e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
dorpel deurdorpel: dȳrdølǝpǝr (Bleijerheide), dȳrdørpǝl (Heerlen), dȳǝrdø̜rpǝl (Lozen), dø̄rdørpǝl (Leunen, ... ), dø̄rdø̜lpǝr (Tegelen), dø̄rdø̜rpǝl (Heythuysen, ... ), dīrdø̜rǝpǝl (Genk), dorpel: d ̇ørpǝl (Baarlo), dorpel (Bergen, ... ), dorpǝl (Geleen, ... ), drø̜pǝl (Buggenum), dø.rpǝl (Brunssum, ... ), dølpǝr (Amby, ... ), dølǝpǝr (Bleijerheide, ... ), dørpǝl (Berg, ... ), dørǝpǝl (Blerick, ... ), døǝlpǝr (Rosmeer), dø̄lǝpǝr (Lanaken), dø̄rpǝl (Bree, ... ), dø̄rǝpǝl (Attenhoven, ... ), dø̄ǝlǝpǝr (Gronsveld), dø̜̄.lpǝr (s-Gravenvoeren), dø̜̄rpǝl (Hamont, ... ), dø̜̄rǝpǝl (Ulestraten, ... ), dø̜.lǝpǝr (Maastricht, ... ), dø̜.rǝpǝl (Sint-Martens-Voeren, ... ), dø̜lpǝr (Hout-Blerick  [(vroeger)]  , ... ), dø̜lǝpǝr (Herk-de-Stad, ... ), dø̜rpǝl (Amstenrade, ... ), dø̜rǝpǝl (Beringen, ... ), døͅrpəl (Eupen), dē̜rpǝl (Neeroeteren), dęlpǝr (Bilzen, ... ), dęlǝpǝr (Tessenderlo), dęrpǝl (As, ... ), dīrǝpǝl (Bree), dǫrǝpǝl (Eupen), dɛ.rpǝl (Altweert, ... ), dɛlǝpǝr (Peer), dɛrpǝl (Tessenderlo), drempel: dr ̇ęmpǝl (Maastricht), dømpǝl (Noorbeek), dø̄mpǝl (Mheer), dø̜̄.mpǝl (s-Gravenvoeren), dø̜mpǝl (Banholt, ... ), onderdorpel: oŋǝrdø̜rpǝl (Tungelroy), overdorpel: overdorpel (Meeuwen), stoep: stup (Grubbenvorst, ... ), štup (Baexem), stoepje: stypkǝ (Arcen, ... ), štypkǝ (Baexem), stofdorpel: stof˱dęrpǝl (Meeuwen), stoǝf˱dø̜rpǝl (Meeswijk), waterslag: wātǝršlāx (Heerlen), zul: søl (Riksingen), sęl (Hasselt), zø ̞l (Tongeren), zøl (Borgloon, ... ), zøǝl (Groot-Gelmen, ... ), zø̄l (Vliermaalroot, ... ), zø̜l (Aalst, ... ), zęl (Hasselt, ... ), zęǝl (Bree) dorpel || Zie kaart. Horizontale laag natuursteen of bakstenen aan de onderkant van een deurkozijn. Zie ook de lemmata 'Strekkenlaag', 'Staande rollaag', 'Liggende rollaag' en 'Hardsteen'. Met de term 'stofdorpel' wordt doorgaans een extra dorpelstuk aangeduid, dat soms op de onderdorpel van een binnendeurkozijn wordt aangebracht. Zie ook het lemma 'Stofdorpel'. [N 32, 12d; A 43,18; L 5, 72; L 12, 12; L B1, 152; A 45, 31; R 3-46; monogr.; Vld] II-9, III-2-1
dorpsgenoot <omschr.> wonen in hetzelfde dorp: woenen in utzelfde durp (Klimmen), bekende: bekindje (Weert), dat zijn er van ons dorp: da zen ter van oos deͅrp (Jeuk), die is van ons dorp: dē es van os dêrp (Genk), dorpeling: dorpeling (Lauw), dörpelinge (Blerick), dùrpelinge (Hoensbroek), dorper: vgl. Van Dale: dorper, (vroeger), dorpeling; onbeschaafd, ongemanierd persoon; ook bn.: dorpere lieden.  