e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
heen heten: heîte (Altweerterheide) noemen, heten III-2-2
heen en weer (bewegen) af en aan: héé löpt aa.f en aa:n (Panningen), als een kat die het gat brandt: wie ein kat die ⁄t gaa:t brandjt (Herten (bij Roermond)), batteren: battere (Sevenum), bieren: bîêre (Spekholzerheide), ligge te baere (Velden), bijzelen: bië:zele (Heerlen), hee biezelt (Heerlen), broezen: bruuse (Venlo), dazelen: hèè doozelt (Valkenburg), erop en eraf: e rop en e raaf (Bocholtz), golven: gòlvə (Guttecoven), ⁄t golft (Meijel), heen en heer: e leuft hin en heer (Kerkrade), e löpt heen en héér (Epen), heen en terug: hae lopt heen en trók (Geleen), heej löpt hin en t⁄rug (Venray), hej löpt hin en trug (Tienray), hin en terug (Oirlo), hin en trug (Meijel), (u van mug; e - hen - zie opmerking bij vraag 30).  heej lupt hen en truk (Sevenum), heen en weer: er löp heen en weer (Gronsveld, ... ), hae lupt heen en wee‧r (Mechelen), hae löp heen en weer (Valkenburg), hae löpt hen en weer (Heerlen), he lupt hin en weer (Hoensbroek), heen en weer (Eijsden, ... ), heen en weer loape (Moelingen), heen en weer lope (Henri-Chapelle), hej löpt hin en wier (Venray), hi-j löpt hinènwéér (Gennep), hin en weer (Heerlen), hin en wir (Meijel), hèe löpt hin en weer (Rimburg), ə lupt hee:n en wee:r (Mheer), heer drentelen: heer drindelt (Wolder/Oud-Vroenhoven), heer en haar: hae lopt her en hoar (Geleen), heer en terug: hae löp haer en truuk (Tegelen), hae löp haer en trük (Venlo), hae löp hen en truu‧k (Belfeld), hae löp he‧r en truuk (Maasbree), hae löp héér en truuk (Venlo), haer en teruuk (Venlo), haer en truuk (Venlo), haer en truuk loupe (Reuver), haer en trök (Nederweert), ⁄t haer en truuk (Boekend), hier en daar: hae lop hier en daor (Limbricht), hot en haar: e löpt hoot en haar (Gemmenich), hae löp hot en haar (Blerick, ... ), hae löp hot én haar (Neerbeek), hae löp hòt en haar (Schinveld), hot en haar (Klimmen), hè löp hot en haar (Heerlerheide), hòd en hār (Montzen), (dit laatste is meer hier en ginds).  hot en haar (Sittard), ijsberen: hè lôpt te ie:sbĕĕre (Schimmert), hîê is aan ⁄t iesbaere (Puth), iesbairen (Roermond), iesbeere (Maastricht), iesbee⁄re (Sint-Pieter), iesbere (Maastricht, ... ), iesbéëre (Heerlen), īēs béére (Stein), īēs bêêrə (Heerlerheide), īēsbaert (Venlo), īēzbeere (Spekholzerheide), klink marsen ("doelloos rondlopen: (zomaar rondlopen).  klink marsen (Venray), klotsen: k.lótsə (Maastricht), kloetse (Blerick), kloetsje (Klimmen, ... ), klotse (Oirlo, ... ), klotsen (Eksel), klotsə (Maastricht, ... ), klŏĕtsjə (Epen, ... ), klòtsje (Geleen), klótse (As, ... ), klótsje (Sittard), klótsjə (Susteren), klótsə (Maastricht, ... ), klôtse (Herten (bij Roermond)), klötsje (Lutterade), kreutz und quer (du.): hae löp kruts en kwaer (Schinveld), navette (fr.): Vb. Djang wèrk in Lùik, héë dut allen doòg de navet (Jan werkt in Luik, hij reist iedere dag heen-en-weer).  