, ... ), āfkērǝ (Blerick, ... ), bessemen: bęsǝmǝ (Borlo, ... ), bɛ.sǝmǝ (Jesseren, ... ), bɛsǝmǝ (Binderveld, ... ), beteenborstelen: bǝtīnbǫsǝlǝ (Geleen), beteendoen: bǝdiǝndun (Melveren), bǝtīndūǝn (Hasselt, ... ), beteengritselen: bǝdēngretsǝlǝ (Diepenbeek), beteenkeren: bǝdēnkīrǝ (Sint-Truiden), bǝtē.nkiǝrǝ (Kerniel), bǝtē.nkiɛrǝ (Gors-Opleeuw), bǝtęi̯nkēi̯rǝ (Borgloon), bǝtīnkī.rǝ (Godschei), beteenscharren: bętēi̯nsxē̜rǝ (Borgloon), beteenschoppen: bǝdēnšǫpǝn (Diepenbeek), beteentrekken: bǝdēntrękǝ (Gingelom), beteenvegen: bǝdiǝnvē̜gǝ (Halen), bijeendabben: bięi̯ndabǝ (Puth), bijeenkeren: bięi̯nkērǝ (Bocholt, ... ), bięi̯nkɛ̄rǝ (Boorsem, ... ), bięnkęi̯rǝ (Middelaar), biǝnkē.rǝn (Wijchmaal), biǝnkīǝ.rǝn (Kleine-Brogel, ... ), biǝnkɛ̄rǝ (Peer), biɛi̯.nkīǝ.rǝ (Bree, ... ), bēi̯ęi̯nkērǝ (Blerick), bęi̯ē.kē̜rǝ (Riemst), bī.nkē.rǝ (Stokrooie), bīnkērǝ (Helchteren), bīǝnkērǝ (Hamont, ... ), bijeenmaken: biēmākǝ (Oirsbeek), bijeenreken: bięi̯nrɛ̄kǝ (Holtum), bijeenscharren: bęi̯ęi̯nšarǝ (Maaseik), bijeenschoppen: bęi̯ęi̯nšø̜pǝ (Valkenburg), bęi̯ęi̯nšǫpǝ (Tegelen), bijeenstoten: biǝnstuǝtǝn (Achel), bęi̯nstutǝ (Niel-Bij-Sint-Truiden), bijeenvegen: bięi̯nvē̜gǝ (Maasbracht, ... ), bęi̯ęi̯nvē̜gǝ (Venlo), bī.nvēgǝ (Linkhout), bijkeren: bikē.rǝ (Heusden), biǝkērǝn (Berverlo), bijstoten: bistǫtǝ (Maasmechelen), bijvegen: bivē̜gǝ (Sittard), gritselen: gretsǝlǝn (Kwaadmechelen), keren: kiǝ.rǝn (Dilsen), kiǝrǝ(n) (Alken, ... ), kiɛrǝ (Berlingen, ... ), kārǝ (Diets-Heur, ... ), kē.rǝ(n) (Achel, ... ), kēɛ.rǝn (Rotem), kē̜.rǝ (Sluizen), kē̜rǝ (Berg, ... ), kęi̯ǝrǝn (Lommel, ... ), kī.rǝ (Berbroek, ... ), kīrǝ (Aalst, ... ), kīǝ.rǝ(n) (As, ... ), kīǝrǝ (Voort), kīɛ.rǝ (Elen, ... ), krienselen: krēnsǝlǝ (Ospel), meteenkeren: mędęi̯.nkē̜rǝ (s-Herenelderen), opbrengen: ǫbrɛʔŋ (Lommel), opdoen: ǫp˱dōn (Rotem), opeenschoppen: ǫbęi̯nšøpǝ (Smeermaas), opkeren: ǫpkiɛrǝ (Wellen), opmaken: ǫpmākǝ (Leuken), ǫpmǭkǝ (Geistingen), opruimen: ǫprymǝn (Hamont), opscharren: ǫpšarǝ (Kessenich), opschoppen: ǫpsxøpǝ (Beringen, ... ), ǫpsxø̜pǝ (Velden), ǫpšø̜pǝ (Buchten, ... ), ǫpšōpǝ (Baarlo, ... ), opstoten: ǫpstutǝ (Gelieren Bret), reekschoon maken: rēkšuǫn mākǝ (Neeritter), schoonkeren: sxunkī.rǝ (Kermt), schoonmaken: sxui̯nmā.kǝ (Berbroek), sxǭnmākǝ (Grathem), uitkretsen: ūtkrɛtsǝ (Mechelen), uitscharren: ø̜i̯tšarǝ (Bree), uitstoten: utštuǝtǝ (Helden), vegen: vēgǝ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler, ... ), vē̜gǝ(n) (Loksbergen, ... ) Al hetgeen na het uitkammen van de dorsvloer is overgebleven: het graan, vermengd met het graanafval, met kaf, kleine restjes aar en stof, wordt met de bezem bijeengeveegd of met de schop op een hoop bijeengebracht: de dorsvloer wordt gekeerd. In dit lemma staan de benamingen voor dit weer leegmaken van de dorsvloer bijeen. Zoals bij de voorgaande handelingen uit deze paragraaf is ook hier aan de zegslieden gevraagd met welk gereedschap men dit deed. De vraag leverde de volgende antwoorden op: a. met de hark (soms werd er uitdrukkelijk bij vermeld dat men dan de hark ondersteboven, met de tanden omhoog, hield) in L 282, 0426, Q 14, 96d en 193; het type reek werd opgegeven voor: K 278, 318, L 282, 289b, 291, 360, 366, 369, 372, 386, 416, 422, 423, 427, Q 33, 95, 100, 178, 198b en 204a; het type gritsel in K 314, 316, 359, P 107a, 175, Q 2b, 71 en 156 en het type rijf in L 314, 360, P 213 en Q 9; b. met de bezem (vergelijk het lemma ''bezem'', 6.1.33) in K 316, L 163, 163a, 286, 291, 314, 317, 326, 370, 377, 432, P 213, Q 2, 4, 14, 18a, 97, 99*, 156, 198b, 203 en 211; c. met de graanschop (zie voor de heteroniemen het lemma ''graanschop'', 6.3.13) in K 316, 318, 357, 358, L 159a, 163, 163a, 163b, 164, 165, 211, 214, 215, 244c, 247, 265, 266, 268, 270, 271, 286, 288, 289, 289a, 290, 291, 294, 295, 312, 314, 318b, 320a, 320c, 321, 322, 322b, 324, 326, 329, 330, 331, 331b, 332, 355, 355a, 370, 374, 382, 386, 413, 414, 420, 425, 426, 432, P 48, 175, 176, 176a, Q 4, 9, 18a, 20, 71, 78, 94b, 97, 98, 101, 111, 112b, 121c, 197, 197a, 203 en 211; d. met de stoter (een plankje bevestigd aan een steel) in L 371a; het type kistje (kesǝl) in Q 22, 32a, 33, 97 en 117a; het type krabber in Q 100; het type kretser in Q 112a en het type uitkretser in Q 204a.' [N 14, 34a; JG 1a, 1b; monogr.; add. uit N 14, 32a] I-4
dot pluizen of haren blus: blös (Bree), bosje: bēūskə (Gennep), ein buske haôr (Hoensbroek), bussel: bössel (Maastricht), doddel: dóddel (Maastricht), donk: donk (Montfort), dot: dod (Born, ... ), dot (Echt/Gebroek, ... ), dòt (Susteren), dót (Meijel), ennen tod (Oirlo), tot (Meijel), dots: dots (Gulpen, ... ), dòs (Guttecoven), dòz (Beesel), ⁄n dots (Blerick), (bijv. bij garen).  dots (Venray), floes: flausj (Maastricht), floes (Mheer), flōēs (Nieuwenhagen), floesje: fluuske (Kunrade), gepluis: gepluus (Gulpen, ... ), grob: (= handvòl).  àmpel & grób (As), hoopje: hupke (Jeuk), klosje: en klöske (Oirlo), knode (dim.): knèùëkə (Nieuwenhagen), o.; (verkleinwoord).  kn‧øͅakə (Eys), pluimpje: plŭŭmkə (Gennep), pluis: eine ploes (Hoensbroek), ploeze (Gulpen, ... ), plōēs (Klimmen, ... ), pluizə (Maastricht), pluus (Oirlo), plûus (Swalmen), pluisje: pleuske (Hoeselt), pluiske (Maastricht), pluiskəs (Maastricht), pluuske (Blerick, ... ), pluuëske (Herten (bij Roermond)), plūūske (Sevenum), plŭŭske (Horst), pluk: plok (Herten (bij Roermond)), pluk (Gennep, ... ), plök (Guttecoven, ... ), poes: ere poés (Susteren), poes (Kapel-in-t-Zand, ... ), pōēs (Echt/Gebroek, ... ), poesje: piskə (Meeuwen), pŭŭskə (Heerlen), prop: prop (Jeuk), pròp (Urmond), pröp (Diepenbeek), streng: schtraank (Amby), streen (Ell), strēn (Heythuysen), strĕng (Eksel), (draden).  streen (Meijel), strengetje: strengske (Maastricht, ... ), stroef: sjtrōēf (Klimmen), sjtrŏĕf (Epen), stroef (Diepenbeek), stroefje: sjtrufke (Ten-Esschen/Weustenrade), stroevel: stroevel (Maastricht), ⁄ne stroevel (Maastricht), #NAME?  stroevəl (Maastricht), stroeveltje: #NAME?  è struvelke (Maastricht), tres: tres (Born, ... ), trēs (Ophoven), trĕs (Schimmert), tris (Maastricht), très (Maastricht), #NAME?  tres (Jeuk), tros: eine tros (Schimmert), tros (Brunssum, ... ), vaam: vâam (Swalmen), vits: vets (Maastricht), vlok: vlok (Roermond), vluch (Wijlre), warring: warring (Stein), wis: wusj (Beesel, ... ), wŭsj (Nieuwenhagen), wés (As), wösch (Hoensbroek), wösj (Maastricht, ... ), eveneens: ne wösj of wösjke dräöj, doch geen stroevel dräöj.  ⁄ne wösj haore (Maastricht), m.  wø.š (Eys), wisje: wèskə (Grathem, ... ), wol: wol (Kerkrade), wolf: wulf (Kapel-in-t-Zand) een kleine hoeveelheid haren of draden bij elkaar, niet samengerold [tres] [N 91 (1982)] || een kleine hoeveelheid pluizige stof [dod, dots, donk] [N 91 (1982)] III-4-4