dörper (Venlo), dorpgenoot: derpgenaote (Sevenum), diurpgenooten (Kerkhoven), dùrrëpgënoot (Hoeselt), òs dùrpgënoote (Tongeren), dorpsgenoot: dorpsgenoot (Hoepertingen), dorpsgenuut (Bree), durpsgenoeët (Koningsbosch), dŭŏrpsgenoat (Maasbracht), dèrpsgenoten (Eigenbilzen), dörpsgenoe:t (Bocholt), dörpsgenoeët (Kinrooi), dörpsgenoeëte (Heel), dörpsgenoe͂t (Maasbree), dörpsgenoot (Haler, ... ), dörpsgenote (Boukoul), dùrpsgenoeëte (Hoensbroek), dürpsgenōēt (Bocholt), ö van löss  dörpsgenoten (Ell), dorpslui: dörps luuj (Noorbeek, ... ), dörpsluu (Doenrade), dörpsluuj (Boekend), een uit het dorp: eine oet ut dörp (Posterholt), inne oeët g’n dörp (Nieuwenhagen), een van bij ons: ien/iene va be os (Stal), een van het dorp: enne van ’t dörp (Schinnen), inne va ge dürp (Schaesberg), inne va g’n dörp (Nieuwenhagen), een van hier: eine van hie (Obbicht), een van ons: eine van oos (Posterholt), een van thuis: ui vuile ui klinkt zoals in freule  ien/ienne va thuis (Stal), eigen lui: eege luuj (Waubach), eige luj (Maaseik), eigen mensen: eige minse (Weert), eigen volk: eige volk (Maaseik), heemse lui: nb : stoottoon  hei:mse luu:j (Montfort), hiesiger: hieziejer (Kerkrade), hieziejer (lü) (Kerkrade), hiesiger lui: hiesijer lü (Kerkrade), hieziejer-lü (Kerkrade), iemand uit het dorp: eenes out ’t dūrp (Schimmert), iemand van hier: emes van hieje (Heel), mensen van hetzelfde dorp: minsen van ’t zelfde dorp (Peer), mensen van hier: de mensen van hier  dë minsë van hāj (Tongeren), mensen van ons dorp: minsen van aas dorp (Peer), plaatsgenoot: pletsgenoot (Gennep) Noem het (dialect)woord voor: mensen die in hetzelfde dorp wonen als u? [dorpsgenoot] [N 102 (1998)] III-3-1
dorpsgenoot: specifiek achelaar: Acheleir (Achel), bocholtenaar: Boggetenaar (Bocholt), bocholter mens: Boggeter mins (Bocholt), boekender mensen: aanduiding met plaatsnaam  Bookender minse (Boekend), castelse: câselse (Castenray), die woont ook in eksel: dieje wónt ooch in Eksel (Eksel), echte castelse: echte câselse (Castenray), een van stal: ien/iene va stal (Stal), glabbekenaren: Glabbekenèren (Opglabbeek), helder lui: haelder luuj (Heel), lommelaren: loməlēͅrs (Lommel), maastrichtenaren: mestreechteneers (Maastricht), meijelsen: genoemd naar Meijel  mēͅlsə (Meijel), mensen van wellen: minse van Welle (Wellen), ook een ekselaar: ooch nen Ekselèèr (Eksel), ook een van eksel: ooch iejen van Eksel (Eksel), ooch inne van Eksel (Eksel), ospelsen: det zeen oug Oospelse (Ospel), roermondenaren: remunjeneers (Roermond), schinoos: šɛnōͅs (Schinnen), venraadsen: vennerodse (Venray), vijlender: worden meestal naar de plaatsnaam genoemd  Vielender (Vijlen), zwalmer: zjwame het woord voor swalmen  zjwames (Swalmen) Noem het (dialect)woord voor: mensen die in hetzelfde dorp wonen als u? [dorpsgenoot] [N 102 (1998)] III-3-1