navet (Kortessem), neer en terug: naer en truuk (Herten (bij Roermond)), op en af: (hae löp) òpénaa:f (Maasniel), dae löp op en aa‧f (Tegelen), dé stroot op en aaf (Sittard), e löpt op en aaf (Kelmis, ... ), er löp op en aaf (Meerssen), er löp op en aof (Gronsveld, ... ), hae lop op en aaf (Sittard), hae lopt op en aaf (Geleen), hae lui:ptj op en aaf (Nederweert), hae luip op en aa‧f (Roosteren), hae luipt op en aaf (Urmond), hae luipt op en aa‧f (Stein), hae luiptj op en aaf (Stramproy, ... ), hae lui‧p op en aa‧f (Nieuwstadt), hae lup op en aaf (Gulpen), hae löp ob. en āāf (Hoensbroek), hae löp obbenaaf (Sittard), hae löp op en aa-f (Roermond), hae löp op en aa:f (Puth, ... ), hae löp op en aaf (Belfeld, ... ), hae löp op en aa‧f (Baarlo, ... ), hae löp op en na‧f (Grubbenvorst), hae löp òp en aa‧f (Roermond), hae löph op en aaf (Tegelen), hae löpjt op en aaf (Maasbracht), hae löpt op en aa:f (Heythuysen, ... ), hae löpt op en aaf (Baexem, ... ), hae löpt op en aa‧f (Egchel, ... ), hae löptj op en aa:f (Beegden), hae löptj op en aaf (Baexem), hae löptj op en aa‧f (Makset, ... ), hai löp op en aa‧f (Swalmen), hai löpt op en aaf (Horn), hao löp op en aaf (Schinnen), he lupt op en aaf (Hoensbroek), he löpt op en aáf (Moelingen), hea löp op en aa:f (Voerendaal), hee lup op en aaf (Maastricht), hee lupt op en aaf (Heerlerheide), hee löpt op en aaf (Voerendaal), heej löpt op en af (Leunen), heer löp of en aof (Heugem), heer löp op en aof (Maastricht, ... ), hie lūūpt op en af (Horst), hè luiptj op en aaf (Weert), hè löp op en aa‧f (Echt/Gebroek), hèè löp op en aaf (Boukoul, ... ), hèèlöp op en aaf (Tegelen), héé löp op en aaf (Holtum), héé löpt op en aa.f (Panningen), hêê lupt óp en aaf (Heerlen), hîê löp op en aaf (Puth), leipt op en aaf (Bree), leupt ob en aaf (Montzen), ob en af (Montzen), obbenaaf (Meerssen), op een aa‧f loapen (Tegelen), op en aa.f loupe (Grathem), op en aa:f (Pey), op en aaf (Brunssum, ... ), op en aaf gao (Kerkrade), op en aaf laupe (Geleen, ... ), op en aaf loope (Waubach), op en aaf lope (Heerlerheide), op en aaf loupe (Swalmen, ... ), op en aaf loupen (Nuth/Aalbeek, ... ), op en aaf lòpen (Heugem), op en aaf lòòfe (Kerkrade), op en aafloupe (Venlo), op en aa‧f laupe (Elsloo), op en aa‧f loupe (Roggel), op en af (Meijel), op en af lôêpe (Horst), op en aof (Oost-Maarland), op en aof loupe (Maastricht), òp en aa‧f loope (Heerlen), ôp en aaf loope (Heerlen), (= 1 keer op en 1 keer neer?).  héé löptj òp èn áá:f (Heythuysen), Hierbij komen soms vergelijkingen te pas, die wel een beetje banaal zijn om neer te schrijven?  hae luiptj op en aaf (Thorn), ps. onder de p moet nog een puntje staan; deze combinatieletter kan ik niet maken!  