e-WLD begrippen 

 
 
Filteren...

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
gedraaid hout de draad heeft een wrong in: de drǭt hēt˱ ęjnǝ vrøŋk˱ en (Maastricht), er zit sprong in: dǝr zet šprøŋk˱ en (Roermond), gedraaid hout: gǝdruǝt hǭt (Hasselt), gǝdrɛjt hǫlt (Tegelen), gǝdrɛjt hǫw.t (Panningen), hout met een wrong: hout met een wrong (Borgloon), kromdraads hout: krump˱drǭts [hout] (Eisden, ... ), molenwinds hout: mø̄lǝweŋs hǫlt (Tegelen), winds hout: wins hǫlt (Blerick, ... ) Hout waarvan de draad spiraal- of schroefvormig links of rechts van de as loopt. Gedraaid hout is moeilijk te klieven en levert duigen op die scheef zijn. [N E, 2] II-12
gedreven dak gedreven dak: gedreven dak (Diepenbeek, ... ), gǝdrēvǝ dāk (Meijel, ... ), gedreven strooidak: gǝdrīǝvǝ štrȳǝdāk (Klimmen), stoppelendak: stø̜pǝldāk (Borgharen, ... ) Strooien dak waarbij in tegenstelling tot normaal, de schoven van alle deklagen met de ondereinden naar beneden zijn gericht. [N F, 46a; monogr.] II-9
gedrongen persoon ampeltje: i.e. handvol  tes mer ən empəlkə (Tongeren), bonk: t ès ne boonk (Gronsveld), dik padje: hae is ein diek padje (Haelen), dikke papzak: dikke papzak (Sittard), dikke, een -: ene diekke (Mechelen), diknek: döknak (Hasselt), dikzak: dikzak (Lauw), hae is ein diekzak (Haelen), flinke, een -: wat ene flinke (Heerlerheide), forse kerel: ne fosje keèl (Ten-Esschen/Weustenrade), geblokte, een -: t es nə gəbloͅktə (Gingelom), tes nə gəbloͅktə (Lommel), gedrongen mens: gedronge miensch (Valkenburg), gedronge minsch (Elsloo), gedrongen, een -: het és ene jedronge (Kelmis), heͅə(n) e.s enə jədroŋə (Moresnet), t ees ne jedronge (Gemmenich), gedrongene, een -: ene gedrongene (Meeswijk), geduikte, een -: hae is ne gedoekdje (Montfort), ne gedoakde (Hechtel), gestuikte, een -: das nə gəstōͅ.ktə (Houthalen), hae is eine gesjtoekde (Guttecoven), het is ene gestoekde (Mechelen-aan-de-Maas), t is ne gestookte (Eigenbilzen), tesnəgəstøͅk(t)ən (Lommel), tez ənə gəstukdə (Bocholt), gewrongene, een -: hèè is eine gevróngene (Tegelen), grote, een -: tesnəgruuətə (?) (Tessenderlo), halve cent: i.e. halve cent  tes mer ən af seͅnt (Tongeren), havermannetje: havermenke (Nuth/Aalbeek), knauw: hae is ene knâô (Oirsbeek), knauwel: hət ez ənə knauwəl (Lanklaar), knoest: e is enne knoês (Kerkrade), hae is ene knoes (Neerbeek), hae is enne knoe:s (Obbicht), hêê is ene knōēs (Heerlerheide), ne knoes (Mechelen), ne knōēs (Valkenburg), t is enne knōēs (Klimmen), t is ne knoes (Holtum, ... ), ënnë knûîs (Zutendaal), knoest van een jongen: hae is ne knōēst van ne jong (Baexem), knoest van een kerel: hae is ne knōēst van ne kaerel (Baexem), knoestige mens: ne knoestige mins (Peer), knoestje: hae is e knuuske (Ulestraten), knor: (t is eine knôr) (Bunde), knorvel: hae is ene knŏĕrvel (Oirsbeek), hae is une knoevel (Neerbeek), t is enne knoelver (Klimmen), knuddel: ne knuddel (Houthem), t is eine knuddel (Bunde), knuddeltje: e knuddelke (Houthem), koperkont: hae is koperkônt (Venlo), korte dikke, een -: eine kórte dieke (Neer), t is ne korten dikken (Eksel), teznə koͅrtən dekə (Overpelt), korte gestuikte, een -: t es nə korte gestugdə (Neerpelt), krauwel: hee is eine krawwel (Stevensweert), kruikestop: det is ne kroekestop (Tegelen), enne kroèkestop (Venlo), kroekestop (Weert), t is eine kroeke sjtop (Sittard), t is inne kroekesjtôp (Hoensbroek), (fig.)  et is inne króéke stop (Nieuwenhagen), pochel: pochel (Zonhoven), por: t is ne por (Klimmen), pork: det is eine pork (Swalmen), potstoof: t es ən poͅtstōf (Overpelt), propvol: enne propvol (Venlo), prots: ⁄t is ne prŏts (Meijel), schrankel: he is ene schrankel (Hoensbroek), stammetje: hè es u stamske (Weert), stobbe: sto(o)b (Veldwezelt), Ook gebruikt voor bastaardkinderen.  sto(o)b (Veldwezelt), stomp: t eͅs meͅr ənə stōmp (Kanne), stompe, een -: ⁄t is ne stumpe (Meijel), stompje: et is en sjtömpke (Panningen), struise, een -: t es ne struise (Beverlo), ton: t is n tón (Geleen), tonnetje: tezə tønəkə (Hamont, ... ), varken: e is enne véérék (Kerkrade), wrak: t is eine vrak (Vlodrop) gedrongen, een gedrongen postuur hebben [N 10 (1961)] || Gedrongen, een gedrongen postuur hebben (gestuikt, knoest). [N 109 (2001)] || klein van gestalte [N 10 (1961)] III-1-1