dorpskom aan de kerk: an de keerk (Boekhout), bek: cf. www.homepages.hetnet.nl/~wimjee/geschiedenis.html: Vanuit zijn zaak had hij uitzicht op de Bek, het plein waar het openbare leven van Montfort zich afspeelde.  bèk (Montfort), bolwerk: baolwerk (Vroenhoven), centrum: centrum (Meijel), sēntrum (Maastricht), dorp: `t dorp (Grote-Brogel, ... ), derep (Gelinden), derp (Maasbree, ... ), derrep (Hechtel), deuerp (Heers), deurep (Zichen-Zussen-Bolder), deurp (Diepenbeek, ... ), dorp (Hoensbroek, ... ), durp (Brunssum, ... ), durrep (Venray), dūrp (Ophoven), dÚɛ̄urp (Houthalen), dèrp (Eigenbilzen, ... ), dèùrp (Swalmen), dérep (Ordingen), dérp (As), dôrp (Heusden), dörp (Blerick, ... ), dörrəp (Grathem, ... ), dörəp (Heel), döərp (Reuver), dørp (Sint-Lambrechts-Herk), døͅrp (Riemst), het deurp (Hechtel), het dorp (Tessenderlo), hət tərp (Opitter), i gen durp (Gulpen), in `t dorp (Houthalen), terp (Zonhoven), teurp (Hoeselt, ... ), teͅrp (Opglabbeek), torrep (Heers), toͅrp (Lanaken), turp (Eisden), törp (Born, ... ), tørp (Lommel, ... ), tərp (Tessenderlo), tərəp (Hamont), ’t dörp (Blerick, ... ), (o.).  eͅ. gən døͅ.rəp (Eys), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: invuller noteert bij spellingssysteem: WBD-WLD, behalve je = dj.  intərəp (Opglabbeek), Algemene opmerking v.d. invuller: in het Meerlos dialect bestaat geen uitgangs "n"!  ’t deurp (Meerlo), Algemene opmerking: heb deze vragenlijst letterlijk overgenomen, dus zoals invuller het genoteerd heeft!  dörp (Nieuwenhagen), het dorp  dərəp (Loksbergen), met lidwoord het ervoor  terrep (Hechtel), Opm. v.d. invuller: ook de volgende notering gegeven: [d\\rp].  derp (Jeuk), ps. letterlijk overgenomen, zoals invuller het genoteerd heeft (dus met een \\ ertussen!).  het tərp (Thorn), ps. omgespeld volgens Frings (deze combinatieletter is niet te maken).  dø͂ͅrp (Tienray), ps. omgespeld volgens Frings!  dərəp (Houthalen), ps. omgespeld volgens RND!  dēͅrəp (Meeuwen), dorpskern: durpskern (Montfort), dörpskern (Geleen), dorpskom: deurskom (Montfort), durpskom (Gulpen), dŭrps-kôm (Schimmert), dérpskóm (As), dörpskoem (Merkelbeek), dörpskom (Roermond, ... ), dörpskoomp (Maastricht), dörpskóm (Bree), dörrepskom (Klimmen), dûrpskom (Melick), dorpsplein: deurpsplien (Wellen), durrepsplein (Maastricht), dries: Dris (Gelinden), kerkplein: kirkplei (Oirsbeek), kern: kern (Stein, ... ), kom: de kom (Susteren), de koomp (Maastricht, ... ), de kôm (Oirlo), in de kām (Blerick), koemp (Guttecoven), kom (Echt/Gebroek, ... ), koom (Meijel, ... ), kōm (Roermond), kōōmp (Maastricht), kŏm (Tungelroy), kòm (Reuver, ... ), kòòm (Posterholt), kóm (Epen, ... ), kôm (Thorn), köm (Lutterade), kruispunt: kru(i)spunt (Dilsen), maastricht: məstrééch (Maastricht), markt: de mert (Venray), de mêt (Leopoldsburg), der mâât (Gulpen), də mɛrt (Bree), markt (Paal), merk (Sint-Truiden), mert (Beringen, ... ), met (Tessenderlo), mēͅrt (Tongeren), mèrt (Nieuwstadt, ... ), mèt (Oostham, ... ), mɛrt (Bree, ... ), mɛt (Beringen, ... ), mɛərtj (Molenbeersel), mɛərtjs (Kinrooi), mɛ̄rt (Tongeren), (me.rt).  