hae. löpṭj òp én aa.f (Linne), ps. onder de p moet nog een puntje staan; deze combinatieletter kan ik niet maken! (zo wordt het ook geschreven!).  hae. löpṭj òp én aa:f (Linne), op en af dreugtelen: op en aaf dreugtjele (Sittard), op en af trampelen: e trampelt op en aaf (Epen), hèè trampelt (op en aaf) (Valkenburg), op en neer: ae luiptj op en neer (Nederweert), er löp op en neer (Caberg), hae lop op en neer (Venlo), hae luiptj op en nier (Weert), hae luiptj op en nīēr (Tungelroy), hae luiptj òp en nie.r (Weert), hae löp op en neer (Elsloo, ... ), hae löp op én neijer (Sittard), hae löp òòp en neer (Broekhuizen), hae löpt op en neer (Baexem, ... ), hae löptj op en neer (Baexem, ... ), haî luiptj op en nieêr (Neeritter), he löp ob-en-neer (Bunde), heer lèùp op en neer (Maastricht), heer löp op en neer (Heer), hei löpt op un nier (Blitterswijck), hej löpt op en neer (Merselo), hej löpt op en nier (Geysteren, ... ), hi-j löpt óp èn nîêr (Bergen), hij löpt op en neer (Afferden), hè luiptj op en neer (Nederweert), hèè löp op ⁄n neer (Houthem), obbeneer loupe (Maastricht), op en neer (Blerick, ... ), op en neer laope (Blerick), op en neer leuptj hae (Nederweert), op en neer loupe (Grathem, ... ), op en neer lôêpe (Horst), op en nei:er (Sittard), op en neiər (Klimmen), op en nier (Nederweert), op en nieër loupe (Weert), op en néér lōēpe (Sevenum), öp en nier loëpe (Oirlo), (= meermalen?).  héé löptj òp èn nee:r (Heythuysen), op ende neer: éé lui‧ptj òp énde neer (Boeket/Heisterstraat), op ter neer: heij luupt op ter neer (Horst), over en het weer: euver èn-⁄t wier (Beverlo), ēvəreͅntwier (Hasselt), yùvëréntwīēr (Tongeren), over en weer: Vb. de bal goenk sjoun euver en wier, ma doù wes ge gevaor vörre gool (de bal werd mooi heen-en-weer gespeeld, maar er was geen doelgevaar).  euver en wier (Kortessem), plonsteren: plonsteren (Ospel), poorten: porte (Venray), retour: rëtōēr (Tongeren), rondscharen: schértj róndj (Boeket/Heisterstraat), rondvegen: véégtj róndj (Boeket/Heisterstraat), schokkelen: schokgele (Gulpen, ... ), schòkkələ (Gennep), sjoeGələ (Kapel-in-t-Zand), sjoekele (Maasniel, ... ), sjokkele (Kerkrade, ... ), sjōēgələ (Roermond), š‧oͅqələ (Eys), scholpen: scholpe (Maasbree, ... ), schòlpe (Sevenum), scholrompen: (als een jongen voor t huis van een meisje loopt).  schoelrompe (Venray), schommelen: sjommele (Heythuysen), schonkelen: sjoenkele (Vlodrop), schuddelen: sjöddele (Ell, ... ), sjöddələn (Urmond), schudden: schudden (Hoensbroek), sjeudde (Hoeselt), sjudde (Heythuysen, ... ), sjäde (Echt/Gebroek), sjédde (As), sjéúdde (Swalmen), skudde (Jeuk), water in ein glaas schödde (Hoensbroek), terug en voort: hij lupt trug en vort (Eksel), terug en voorwaarts: er löp teruk en veurwaorts (Wolder/Oud-Vroenhoven), hae löp trug en vurwats (Benzenrade), hae löp truuk en vörwarts (Schinveld), hae löppt truk- en