dots, kadots? dot: töt (?) (Oirlo), betekenis: haar bijeengewrongen vanachter op de kruin  dət (Spalbeek), betekenis: haar dat achteraan op het hoofd samen bevestigd is in bolvorm  dəts (Donk (bij Herk-de-Stad)), betekenis: haar in bolvorm achter op het hoofd samengehouden  dəts (Zelem), betekenis: hoofddeksel voor een haarwrong  doͅt (Hasselt), betekenis: vroeger vronk: lang haar bijeengestrengeld, nu zelfde betekenis maar met langer haar en niet zo hoog  dot (Kermt), samengevlochten haar op het achterhoofd in een bol samengebracht  doͅt (Halen), dots: dots (Halen), doͅts (Eisden), dóts (Oirlo), afk. van kadóts?  dóts (Maastricht), Betekenis mij onbekend.  dots (Kwaadmechelen), betekenis: hoofddeksel, recht op het hoofd gedragen  doͅts (Bree), Kleine slappe muts.  dots (Beringen), Ouderwetse dameshoed.  dots (Waubach), dotsje: duutske (Venlo), kadots: kadóts (Maastricht), kədoͅts (Herk-de-Stad, ... ), betekenis: ouderwetse vrouwenmuts  kadóts (Maastricht), Klein hoedje.  kadots (Wijk), Muts.  kadoͅts (Neerharen), Ouderwetse vrouwenhoed of muts.  kadòts, kadutske (Maastricht), kadotsje: Dameshoedje.  kedotske (Maastricht) [dóts*]: kap, hoedje || [kadóts*]: ouderwetse vrouwenmuts, -hoed; ook kruinpetje zonder klep || doets, dots, kadots, in de betekenis van hoofddeksel; betekenis/uitspraak [N 25 (1964)] || hoedje III-1-3
dotterbloem boterbloem: botterbloeme (Wijlre), eigen spelling  botterbloom (Montfort), Veldeke  bòttərblòm (Waubach), WBD/WLD  boterbloom (Urmond), ± Veldeke  bótterbloem (Tienray), dikke boterbloem: -  ɛdykə ɛbotərblom (Diepenbeek), dokterbloem: idiosyncr.  dokterbloem (Sittard), dotter: eigen spellingsysteem  dotter (Ell, ... ), idiosyncr.  dotter (Blerick), WLD  dotturs (Brunssum), dotterbloem: dotter bloom (Schimmert), dotterbloem (Jeuk, ... ), dotterblom (Eys), dotterbloom (Tungelroy), dotterblòm (Kunrade), -  dotterbloem (Venray), dotterbloom (Tungelroy), eigen spelling  dotterbloom (Vlodrop), eigen spellinsysteem  dotterbloom (Meijel), idem  dotterbloem (Venlo), idiosyncr.  dòtterbloom (Thorn), WBD/WLD  dottərbloom (Roermond), dòttərblóm (Heerlen), WLD  dotter bloom (Montfort), dotterbloom (Stein), dòotterblòomm (Swalmen), dòttərbloom (Guttecoven), dôtterbloom (Beesel), grote boterbloem: WBD/WLD  grōētə bōētərbloom (As), hondspoot: WLD  hôndspôôt (Schimmert), tijloos: in Vlijtingen telozen = narcis (tuinbloem)  telozen (Vlijtingen), waterboterbloem: -  waterbòtterbloom (Echt/Gebroek) dotterbloem [DC 60a (1985)] || Dotterbloem (caltha palustris 15 tot 50 cm hoog. De stengels zijn opstijgend, en tevens dik en kaal; de bladeren zijn groot, niervormig, ongedeeld en gekarteld, de onderste zijn gesteeld, de bovenste ongesteeld; de bloemen hebben kroonbladachtige kelkbl [N 92 (1982)] III-4-3