mehrt (Herten (bij Roermond)), Algemene opmerking: heb deze vragenlijst letterlijk overgenomen, dus zoals invuller het genoteerd heeft!  māāt (Nieuwenhagen), markt  mert (Bree), markt (ook het vrijthof genoemd)  merret (Bree), midden: Algemene opmerking: heb deze vragenlijst letterlijk overgenomen, dus zoals invuller het genoteerd heeft!  mĭddə (Nieuwenhagen), midden in het dorp: midde in ’t dörp (Tungelroy), middən in ’t dörp (Urmond), op de berg: op de berg (Stein), plaats: plaots (Maastricht), plein: plei (Mheer, ... ), ’t plein (Oirlo), ps. boven de "j"moet nog een "dakje"staan; deze combinatieletter is niet te maken.  pleîj (Heerlerbaan/Kaumer), stad: da stad (Peer), stat (Maaseik), die van buiten zullen zeggen ig gui no de stad als ze in het centrum moeten zijn  stad (Hamont), stadsstraat  stad (Hamont) het centrum van het dorp [dorpskom, dorp, singel, rink, baroniet, plaats] [N 90 (1982)] || Hoe heet bij u het centrum van het dorp? (het dorp, de plaats, enz.) [ZND 48 (1954)] III-3-1
dorpsplein bek: cf. www.homepages.hetnet.nl/~wimjee/geschiedenis.html: Vanuit zijn zaak had hij uitzicht op de Bek, het plein waar het openbare leven van Montfort zich afspeelde.  bek (Montfort), bèk (Montfort), biest: biest (Schimmert), vgl. WBD III, 3.1 (pag. 328): biest: Breda, Hulten, Wijnegem, Hintham en Houwaart.  biest (Born), dorpplein: dörrepplein (Maastricht), dorpsplein: deurpsplein (Hoeselt), durps-plei (Epen), durps-pleij (Wijlre), durpsplei (Eys), durrəpsplein (Maastricht), dörpsplein (Merkelbeek, ... ), dörrəpsplèèj (Heerlen), dörrəpsplèèn (Maastricht), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: invuller noteert bij spellingssysteem: WBD-WLD, behalve je = dj.  dərpsplijn (Opglabbeek), kerkplein: kérkplàjn (As), markt: markt (Leopoldsburg), merret (Venlo), mert (Doenrade, ... ), mertj (Ell), mĕrt (Sevenum), mâât (Gulpen), mèrt (Sevenum, ... ), mèèrt (Gennep, ... ), mért (Blerick, ... ), mêrt (Schimmert), (voor markt).  mert (Velden), Opm. v.d. invuller: langs de O-grens: de Platz.  mèhrt (Herten (bij Roermond)), marktplein: mertplein (Hoensbroek), marktveld: mèrtveld (Eksel), op de berg: op de berg (Stein), plaats: plaats (Urmond), plats (Montfort), platz (Echt/Gebroek), pletsj (Geleen), plein: plai (Kerkrade), plei (Mheer, ... ), pleij (Brunssum, ... ), plein (Blerick, ... ), plej (Klimmen), pleín (Meijel), plēī (Ten-Esschen/Weustenrade), plèj (Doenrade), pléj (Doenrade), (m.).  plēͅ.i̯ (Eys), Algemene opmerking v.d. invuller: in het Meerlos dialect bestaat geen uitgangs "n"!  plein (Meerlo), Algemene opmerking: heb deze vragenlijst letterlijk overgenomen, dus zoals invuller het genoteerd heeft!  plēi (Nieuwenhagen), ps. omgespeld volgens RND!  plēͅi̯n (Meeuwen) een groot plein in het midden van een dorp [bist, biest, aries] [N 90 (1982)] III-3-1
dorsbed aanleggen aanleggen: alɛgǝ (America), anlęgǝ (Blitterswijck, ... ), ø̜̯nlęgǝ (Lauw, ... ), ā.lęgǝ (Beringen), ā.nlɛgǝ (Grote-Brogel, ... ), ālęgǝ (Heerlen, ... ), ālęqǝ (Klimmen, ... ), ānleqǝ (Boukoul, ... ), ānlęgǝ (As, ... ), ānlęqǝ (Baarlo, ... ), ǫi̯nlęgǝ (Berg, ... ), ǫnlęgǝ (Bommershoven, ... ), ǫňlęgǝ (Hopmaal, ... ), ǫǝnlɛgǝ (Wijchmaal), ǭnlęgǝ (Beverst, ... ), ǭǝ.nlęgǝ (Alken, ... ), ǭǝ.nlɛgǝ (Gelinden, ... ), ǭǝnlai̯ǝ (Borgloon), ǭǝnlęgǝ (Berlingen, ... ), ǭǝnlɛgǝ (Aalst, ... ), ǭ.lęgǝ (Helchteren, ... ), ǭlęgǝ (Berverlo, ... ), ɛ̜̯nlęgǝ (Halen, ... ), gereed maken: ręi̯ mǭ.kǝ (Gutschoven), neerleggen: nērlęgǝ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), opeenleggen: ǫpęnlęgǝ (Milsbeek, ... ), overeenleggen: īǝvǝręi̯nlęgǝ (Opglabbeek), spreiden: spręi̯ǝ (Tungelroy), vaardig leggen: vjadex lai̯ǝ (Borgloon) Het aanleggen van de laag schoven op de dorsvloer; zie de toelichting bij het lemma dorsbed, laag schoven op de dorsvloer (6.1.16). Het object van de handeling is steeds het ''dorsbed, de laag schoven op de dorsvloer'' van het vorige lemma. [N 14, 17b; JG 1a, 1b; monogr.] I-4
dorsbed, laag schoven op de dorsvloer aanleg: ānlęx (Leunen, ... ), ǭiňlęx (s-Herenelderen), ǭǝnlɛx (Grote-Spouwen, ... ), aanlegbed: anlęx˱bęt (Rotem), aanzet: ǭǝnzęt (Hoeselt), baar: baar (Beverst), bǭr (Zichen-Zussen-Bolder), bed: bet (Helchteren, ... ), beǝt (Gingelom), będ (Bree, ... ), bęt (Aalst, ... ), bedje: bɛtšǝ (Val-Meer), brei: brāi̯ (Berverlo, ... ), brāǝi̯ (Leopoldsburg), brē. (Houthalen, ... ), brēi̯ (Donk), brē̜. (Helchteren, ... ), brē̜i (Rummen), brɛ̄ (Halen, ... ), brɛ̄. (Beringen, ... ), brɛ̄i̯ (Kwaadmechelen), charge (fr.): šarš (Hamont), žarš (Jeuk), dorsbed: drɛš˲bęt (Bocholtz, ... ), dø̜s˲bęt (Berg), dērs˲bęt (Maaseik, ... ), dēs˲bęt (Susteren), dīš˲bęt (Puth), dǫrs˲bęt (Baarlo, ... ), dǫs˲bęt (Melveren, ... ), dǫǝs˲bęt (Borgloon), dǭrs˲bęt (America), dɛš˲bęt (Klimmen, ... ), geleg: gǝlęi̯x (Sint-Lambrechts-Herk), gǝlɛx (Godschei, ... ), hoop: hǫu̯p (Beverst, ... ), hǭp (Maaseik, ... ), korenbed: kǭrǝbęt (Tegelen), laag: lōx (Gingelom), leg: lęx (Kortessem), legsel: legsel (Sint-Truiden), mandel: māndǝl (Sint-Truiden), māntǝl (Sint-Truiden, ... ), mǭndǝl (Mielen-boven-Aalst), mandelschoof: mǭntǝlsxau̯f (Sint-Truiden), schoven: sxyǝf (Jeuk), sxø̄f (Wellen), sxø̄i̯ (Ulbeek), sxōvǝn (Tessenderlo), šau̯v (Kanne, ... ), sprei: spręi̯ (Blitterswijck, ... ), strooi: strui̯ (Tessenderlo), struubed: štrø̄bɛt (Merkelbeek), trosje: trɛskǝ (Hasselt), worp: wørp (Guttecoven, ... ), wø̄rp (Jeuk, ... ), wø̜rp (Borgloon) Voordat men begint te dorsen moeten de schoven op de dorsvloer uitgespreid worden. Meestal worden twee lagen schoven, met de koppen (aren) naar elkaar toe gekeerd, in het midden van de dorsvloer, uitgespreid. In dit lemma staan de benamingen van een dergelijke laag schoven bijeen. [N 14, 20; JG 1a, 1b; L 32, 103; monogr.] I-4