vurwats (Klimmen), hae löpt truk en vurwerts (Oirsbeek), trök en vèùrwaarts (Bunde), trùùk en vurwats (Brunssum), trampelen: enne trampeláér (Stein), hae is aan ⁄t trampelen (Urmond), trampele (Houthem), trampelle (Klimmen), trampələ (Heerlerheide), van het een naar het ander: van ⁄t ein nao ⁄t anger (Heel), van het kastje naar de muur: hae lòp van ⁄t kesjke nao de moer (Obbicht), van hot naar haar: hae lui‧p van hot nao: haa‧r (Nieuwstadt), hae lòp van hot nao haar (Obbicht), hae löp van hot nao haar (Klimmen, ... ), he luip van hot nao haar (Meers, ... ), vaan hot nao haar (Eijsden), van hot naar haar laope (Heerlen), van hot nao haar (Bunde, ... ), van hot nao haar lope (Schaesberg), van jut naar jen: doe löps van jut nao jèn (Berg-aan-de-Maas), hae lòp van jöt nao jen (Obbicht), van links naar rechts: vaan lings nao rèès (Eijsden), voort en terug: vòd en trök (Montzen), waggelen: waggele (Maastricht), weg en weer: wèg-èn-wier (Beverlo), wiebelen: wiĕbele (Klimmen), wiemelen: wiĕmele (Klimmen), zwabberen: sjwàbbərə (Heerlen), zwalken: zjwalleke (Klimmen), zwalke (Maastricht), zwalleke (Maastricht, ... ), zwalpen: zwallepe (Weert), zwalpen (Beesel, ... ), zwalpən (Diepenbeek), zwaləpə (Houthalen), zwàlpə (Venlo), zwâlpe (Schimmert), zwiepen: sjwiepe (Posterholt), zwiepe (Thorn), zwĭĕppə (Meijel), zwonselen: zwonsele (Weert) heen en weer [SGV (1914)], [ZND m], [ZND m] || heen en weer lopen [op en aaf lope] [N 07 (1961)] || heen-en-weer || sterk heen en weer bewegen, gezegd van bijv. water in een glas [zwalpen] [N 91 (1982)] III-4-4
heen en weer draaien dazelen: dasele (Ten-Esschen/Weustenrade), (fig.)  dāzele (As), draaien: draai (Jeuk), draaien (Alken, ... ), draie (Vorsen), dreejə (Oirsbeek, ... ), dreie (Meerlo, ... ), dreije (Hoepertingen, ... ), dreijen (Meijel), dreijje (Vlodrop), drein (Sint-Truiden), dreje (Oirlo), drejje (Bree, ... ), dreye (Caberg), dreën (Houthalen, ... ), drieje (s-Gravenvoeren), drienne (Eys), drieène (Heerlerbaan/Kaumer), drii̯ə (Ingber), driëne (Vaals), driənə (Eys), drīēënə (Nieuwenhagen), droaie (Kerkhoven), drowe (Loksbergen), dràèje (Bocholt), dräöie (Venray), drèje (Maastricht), drèjən (Urmond), dréje (Swalmen), drééjoer (Meijel), drê-e (Hoeselt), drêejë (Tongeren), drêien (Stein), drêêe (Gors-Opleeuw), drîênə (Epen), ziech drienə (Simpelveld), zit neet te drèje (Thorn), zitte te drèje (Schimmert), e van met  drëen (Eigenbilzen), draaien wie een kokkernel: draen wie een koekkernel (Eksel, ... ), drammen: drammen (Montfort), drenselen: drinselen (Meijel), trienselen (Eksel, ... ), drentelen: drentele (Blerick, ... ), drentelen (Boekend, ... ), drènjtələ (Susteren), drèntjələ (Kapel-in-t-Zand), dréntele (Maastricht), dréntələ (Maastricht), traentele (Kanne), trentele (Jeuk), trentelen (Lauw), trentëlë (Hoeselt), trêntele (Bilzen), dreumelen: drimmələ (Montfort), dribbelen: dribbele (Kerkrade), dribbələ (Reuver), drubbelen (Ophoven), dripselen: [PV: dripselen (drispelen)]  drispele (Schimmert), haar en terug draaien: haer en teruuk dreje (Reuver), heen en haar draaien: heen en hèer drieë (Gulpen), heen en terug draaien: hènne en trög drafje (Kaulille), heen en weer draaien: h. en w. dréjje (Amby), heen en weer drejje (Maastricht), wat ’n hennen en weer gedrehj (Peer), hot en haar draaien: hot en haar drejje (Echt/Gebroek), kierewieren: krewiere (Jeuk), niet stil kunnen zitten  kirrewierë (Tongeren), knauwen: knâê (Neer), krenselen: kreensele (Neer), onrustig zijn: onrujig zïeĕ (Wijlre), onröstig (Maastricht), op eieren lopen: op eijer loupe (Herten (bij Roermond)), op en af draaien: op en aof drejje (Boorsem), op en oaf draë (Genk), op en neer draaien: op en neer draen (Eksel), op en neerdrèèjə (Gennep), over en weer draaien: jeuver en wier drêë (Hoeselt), over en weer lopen: eu.ver èn wier làupe (Borgloon), over ende weer draaien: iëver-ên-t-wier draeë (Bilzen), ronddantelen: ró.ntda.ntele (Zolder), ronddraaien: rond dreije (Venlo), rond drejen (Geistingen), rond drên (Hechtel), roontdraeje (Kanne), rònk dreije (Sevenum), rónddreijə (Venlo), rônd drej-je (Nunhem), rondhangen: ró.nthánge (Zolder), rondrennen: rontriənə (Montzen), schommelen?: schommele? (Blerick), slingeren: sjlingərə (Reuver), (voorwerp)  slingere (As), terug en voort draaien: trug en vòrt (Eksel), tettelen: têttele (Bilzen), tirvelen: tirvele (Geleen, ... ), toervele (Kunrade), trippelen: trepele (Kinrooi), van hot naar haar draaien: vàn hòt noa hoar drèjjö (Stevensweert), wemelen: weemələ (Leopoldsburg), Gezegd m.b.t. een persoon: weemelvot.  weemele (Geleen), wiebelen: (wiebele?) (Tungelroy), wibbele (Gronsveld), wiebele (Maasniel, ... ), wiewauwen: wiewáá (Loksbergen), wirvelen: wirvĕlĕ (Echt/Gebroek), wratselen: fraatsjəllə (Grevenbicht/Papenhoven), zich keren en draaien: zich kierə en drèjje (Maastricht) Heen en weer draaien (drentelen, drimmelen, drispelen, draaien) [N 108 (2001)] || Heen en weer draaien (drispelen). [N 84 (1981)] || Mompelend heen en weer draaien (moesjanken). [N 84 (1981)] || Tollen: draaien als een tol (trijzelen, tollen, kokkerellen, (rond)draaien) [N 108 (2001)] III-1-2
heen en weer ploegen aan de voor beginnen: án dǝ vōr bǝgenǝ (Mook), aan één kant bouwen: án īǝnǝ kãnt˱ bǫu̯ǝ (Aijen, ... ), aaneenaan varen: ānęi̯n`ān vãrǝ (Heythuysen), akkeren: akǝrǝ (Cadier), bouwen met een hondploeg: bǫu̯ǝ met˱ ǝn omplōx (Lottum), met omgaande voor bouwen: met˱ ømgandǝ vō ̞r bǫu̯ǝ (Lottum, ... ), neveneenhellen: nēǝvǝnē ̞nhɛlǝ (Margraten), neveneenploegen: nēǝvǝnē ̞nplōgǝ (Margraten), nęǝvǝnē ̝nplōgǝ (Rijckholt), ombouwen: ømbǫu̯ǝ (Kronenberg), ombouwen met de wendelploeg: ømbǫu̯ǝ met ˲dǝ węndǝlplux (Siebengewald), omhellen: ø̜mhɛlǝ (Rijckholt), op en af gaan: op˱ ɛn ãf ˲gōǝn (Margraten), op en neer bouwen: op, ɛn nēr bǫu̯ǝ (Horst), op en neer rijden: op ǝn nēr ręi̯ǝ (Oostham, ... ), op één voor varen: op ęi̯n vǭr vãrǝ (Margraten), plat akkeren: plat ákǝrǝ (Godschei), plat omdoen: plat˱ømdūǝn (Margraten), plat ploegen: plat plōgǝ (Margraten), plat-eweg omdoen: plat˱ǝwɛx plōgǝ (Margraten), plat-eweg ploegen: plat˱ǝwɛx˱ ømdūǝn (Margraten), van de ene zijde naar de andere omploegen: van dǝ ęŋ zi nǫ dǝ aŋǝr ø ̞mplo ̞gǝ (Simpelveld), van één kant ploegen: van ęnǝ kãnt plōgǝ (Rijckholt), van één zijde ploegen: van ęi̯n zii̯ plōgǝ (Margraten), voor de voet bouwen: vør dǝ vōt˱ bǫu̯ǝ (Horst), vør dǝ vūt˱ bǫu̯ǝ (Oirlo), voor de voets omdoen: vø̄r dǝ vōts˱ ømdūǝn (Margraten), voor de voets ploegen: vyǝr dǝ vōts plōgǝ (Gronsveld, ... ), vø̄r dǝ vōts plōgǝ (Margraten) Onder heen en weer ploegen wordt verstaan de manier van ploegen waarbij men aan één kant van de akker begint en dan de ene voor naast de andere ploegt tot men tenslotte de overzijde bereikt heeft. Het volgende jaar ploegt men andersom. De akker blijft steeds vlak; er ontstaan geen verhogingen of verlagingen. Heen en weer ploegen is alleen mogelijk met een wentelploeg of met een keerploeg, een ploeg waarvan men het kouter en het riester kan verstellen. Met beide soorten ploegen kan men dus langs de laatstgeploegde voor terug ploegen. [N 11A, 117a; monogr.] I-1
heen en weer schuiven heen en haar schuiven: (heͅn ɛn heͅ.ar) šy(3)̄və (Eys), jeukselen: [sic]  jūūksələ (Opglabbeek), kierewieren: kirrëwierë (Tongeren), krëwierë (Tongeren), kërwierë (Tongeren), krievelen: kriēvele (Bilzen), naar alle zijden schuiven: (zijE, meervoud van het naamwoord zij, richting)  no alə zijə sjy(3)̄və (Montzen), niet stil zitten: nè stil zitte (Zutendaal), op en af schuiven: op en oaf scheive (Genk), op en neer schravelen: op en neer schravelen (Eksel), op en neer schuiven: op en neer schuiven (Eksel), op en neer sjūūvə (Kapel-in-t-Zand), òp en neer sjuive (Maastricht), op en neer wemelen: op en neer wiemmelen (Eksel), over en weer schuiven: jeuver en wier sjuive (Hoeselt), over ende weer wemelen: euver ent wier wiemele (Vliermaal), schoffelen: sjoeffele (Kerkrade), sjuffele (Hoeselt), sjūūfələ (Susteren), schokkelen: sjiekelen (Lauw), schravelen: schravele (Venlo), schravelen (Achel), sjravele (Maaseik, ... ), sjravele(n) (Maaseik), sjravelen (Lanklaar, ... ), sjrávələ (Brunssum), schroevelen: schroefelen (Eksel), schroefle (Kaulille), schroevele (Weert, ... ), schroevelen (Achel), sjroef’le (Bocholt), sjroevele (Caberg, ... ), sjroevelen (Neeroeteren), sjroevələn (Urmond), sjroèvele (Rekem), sjroévele (Gronsveld), sjrōēvəllə (Grevenbicht/Papenhoven), sjrūvele (Zutendaal), i.e. schuiven.  