gedrongen postuur bezet: hè is bezat (Roosteren), hé is bezatte (Belfeld), dik: hij is diek (Hoensbroek), fors: hèè is forsj (Waubach), fors van postuur: dé is fors van pesteur (Oost-Maarland), hèè is forsj va pestuur (Waubach), geblokt: gəblokt (Montzen), gəbloͅkt (Paal), ə es gəbloͅkt (Gingelom), gedrongen: gedronge (Geleen, ... ), gedrongen (Hoeselt), gedroonge (Vrusschemig), gedrōnge (Roosteren), gedrònge (Echt/Gebroek, ... ), hae is gedronge (Tegelen, ... ), hae is gedrongen (Blerick), hae is gedroonge (Posterholt), hae is gedrònge (Venlo), he is gedrongen (Schaesberg), he is gedrunge (Susteren), he is gedrònge (Ittervoort), hee is gedronge (Bokrijk), heer is gedrònge (Maastricht), her is gedrònge (Maastricht), hĕj is gedronge (Wanssum), hie is gedronge (Sevenum), hè is gedrŏnge (Berg-aan-de-Maas), hè is gedròngen (Schimmert), hè is gedrónge (Horn), hèè is gedrŏnge (Limbricht), hê is gedroonge (Neeritter), ie is gedronge (Broekhuizen), is gedrongen (Roermond), gedrongen figuur: dae haet ein gedronge figuur (Baexem), gedrongen postuur: -} pestŭŭr (Wijk), e gedrónge pesteur (Nederweert), e gedrônge postuur (Voerendaal), e hat e jedronge pestuur (Bocholtz), gedronge pesjtuur (Ulestraten), gedroonge postuur (Boekend), gedrōnge pestuur (Schimmert), gedrònge posteur (Baarlo), hae haet e gedrónge posteur (Thorn), heej hèd è gedronge postuur (Horst), heej hêet en gedröngen posteur (Blerick), heer heet e gedroonge pestŭŭr (Maastricht), hej hat ee gedronge postuur (Heerlen), hej hɛt ən gədroŋə posty:r (Gennep), heu hat ing gedronge postuur (Rimburg), hè haet ein gedronge postuur (Roermond), hè haet en gedronge postuur (Brunssum), héé héét ein gedronge postuur (Buchten), ə hat ə gedronge pestuur (Mheer), gedrongen van postuur: hee is gedronge van postuur (Heerlerheide), geduikt: héé löptj gedōēktj (Leveroy), geknauweld en uitgekotst: geknáweld en oetgekots figuur (Sint-Pieter), gestuikt: g`stoe:kt (Kaulille), gestoakt (Hechtel), gestoek (Rekem), gestoekt (Geistingen, ... ), gestok (Gors-Opleeuw), gestokd (Wellen), gestōēk (Rekem), gestuikt (Alken), gəstukt (Achel), gəstūkt (Kinrooi), he es gəstoͅukt (Genk), hij is gestuikt (Hasselt), hɛ. is xəstu:kt (Neeroeteren), (gestuikt)  hə es xəstoͅuk (Beverst), [Paragraaf: fysische eigenschappen].  gestoek (Boorsem), hij is maar kop en kont  gestuikt (Hasselt), gestuikt postuur: gestoukt postuur (Peer), gezet: gezat (Mesch), hae is gezat (Urmond), heͅi ɛs gəzeͅt (Achel), hie is gezatte (Sevenum), hij is gezat (Hoensbroek), hij is gezatte (Broekhuizen), hé is gezatte (Belfeld), gezet postuur: er héét e gezat pesjtūūr (Meerssen), grof postuur: è groof postūūr (Mechelen), heel ineengedrongen: hèè. is heel inei.ngedrónge (Boukoul), hèè. is heel inei.ngevrónge (Boukoul), hij heeft alles kort bij elkaar liggen: dae haat alles kort bie-einligge (Urmond), hij heeft een lijf oft met een spaai waas gestoken: ae heet ei lieff oftj mèt ein spaaj waas gestoke (Boeket/Heisterstraat), ineen: hae kruup inein (Reuver), ineengedrongen: heͅ eͅs enīŋədroŋə (?) (Koersel), ineingedrónge (Venlo), ineengeduikt: ineengedoakt (Diepenbeek), ingeduikt: (ingedeukt)  eŋədøkt (Hasselt), klein en dik: heer is klèn en dik (Wolder/Oud-Vroenhoven), kort gedrongen: heej is kort gedrongen (Wanssum), kort gedrònge (Tegelen), kot gedroonge (Nieuwenhagen), kort gestuikt: kort gestuukt (Eksel), kort gewrongen: kət gəwroͅŋə (Leopoldsburg), kort-dik: hè es kort-diek (Maasbracht), poepedik: heer is poependik (Maastricht) gedrongen || gedrongen, een gedrongen postuur hebben [N 10 (1961)] || Gedrongen, een gedrongen postuur hebben (gestuikt, knoest). [N 109 (2001)] || klein van gestalte [N 10 (1961)] III-1-1
gedroogde appel appelkiets: kiets "klokhuis  appel(e)kiets (Genk), ooft: Verg. ned. ooft.  euf (Valkenburg) appelringen, gedroogd || gedroogde appels of peren I-7