dorsen dorsen: da.sǝ (Membruggen, ... ), dasǝ (Berg, ... ), dā.sǝ (Rutten), dā.šǝ (Sittard), dē.rsǝ (Itteren, ... ), dē.sǝ (Boorsem, ... ), dēršǝ (Amby, ... ), dēsǝn (Eijsden, ... ), dēǝ.šǝ (Bunde, ... ), dēǝrsǝ (Rekem, ... ), dēǝsǝ (Eijsden, ... ), dē̜.šǝ (Beek, ... ), dē̜rsǝ (Houthem, ... ), dē̜sǝ (Berg, ... ), diǝsǝ (Dilsen), dja.sǝ (Eigenbilzen, ... ), djasǝ (Zichen-Zussen-Bolder), djašǝ (Gulpen, ... ), djā.sǝ (Gellik, ... ), djāršǝ (Banholt, ... ), djǫ.sǝ (Martenslinde), djɛ.sǝ (Moelingen, ... ), do.sǝ (Heks, ... ), dorsǝ (Arcen, ... ), dosǝ (Linne, ... ), doǝ.sǝ (Koersel), drēšǝ (Hoensbroek), dręi̯.šǝ (Baelen, ... ), drɛšǝ (Bocholtz, ... ), drɛ̄.šǝ (Aubel, ... ), dørsǝ (Boshoven, ... ), døsǝ (Berverlo, ... ), dø̜rsǝ (Boeket, ... ), dø̜sǝ(n) (Halen, ... ), dęi̯ršǝ (Noorbeek), dęi̯šǝ (Broeksittard, ... ), dīǝ.rsǝ (Eckelrade, ... ), dīǝ.ršǝ (Heer), dīǝšǝ (Susteren), dō.sǝ (Bommershoven, ... ), dōrsǝ (Beringe, ... ), dǫ.rsǝ(n) (Achel, ... ), dǫ.sǝ(n) (Berlingen, ... ), dǫrsǝ(n) (Afferden, ... ), dǫršǝ (Herkenbosch, ... ), dǫsǝ(n) (Aalst, ... ), dǫu̯.sǝ (Piringen), dǭrsǝ (America, ... ), dǭršǝ (Posterholt), dǭ.sǝ (Borgloon, ... ), dɛšǝ (Heek, ... ), dɛ̄ršǝ (Bemelen, ... ), dɛ̄ǝšǝ (Amstenrade, ... ), d˙ǫsǝ (Berbroek) De algemene benaming van de handeling van het slaan met de dorsvlegel. Zie ook de lemma''s ''dorsen met de vlegel'' (6.1.2) en ''dorsen met de dorsmachine'' (6.2.1). Het traditionele gereedschap om te dorsen is de dorsvlegel; het bestaat uit twee grote houten delen: de vlegelstok die de dorser in de hand houdt en het slaghout of de vlegelklap, waarmee de graankorrels uit de aren geslagen worden. Gewoonlijk dorst men met vier man. Dit is het minst vermoeiend omdat men dan het gemakkelijkst het juiste ritme bewaren kan en een goed ritme maakt het dorsen minder vermoeiend. Men kan echter ook alleen, of met tweeēn of drieēn dorsen, echter nooit met meer dan vier man. Het dorsen met de vlegel is helemaal verdwenen; het was te lastig en het ging niet snel genoeg. Dorsen was één van de eerste gemechaniseerde handelingen van het landbouwbedrijf. De oudste dorsmachine is de rosmolen, waarbij het paard, dat moest rondgaan aan een balk die om een as draaide, de drijfkracht leverde. Later werd de machine door een motor aangedreven, eerst door een stoommachine, dan door benzine- en dieselmotoren. Men onderscheidt bij deze generatie dorsmachines de kopdorser en de breeddorser. Daarna komt de zelfbinder in zwang, die het stro bindt en nog later de combine die tegelijk maait, dorst en bindt. De lemma''s die betrekking hebben op de ruimten in de boerderij waar gedorst werd (de dorsvloer) en waar het koren en het graan werd opgeslagen (de tasruimte en de graanzolder) worden opgenomen in aflevering I.6 Bedrijfsruimten van de boerderij.' [N 14, 1a; JG 1a, 1b; RND 138; A 3, 20; A 4, 27a; A 37, 12; L 1, a-m; L 4, 20; L 19A, 16; L 20, 27a; L 48, 34.2; Lu 2, 34.2; R 3, 63; S 7; Wi 27; NE 2 II, 4 en 3 II, 7; monogr.] I-4