gedrukt (de huid is) door: dōr (Haelen, ... ), dǭr (Sevenum), (de) hals (is) oop: hās ǫp (Oost-Maarland), (de) rug (is) oop: røk ǫp (Oost-Maarland), (ze is) open: uǝpǝ (Maaseik), ȳǝpǝ (Opglabbeek), ōpǝ (Houthalen, ... ), ūǝpǝ (Gronsveld), ǭpǝ (Klimmen, ... ), (ze is) opengegaan: ȳpǝgǝgaŋǝ (Bree), (ze is) opengevaren: uǝpǝgǝvārǝ (Meeuwen), (ze is) opengewerkt: ōpǝgǝwęrǝkt (Koersel, ... ), doorgedrukt: dǭrgǝdrøkt (Tegelen), doorgeschaafd: dōrgǝšāf (Baarlo), doorgeschuurd: dōrgǝsxōrt (Blerick), dōrgǝšurt (Schimmert), dōrgǝšōrtj (Maxet), geblesseerd: blɛsiǝt (Moresnet), geblesseerd (Heerlerheide, ... ), geblutst: gǝbløtstj (Stramproy), gedouwd: gǝdau̯t (Herk-de-Stad, ... ), gǝdāǝt (Gingelom), gǝdōǝt (Venray), gǝdǫu̯t (Heerlerheide, ... ), gǝdǭt (Halen), gǝdǭu̯t (Berverlo, ... ), gedouwen: gǝdē̜i̯ǝu̯ǝ (Tessenderlo), gedrukt: gǝdrek (Hees), gǝdrøk (Grevenbicht / Papenhoven, ... ), gǝdrøkt (Bleijerheide, ... ), gǝdrøktj (Heel, ... ), gǝdrø̜k (Heerlen, ... ), gǝdrø̜kt (Achel, ... ), gǝdrø̜ktj (Nederweert), gǝdręk (Bilzen), gǝdrękt (Beverst, ... ), gǝdrɛk (Eigenbilzen), geduwd: gǝdyt (Meeuwen), gǝdȳi̯t (Hoensbroek, ... ), gǝdȳtj (Baexem, ... ), gǝdø̜̄ǝt (Hasselt), geschuurd: gǝsxūrt (Afferden), gǝšurt (Kerkrade), gǝšūǝrt (Mechelen), gewond: gewond (Valkenburg), gǝwuntj (Oirsbeek), gǝwōnt (Terlinden), opengeschuurd: ȳpǝgǝšūrt (Meeuwen), ūǝpǝgǝšōrt (Neeroeteren) Een slecht passend tuig - vooral het gareel bij het trekken - drukt door op de huid. Het paard krijgt drukwonden en vlekken. Vgl. het lemma ''witte vlekken'' (7.34). [N 8, 94b] I-9
geduld geduld: ein bitje geduldj (Bree), ep toch get gedeuld (Maaseik), ep toͅch wa chedylt (Mettekoven), eͅj beͅtjə gədøͅlt (Opglabbeek), gedōlt (Lanaken), gedueld (Gronsveld), gedūld (Blitterswijck, ... ), gedäöltj (Altweert, ... ), gedö.l’t (Zonhoven), gedöld (Maastricht, ... ), gedöldj (Tungelroy), gedöljt (Sittard), gədult (Lommel, ... ), gədéúlt (Hamont), heb ged gedult (Lanklaar), heb nog wat geduld (Heppen), heb toch ge geduldjd (Maaseik), heb toch geduld (Bilzen, ... ), heb toch get gedueld (Neerharen), heb toch wat gedild (Ellikom), heb toch wat geduldj (Bocholt), heb toch wat gedéld (Neeroeteren), heb toch y(3)̄ bitje gedèldj (Neeroeteren), heb tog wat geduld (Reppel), heb tōch wat geduldsje (Bocholt), heb wat geduld (Mal), hed toch wa geduld (Heusden), heet toch e wa geduld (Zepperen), heet toch ə wa geduld (Alken), heit toch wa geduld (Lommel), Het now toch gedeuld, jong! (Bergen, ... ), het toch a wa geduld (Sint-Truiden), het toch e bitske gedeuld (Overpelt), het toch e luske geduld (Beringen), het toch ewa gedeuld (Muizen), het toch ewa gedult (Gelinden), het toch wa geduild (Zonhoven), het toch wa geduld (Achel, ... ), het toch wa gedult (Hechtel, ... ), het toch wat gedujld (Sint-Lambrechts-Herk), het toch wat geduld (Gruitrode, ... ), hett toch wa gedèlt (Hasselt), heub get gedeuld (Zichen-Zussen-Bolder), heup toch get gedeûltj (Ophoven), hēt toch wa gedeld (Peer), hĕb toch gĕt gədeult (Zichen-Zussen-Bolder), hit toch we gedult (Beverlo), hōͅp toch geͅt gədōͅld (Lanaken), Hub get geduld (Rekem), Hub nouw toch geduld jong! (Blerick), Hub toch geduld! (Holtum), Hub toch get gedulch (Maaseik), hup toch geduld (Stein), hät toͅch wa gədø͂ͅld (Hamont), hèb toch gèt gedùld (Mechelen-aan-de-Maas), hèb toch ⁄n bitje gedèld (Neeroeteren), hét toch wa geduld (Tessenderlo), hêt tog wa gɛdult (Lommel), hëb toch wat gedilt (Martenslinde), höb gedöldj (Thorn), Höb noe toch gedöldj jòng! (Sittard), Höb noe tog gedöld, jōng! (Maastricht), höb noew toch gedóljd jōōng! (Neeritter), höb toch gedöld, jong! (Reuver), höbtj noe toch gedöldj jong! (Weert), həb toch get gədø͂ͅlt (Lanaken), həb tòg ə bitsjə gədült (Bilzen), həp toch wat gədeltj (Opoeteren), hɛb toch get geduld (Lanaken), h⁄m toch e bitsje gedeuld (Rijkhoven), jedóld’ (Bleijerheide, ... ), əp toch het gədəlt (Eisden), delt zoals Fr. elle  heb toch wat gedelt (Opoeteren), ewa: e dof  hèt ewa gedèld (Hasselt), get : e van vet  həb toch get gedeult (Veldwezelt), korte a klank  ha toch wa geduld (Peer), tweede e van gedeltj als in vent  heb toch wa gedeltj (Opoeteren), lang van zinnen: laank van zinne (Beverlo), patience (fr.): heb toch get passiense (Mechelen-aan-de-Maas), heb toch patience (Montenaken), hebt toch wa patiense (Gorsem), heet toch ewa patiënse (Stevoort), heet toch wa petiënse (Sint-Lambrechts-Herk), heet toch ə wa posiənse (Alken), hep toch wat pessiënse (Zutendaal), het e wa pesiense (Schulen), het toch a wa patience (Sint-Truiden), het toch e bietje pesjentse (Hoepertingen), het toch ie bietje patience (Hasselt), het toch patiente (Sint-Truiden), het toch wa patience (Duras), het toch wa patiense (Spalbeek), het toch wa patiente (Meldert), het toch wa pesience (Hoepertingen), het toch waa patiense (Voort), het toͅch wa pəšensn (Zonhoven), heͅit toch wa pašense (Diepenbeek), heͅit tog ə bitsjə pasjɛnsə (Borgloon), heͅitoͅch əwa bəšänsən (Diepenbeek), heͅt toch ə wa pasieͅnsə (Herk-de-Stad), heͅt toch ə wa patieͅnsə (Sint-Truiden), hit toch wa patiense (Hasselt), hit toch wa patiente (Hasselt), hit toch ə wa pasjiense (Sint-Truiden), hèt toch e wa pasiense (Wellen), hèt toch peesjense (Tongeren), héit toch wat peehence (Riksingen), hét toch a wa pətiensə (Heers), hét toch e wa pətiensə (Heers), hət toch e wa patience (Montenaken), hɛjt toch ə bitsjə pəsjɛnsən (Diepenbeek), hɛt tocg əwa pəsiɛnsə (Gutshoven), hɛt togə wa petience (Ulbeek), hɛt tòch ə bitsjə pəsjɛnsə (Heers), pasjènse (Sint-Truiden), passiénse (Uikhoven), pesjé.nse (Zonhoven), ə betšə pəsjɛensə (Opgrimbie), (h)èt toch (nog) ewa pasje.nse: heb toch (nog) wat geduld  pasje.nse (Hasselt), e van patiEnsie uitgesproken als en  het toch wa patiense (Kuringen), ewa : e dof  (h)èt ewa pesiënse (Hasselt), geduld weinig gebruikt  het toch ewa patiense (Nieuwerkerken), pesjense, pesjense, ¯t kump in orde: zit niet zo te jagen, iedereen moet zijn beurt afwachten  pesjense (Kortessem), vero.  passjéns (Gronsveld), patintie: eb toch e bitje passi-entie (Rotem), Hab toch ə bitsjə paotientie (Eigenbilzen), heb toch patiencie (Kuringen), heb toch wat pasiëntie (Neeroeteren), heb toch wat passiëncie (Neeroeteren), heb toch wat patientie (Bocholt), heb toch y(3)̄ bitje patiëntie (Neeroeteren), heb tog wat pesjensie (Reppel), heb tōch wat patientie (Bocholt), hed toch wa patiensie (Heusden), het toch e bietje pesjensie (Ulbeek), het toch e bitske patientie (Hechtel), het toch patientie (Kuringen), het toch wa pasientie (Heusden), het toch wa patiensie (Kaulille), het toch wa patientie (Beringen, ... ), het toch wat patientie (Gruitrode), het toch wat pessiënsie (Hechtel), hēt toch wa pasīeͅntī (Peer), hēt toch ⁄n beetje patientie (Stokrooie), hēͅt nog ə bikkə pasieͅnsi (Beverlo), heͅt toͅch va pasieͅnsi (Houthalen), hät toͅch wa patieͅti (Hamont), hèt tōg e bitje patiensie (Ulbeek), hɛb toch get patiēntie (Lanaken), hɛt toch ə bitəke patiɛntie (Paal), pasjensie (Maastricht, ... ), patientie (Helchteren), pesjense (Diepenbeek), pesjènsie (Beverlo), veul pesjènsi hamme (Beverlo), Fr. patience  passiënsie (Genk), pesjensie (Genk), Fr. patience Samenst. pasjentsiewerk  pasjentsie (As, ... ) geduld || geduld, lijdzaam, kalme berusting || geduldig || Heb toch wat geduld! [ZND 35 (1941)] || Hoe zegt men: Heb nou toch geduld, jongen! [N I (1964)] || patiëntie, geduld III-1-4
gedupeerd bedrogen: bedraogən (Urmond), bedrōēge (As), belazerd zijn: belazerdj zeen (Ell), bescheten: bəsjeetə (Kapel-in-t-Zand), besodemieterd: besoudemietertj (Herten (bij Roermond)), bezeikt: bezeek (Hoeselt), bezèik (Gronsveld), de domme zijn: d’r domme zieë (Bleijerheide, ... ), de dupe zijn: d⁄n duup zien (Maastricht), de zak moeten lappen: de zak môtte lappen (Gronsveld), deronder lijden: dronger lije (Wijlre), een loer gedraaid: den het ⁄m en loer gedrejd (Oirlo), gedupeerd zijn: gedupeerd zien (Maastricht), geflest: geflest (Heythuysen), geflikt: geflik (Maastricht), geflikt (Born), gəflik (Beesel), gekloot: gekloeetj (Weert), gekloet (Hoeselt), geklood (Hoensbroek), geklōēt (As), (a-naslag).  gəklôêt (Susteren), gelapt: gelap (Maastricht), gelapt (Eksel), ing jelapt (Vaals), geleverd: det hubbe ze (mich, heen, heur) geleeverdj (Neer), geleverd (Amby, ... ), geleverdj (Tungelroy, ... ), geleverjd (Thorn), gelevert (Doenrade, ... ), gelieverd (Maastricht, ... ), gelievert (Maastricht), geljèverd (Eigenbilzen), gelèverd (Sevenum), gelêêvert (Swalmen), guliĕvurd (Brunssum), gèt geleverd (Schimmert), gəleevərt (Venlo), gəlīēëvərt (Nieuwenhagen), gəlîêvərt (Amstenrade, ... ), geleverd krijgen: eng gelieëverd kriege (Gulpen), gemolken: gemòlke (As), gepierd: gepierd (Gronsveld), gepluimd: geplaamd (Jeuk), geplówmd (As), gəpləmt (Loksbergen), cf. WNT XII-2 kol. 2832 s.v. "pluimen (II)"3. Geheel figuurlijk, van menschen: o.a. Ze afzetten  geplûmd (Bree), geschaad: gəsjaojt (Maastricht), gespannen: gəsjpànnə (Heerlen), gezien: gezie (Eys), gezien (Eigenbilzen, ... ), gezīēn (As), het dupe werden: ⁄t duppe weëde (Kerkrade), hinder ondervinden: hinder oondervinde (Maastricht), lappig zijn: leppig zién (Gronsveld), pijn deraan hebben: pijn deraan höbbe (Maastricht), schade doen: sja doon (Nunhem), schade hebben: schaai hebbe (Venray), schaaj hubbə (Montfort), schade ondervinden: sjaaj ōngərvinjə (Roermond), slecht bekomen: sjlèch bekömme (Geleen), uit zijn: oét zién (Gronsveld), uitgekleed: uitgekleed (Meeuwen), verneukt: vernēūkt (Heythuysen), zich gekloot haan: ze.x˃ gəkl‧uət hā.n (Eys), zich gekuld haan: ze.x˃ gək‧øͅlt hā.n (Eys) de dupe zijn || gedupeerd zijn || veel nadeel of hinder van een of andere daad of woorden ondervindend [gezien, geleverd, gepluimd] [N 85 (1981)] III-1-4
gedurige aanbidding aanbidding sacrament (<lat.): aanbidding sacrament (Eys), altijddoor aanbidding: altieddoor aanbidding (Maastricht), altijddurend gebed: altieddoerend gebaed (Geleen), altijddurend gebed (Meijel), altijddurende aanbidding: altied deurende aanbaejing (Baarlo), altied doerende aanbeaing (Lutterade), altied doerende aanbidding (Nieuwstadt, ... ), altied doerenjde aanbidding (Horn), altied doorende aonbidding (Maastricht), altied dorendje aanbidding (Geistingen), altied durend aanbidding (Siebengewald), altied durende aanbidding (Boorsem, ... ), altied-doerende aanbidding (Kunrade), altieddoerende aanbeijing (Roggel), altieddoerende aanbidding (Schinnen, ... ), altieddoerende anbidding van t allerhelligste (Gulpen), altieddoorunde aanbidding (Meerssen), altieddurende aanbidding (Baarlo, ... ), altiedduurende aanbidding (Tegelen), altieed deurende aanbaejing (Venlo), altieeddoorendje aanbidding (Weert), alties doerendje aanbidding (Echt/Gebroek), alties-doerende-aanbidding (Posterholt), altijd dierende aanbidding (Peer), altijd durende aanbidding (Heel), altijd-durende aonbidding (Maastricht), altijddoerende aanbidding (Diepenbeek), altijddurende aanbidding (Hechtel, ... ), altijddurende aonbidding (Wijk), āltetjdy(3)̄rəndə ɛnbedeŋ (Meijel), bedens: beens (Eksel), eeuwigdurende aanbidding: de īēëwigdōērende aabééëning van t sakramènt des altaars (Nieuwenhagen), de īēëwigdōērende aanbééëning van t sakramènt des altaars (Nieuwenhagen), eeuwigdurende aanbidding (Baarlo), ewigdoerende aanbidding (Klimmen), ēēwieg-doerende-aanbíddíng (Schimmert), ieewig doorendje aanbaejing (Thorn), iewigdorende aonbidding (Maastricht), iëwigdoerende aanbidding (Klimmen), eeuwige aanbidding: də ewəgə ābɛ̄noŋ (Montzen), eeuwige aanbidding (Vlodrop), ewige aanbidding (Waubach), gedurende aanbidding: gedurende aanbidding (Sint-Martens-Voeren, ... ), gedurige aanbidding: de geduurige aanbidding (Tongeren), de gedūrege aanbidding (Hoeselt, ... ), gedeurige aanbeejing (Ophoven), gedeurige aanbidding (Bocholt), gedierige aanbidding (Eigenbilzen), gedoereg oanbidding (Sint-Truiden), gedoerige aanbidding (Eigenbilzen), gedurige aanbidding (Achel, ... ), gedurrige aanbidding (Neerpelt), gedurrige oanbidding (Eksel), gedúrich oanbiddieng (Sint-Truiden), gəduurigə enbidding (Loksbergen), Oudere mensen spreken nog van `gedierige aanbidding`.  gedoerige aanbidding (Eigenbilzen) Altijddurende/gedurige aanbidding van het Sacrament des Altaars. [N 96B (1989)] || Een dag van aanbidding van het Allerheiligste in de loop van het jaar, per parochie verschillend [biddag, bèèjdaag?]. [N 96B (1989)] || Het veertigurengebed: de drie dagen = veertig uur durende aanbidding van het uitgestelde Allerheiligste, gehouden b.v. tijdens de carnavalsdagen. [N 96B (1989)] III-3-3