dorsen met de dorsmachine combinen: kombīnǝ (Klimmen), dampen: dampǝ (Bleijerheide, ... ), dāmpǝ (Oost-Maarland), dęmpǝ (Buchten, ... ), draaien: drɛi̯ǝ (Tungelroy), knuppelen: klø̜pǝlǝ (Lanklaar), machinedorsen: mǝsxindǫsǝ (Borgloon), mǝšindǫsǝ (Wellen), mǝšindǭrsǝ (Overpelt), mǝšinǝdø̜rsǝ (Nederweert), mǝšinǝdērsǝ (Stokkem), mǝšīndērsǝ (Maasmechelen), machinen: mašinǝ (Heerlerheide, ... ), mǝšiŋǝ (Bocholtz, ... ), mǝšēi̯nǝ (Bree), mǝšęi̯nǝ (Maaseik), mǝšīnǝ (Buchten, ... ), stomen: štǫu̯mǝ (Maasniel) In dit lemma zijn de omschrijvingen zoals "dorsen met de dorsmachine" niet opgenomen; in deze gevallen vindt men de opgaven voor "dorsen" en "dorsmachine" in de betreffende lemma''s. Vergelijk ook het lemma ''dorsen met de dorsvlegel'' (6.1.2). [N 14, 1c; monogr.] I-4
dorsen met de vlegel klappen: klappen (Schimmert), kleppelen: klipǝlǝ (Opglabbeek), klɛpǝlǝ (Baarlo, ... ), klepperen: klɛpǝrǝ (Maasniel), kletsen: klɛtsǝ (Ittervoort), kloppen: klǫp?n (Kwaadmechelen), klǫpǝ (Beringen, ... ), knuppelen: klø̜pǝlǝ (Bree, ... ), knepǝlǝ (Blitterswijck, ... ), knøpǝlǝ (Gennep, ... ), pompen: pompen (Ulestraten), uitdorsen: ūt˱dēšǝ (Klimmen), uithouwen: ǫǝt(h)ōn (Zonhoven), uitkloppen: ǫǝtklǫpǝ (Zonhoven), uitslaan: ū.tslǭn (Boukoul, ... ), vlegeldorsen: vlēgǝldǫrsǝn (Achel), vløi̯gǝldǫsǝ (Wellen), vlø̜gǝldāsǝ (Val-Meer), vlɛ̄gǝldrɛšǝ (Waubach), vlegelen: vløi̯.gǝlǝ (Veltem-Beisem), vlø̄.gǝlǝ (Helchteren, ... ), vlø̄gǝlǝ (Opheers), vlø̜i̯gǝlǝ (Alken, ... ), vlø̜i̯gǝrǝ (Aalst, ... ), vlē.gǝlǝ (Achel, ... ), vlēgǝlǝ (Bocholtz, ... ), vlēǝgǝlǝ (Neer), vlīǝgǝlǝ (Bocholt, ... ), vlɛ̄gǝlǝ (Baarlo, ... ), zwaarden: zwārsǝ (Baarlo) In dit lemma staat een betrekkelijk jonge terminologie, die nodig werd toen de mechanisatie opgang kwam en men behoefte kreeg aan een aparte term voor het dorsen met de vlegel, onderscheiden van die voor het dorsen met de machine. Omschrijvingen zoals "dorsen met de dorsvlegel" zijn hier niet opgenomen;in deze gevallen vindt men de opgaven voor "dorsen" en "dorsvlegel" in de betreffende lemma''s (6.1.1 resp. 6.1.8). In Q 34 wordt een kenmerkend volksgebruik gemeld: wanneer het laatste bed uitgedorst is, "is de schuur dood"; de dorsers gaan dan in een kring staan en gaan "doodluiden" (dōdlüa): ze slaan dan met z''n allen tegelijk met hun vlegels en maken daarbij zo''n hels kabaal, dat de boer naar de dorsvloer komt met een fles cognac om de dorsers te tracteren. In Q 198b noemt men dit gebruik "de plank afwassen" (de plǭi iifwiisa).' [N 14, 1b; monogr.; add. uit JG 1b] I-4