gedwee braaf: braa.f (Kelpen), braaf (As, ... ), brāāf (Nieuwenhagen), brààf (Amstenrade, ... ), brááf (Heel, ... ), (van een paard gezegd).  braaf (Heek), NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  a brav kènd (Hasselt), braaf (Tongeren), des e braaf jonk (Neerpelt), e braaf kind (Montenaken, ... ), e braaf kènd (Hasselt), e braaf metske (Hasselt), een braaf jonk (Peer), een braaf keind (Hoepertingen), een breaf keend (Jeuk), ē braaf metske (Hasselt), ə brā keͅint (Diepenbeek), ə broəf kɛint (Heers), ən braaf keind (Ulbeek), ɛn braaw kiennɛ-ɛn (Lommel), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  braaf (Hasselt, ... ), brav (Hasselt), brā (Diepenbeek), broͅəf (Heers), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  bra-if (Alken), braa (Beverlo, ... ), braaef (Paal), braaf (Achel, ... ), braajf (Stevoort), braaw (Lommel), braf (Beringen, ... ), braof (Groot-Gelmen), brav (Lontzen), brā (Diepenbeek, ... ), brāf (Herk-de-Stad, ... ), bra͂f (Zichen-Zussen-Bolder), breaf (Jeuk), brouf (Borlo), brōͅf (Borgloon), brâf (Bilzen), content: kontènt zén (Loksbergen), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  kontant (Riksingen), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  kontant (Vroenhoven), dociel: dosĭĕl (Maastricht), NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  en dossiel kènd (Kuringen), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  dossiel (Kuringen), gedwee: gedwai (Dieteren), gedwe (Belfeld), gedwea (Hunsel, ... ), gedwee (Amby, ... ), gedwee.u (Merselo), gedweeg (Afferden), gedweej (Montfort, ... ), gedweeje (Vlodrop, ... ), gedwei (Bingelrade, ... ), gedwEj (Heijen), gedwē (Sittard), gedwēē (Meerlo), gedwĕĕ (Broeksittard, ... ), gedwe͂ (Puth), gedwie (Borgharen, ... ), gedwie-ig (Blitterswijck), gedwiee (Doenrade, ... ), gedwieē (Herten (bij Roermond)), gedwieēhe (Herten (bij Roermond)), gedwiej (Well), gedwieje (Maasbree, ... ), gedwies (Arcen), gedwieu (Meterik), gedwieè (Grevenbicht/Papenhoven), gedwieê (Berg-en-Terblijt), gedwieë (Blitterswijck, ... ), gedwieə (Horst), gedwiĕ (Weert), gedwie‧j (Weert), gedwiâê (Geleen), gedwiè (Maasbracht, ... ), gedwièë (Velden), gedwiê (Obbicht), gedwiêj (Posterholt), gedwië (Beesel, ... ), gedwīē (Tungelroy), gedwīēe (Steyl), gedwīēj (Venlo), gedwè (Mheer), gedwè-e (Nederweert), gedwèj (Herten (bij Roermond), ... ), gedwê (Blerick), gedwêêê (Echt/Gebroek), gedwêêî (Meerssen), gedwîê (Neeritter), gëdweee (Tongeren), gədwee (Maastricht, ... ), gədwieë (Wijnandsrade), gədwī (Meeuwen), gədwīeë (Nieuwenhagen), (en mak paars; wie en pêrd).  gedwie (Baarlo), (tweeklank).  gedwéĕ (Stevensweert), ie open  gedwieə (Brunssum), NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  das een gedwee kend (Lommel), da⁄s e gedwie kind (Peer), e gedwee keent (Ulbeek), e gedwē kend (Peer), e gedwi kend (Zutendaal), e gedwie keint (Neeroeteren), e gədwīə keͅn⁄t (Mechelen-aan-de-Maas), een gedwee kind (Hechtel), ei gedwie kenieh (Bree), ei gedwie kinch (Maaseik), ei gedwiei kentj (Opoeteren), ein gedwie kind (Grote-Brogel), eèn gedwiej kindj (Bocholt), ēͅj gədwiə kēͅjntš (Bree), gedwie (Maaseik), gedwie keend (Lanaken), gədweͅi (Borgloon), hie is gedwie (Maaseik), ij gedwieë kijndj (Neeroeteren), è gedwie kaindj (Rotem), ə gedwē kēͅnt (Genk), ɛ gədwy kijnd (Gutshoven), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  gedwee (Hechtel, ... ), gedwē (Genk), gedwēī (Peer), gedwi (Zutendaal), gedwie (Grote-Brogel, ... ), gedwiei (Opoeteren), gedwiej (Bocholt), gedwèi (Mechelen-aan-de-Maas), gədwei (Borgloon), gədwiə (Bree), gədwy (Gutshoven), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  auw dich gedwie (Rotem), gedwe (Mechelen-aan-de-Maas), gedwee (As, ... ), gedweej (Kozen), gedwei (Kortessem), gedwe’-i (Elen), gedwie (Bree, ... ), gedwiee (Neeroeteren), gedwiej (Kermt), gedwieë (Overpelt), gedwieə (Meeswijk), gedwiē (Niel-bij-As), gedwiĕej (Opoeteren), gedwiə (Kleine-Brogel), gedwīe (Neeroeteren), gedwĭe (Gelieren/Bret), gedwèi (Bree), gëdwiej (Lanklaar), gədwe (Martenslinde), gədwē (Rosmeer), gədwēͅ (Peer), gədweͅi (Borgloon), gədwi (Herk-de-Stad), gədwiə (Rekem, ... ), gədwīə (Hamont), gədwī’ə (Tessenderlo), gədwi̞ə (Mechelen-aan-de-Maas), ps. de e staat subscript geschreven en is omgespeld in: ë.  gedwieë (Sevenum), gehoorzaam: NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  ei gehoorzaam kind (Gruitrode), ⁄n gehoerzaam kind (Stokrooie), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  gehoerzaam (Stokrooie), gehoorzaam (Gruitrode), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  geheirzaam (Munsterbilzen), gehoerzaam (Halen), gehūrzām (Lummen), gemakkelijk: gemacheluk (Weert), gemaekelik (Neer), gemaekeluk (Tungelroy), gemakkelijk (Meeuwen, ... ), gemeekelek (Caberg), gemeekelijk (Maastricht), gemekkelijk (Gulpen), gemekkelik (Maasbree, ... ), gemekkeluk (Doenrade), gemèkkelik (As, ... ), gəmekkələk (Meijel), gəmeͅkələk (Meeuwen), gəmèkkəlich (Heerlen), gəmèkkəlik (Schinnen), NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  een gemakkelijk jonk (Tessenderlo), gemekkelik kind (Hechtel), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  gemakkelijk (Tessenderlo), gemekkelik (Hechtel), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  gemaëkelek (Kwaadmechelen), gemaëlek (Kwaadmechelen), gemekkelek (Neeroeteren), gemekkelijk (Beringen, ... ), gemekkelèk (Sint-Truiden), gəmekkələk (Herk-de-Stad), gemoedig: ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  gemü-eg (Wellen), getrouw: getroe (Swalmen), getroew (Heel), gewillig: gewellig (Maastricht), gewillich (Hoeselt, ... ), gewillig (As, ... ), gewillig zien (Hoensbroek), gewillig zin (Schimmert), gewèllig (Maastricht, ... ), gewêllig (Gronsveld), gəwillich (Urmond, ... ), gəwillig (Montfort, ... ), gəwilləch (Epen, ... ), gəwèllig (Maastricht), gəwéélich (Maastricht), gəw‧eləx (Eys), jewilisj (Vaals), cf. VD s.v. "gewillig"1. bereidwillig, gehoorzaam, volgzaam  gewillig (Heek), NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  da⁄s e gewillig kind (Peer), e geweleg keend (Zichen-Zussen-Bolder), e gewillig jonk (Achel), e gewillig keent (Sint-Lambrechts-Herk), e gewillig keind (Wellen), e gewillig ken-j-d (Mechelen-aan-de-Maas), e gewillig kend (Sint-Truiden), e gewillig kieənd (Schulen), e gewillig kind (Achel, ... ), e gewillig kiŋt (Diepenbeek), een gewillig jonk (Oostham), een gewillig kind (Gorsem, ... ), een gewillig kindsj (Bocholt), ei gewillig kentji (Opoeteren), ei gewillig kijnjd (Rotem), ein gewillig kintj (Neeroeteren), en gewillig kind (Houthalen), en gewillig kìend (Borlo), ēͅ gəwĕllĕg kēnt (Zichen-Zussen-Bolder), gewillig (Helchteren, ... ), gewillig keend (Alken), gewillig keind (Rekem), gewillig kind (Bilzen, ... ), gewilləg kēnt (Lanaken), i gewillig keent (Stevoort), ieə gewilleg keent (Nieuwerkerken), ij gewillig kijndj (Neeroeteren), ië gewilleg keeənd (Zepperen), èn gewillig keend (Mal), é gəwillig keintj (Eisden), ə gewellĭg kēnd (Hamont), ə gewillig keint (Gelinden), ə gewillig kent (Sint-Truiden), ə gewillig kijnt (Heers), ə gewèlləch keent (Veldwezelt), ə gəwelləg kēnd (Lanaken), ə gəweləch keͅint (Diepenbeek), ə gəwillich keͅintj (Kleine-Brogel), ə gəwillig keͅnt (Sint-Truiden), ə gəwillig kīnd (Herk-de-Stad), ə gəwøləg keͅint (Houthalen), ə gəwəllig kind (Eigenbilzen), ən gewiellig kijnd (Sint-Lambrechts-Herk), ən gəwilləg kēnt (Lanaken), ⁄n gewillig keintj (Lanklaar), ⁄n gewillig kind (Heusden, ... ), ⁄n gewillig kint (Reppel), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  gewellĭg (Hamont), gewiellig (Sint-Lambrechts-Herk), gewillig (Achel, ... ), gewilləx (Lanaken), gewullig (Bocholt), gewèlləch (Veldwezelt), gewəllog (Eigenbilzen), gəweͅllog (Lanaken), gəweͅləx (Diepenbeek), gəwillich (Opoeteren), gəwillig (Herk-de-Stad, ... ), gəwøləg (Houthalen), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  geweleg (Zichen-Zussen-Bolder), gewillig (Beverst, ... ), gewīllig (Sittard), gəweləg (Rekem), gəwĕllĕg (Zichen-Zussen-Bolder), gəweͅleͅgə (Maastricht), gəwillig (Lanaken), gəwilləg (Lanaken), gəwilləx (Gutshoven), gezeg: NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  ə gəzēch ken⁄t (Zonhoven), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  gəzēx (Zonhoven), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  gezeeg (Hechtel), gezeglijk: ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  gezeggelijk (Mheer), goed: good (Montfort), NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  des e goei jonk (Neerpelt), een goe kind (Heusden), ei goot kentj (Opoeteren, ... ), goed kind (Rijkhoven), ie goe kijnd (Spalbeek), ə gou joonk (Paal), ə gut kɛint (Heers), ⁄n goed keind (Sint-Truiden), ⁄n goei ziel (Zonhoven), ⁄n good keint (Neerharen), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  goe (Heusden, ... ), goed (Sint-Truiden), goei (Neerpelt, ... ), good (Neerharen), goot (Opoeteren), gou (Paal), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  goe (Beverlo, ... ), goed (Kortessem, ... ), good (Bree, ... ), goot (Grote-Brogel), goed van aard: NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  ei goot van aard (Opoeteren), goedwillig: NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  en goedwillig keend (Ulbeek), n goewillig keent (Kaulille), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  goedwillig (Ulbeek), goewillig (Kaulille), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  goeiwillig (Herk-de-Stad), goewillig (Linkhout), koest: koesch (Lutterade), kruiperig: kroepərig (Maastricht), lief: ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  lief (Mopertingen), mak: mak (Kortessem), NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  n mak keent (Kaulille), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  mak (Kaulille), meegaand: meegōnd (Beverlo), metgaand: metgond (Gulpen), mètgaond (Maastricht), onderdanig: ongərdāānig (Nieuwenhagen), óngerdaanig (Thorn), slaafs: slaafs (Venlo), slof: schlof (Amby), ("o"als kom).  schlob (Amby), stil: sjtil (Simpelveld, ... ), NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  een stil kind (Kuringen), stil ka͂int (Mettekoven), ə stel ken⁄t (Zonhoven), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  stel (Zonhoven), steͅl (Opglabbeek), stil (Kuringen, ... ), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  stel (Beringen, ... ), stēl (Hees), stil (Hoepertingen, ... ), tam: taam (Blitterswijck, ... ), täom (Gronsveld), NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  taom kind (Bilzen), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  taom (Bilzen), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  tōͅəm (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), ps. de e staat subscript geschreven en is omgespeld in: ë.  taaëm (Sevenum), van goede aard: NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  e weeht van gooien aart (Ellikom), ene jonge van gooien aart (Ellikom), verstandig: ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  verstaaijnig (Borgloon), willig: willeg (Venray), willich (Heerlen), willig (Asenray/Maalbroek, ... ), NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  ə willig kind (Hamont), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  willig (Hamont), zacht: zaachte (Neer), zach (Waubach), zag (Montfort, ... ), zaocht (As), záách (Reuver), (van een paard gezegd).  zeecht (Tienray), NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  e zoacht kind (Neeroeteren), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  zoacht (Neeroeteren), ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  zacht (Neerpelt), zaocht (Niel-bij-As), za̞xt (Molenbeersel), zōxt (Neerglabbeek), zoͅxt (Neerpelt), zeeg: cf. VD s.v. "gedwee"2. meegaand, volgzaam  zeeg (Gennep), zich alles laten gezeggen: NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  ə kɛint da zich aləs lüt gəzɛgə (Heers), zich goed laten gezeggen: ook materiaal znd 23, 69; znd 35, 49  dat kɛ̝ing ly(3)̄ət səx xōt xə zɛ̝gə (Stokkem), zoet: NB. Mar.: waarom gewillig (= bereidwillig =doet het gráág!) en gedwee gesplitst?: waarom dit bij gedwee??  e zuĕt kind (Koersel), n zoet kind (Hechtel), ook materiaal 23, 69; znd 35, 49  zoet (Hechtel), zuĕt (Koersel), zut (Heers), zonder bezei: zônder bezei (Horst) blijken van onderworpenheid tonend, zonder nadenken opdrachten uitvoerend [gewillig, braaf, gedwee, gemakkelijk, goed, zacht] [N 85 (1981)] || Een gewillig (gedwee) kind. [ZND 35 (1941)] || gedwee [SGV (1914)], [ZND 01 (1922)] || graag bereid om iets te doen [gewillig, gemoeiig, geer] [N 85 (1981)] III-1-4