sjroēvele (Bilzen), schuivelen: sjuuvele (Noorbeek, ... ), schuiven: (heͅn ɛn heͅ.ar) šy(3)̄və (Eys), schōēve (Venlo), schūūvə (Venlo), schùìve (Borgloon), sjuivə (Maastricht), sjuuven (Stein), sjuwe (Vaals), sjūūvə (Nieuwenhagen), sjööjve (Gors-Opleeuw), terug en voort schuiven: trug en vòrt schuiven (Eksel), terug en voort weisteren: trug en vòrt waêsteren (Eksel), terug en voort wemelen: trug en vòrt wiemmelen (Eksel), tirvelen: tirvele (Swalmen), van hot naar haar schuiven: vàn hòt noa hoar sjūūvö (Stevensweert), verzetten: vərzéttə (Maastricht), wat een gewemel en een geschroffel op de bank: wat e gewiemel en en geschroefel oppe bank (Peer), wemelen: we.mələ (Meeuwen), weemele (Lutterade, ... ), weemələ (Leopoldsburg, ... ), wemele (As, ... ), wemelen (Ophoven, ... ), wiemele (Blerick, ... ), wiemelen (Alken, ... ), wiemelle (Vlodrop), wiemle(n) (Eigenbilzen), wiemëlë (Hoeselt), wiemələ (Nieuwenhagen, ... ), wiĕmulu (Brunssum), wimele (Ittervoort), wèmele (Schimmert), wíemele (Venlo), Niet stilzitten.  wiēmele (Bilzen), weven: van paarden m.n.  waeve (Geleen), weveren: wiē.vere (Zolder), wiebelen: wiebele (Eigenbilzen, ... ), wiebelen (Eksel, ... ), wiebelə (Oirsbeek), wiebèlè (Reppel), wiebələ (Gennep, ... ), wieb’le (Bocholt), wiĕbbələ (Amstenrade), op ne stoel  wiebele (Hechtel), wiebelkont (zn.): wiebelkôntj (Herten (bij Roermond)), wiegelen: wiehele (Vorsen), wiggelen (Loksbergen), wiewelen: wiewələ (Kelpen), winseln (du.): winsjele (Boorsem), wratselen: fraatsjele (Boorsem), wriemelen: vriemelen (Eksel, ... ), wriemelen (Born), zwijmelen: zwijmelen (Gruitrode) Heen en weer schuiven (wiebelen, wiemelen, sjroevelen, winaauwen) [N 108 (2001)] || Heen en weer schuiven (winaauwen, wiemelen). [N 84 (1981)] III-1-2
heer baron: bəron (Schinveld), god in frankrijk: god in fraŋkri:k (Schinnen), wi god in frâŋkrî.k (Born), wi godi fraŋkri:k (Geleen), wɛ.i gut en vraŋkrek (Kuringen), heer: (h)i.ər (Leopoldsburg), e.ər (Bilzen), he.ir (Groot-Gelmen), he.r (Gennep, ... ), he.ər (Bocholtz, ... ), he:r (Eigenbilzen, ... ), he:ər (Kortessem, ... ), hi.ar (Geleen), hi.ir (Wellen), hi.iər (Hoepertingen, ... ), hi.ər (Amby, ... ), hi.ər in ən pətatəku:l (Beringe), hi:r (Helchteren, ... ), hi:r, hi:ər (Stevoort), hi:ər (Binderveld, ... ), hiər (Bergen, ... ), hî:r (Maastricht), hɛ.ir (Gutshoven), hɛ.iər (Alken), hɛ.ər (Wahlwiller), hɛ:r (Aubel, ... ), hɛiər (Beverst), i.ər (Achel, ... ), i:r (As, ... ), i:ər (Bree, ... ), î.r (Kinrooi, ... ), NB: he:r e eigenaar van een pachter.  hi:ər (Sint-Pieters-Voeren), Of "rntne:r  hi.ər (Berg-en-Terblijt), koning: kø:neŋ (Vliermaalroot), miljonair: miljunɛ:r (Brustem), monsieur (fr.): məsjø: (Aubel), prins: prens (Born), pri.ns (Hegelsom, ... ), pri:ns (Maasbree), prins (Berg, ... ), prî.ns (America, ... ), prî:ns (Horst, ... ), prîn[s} (Hunsel), prîns (Amstenrade, ... ), prøns (Bree), prɛns (Baelen, ... ), [Omschr. die kerel heeft een leventje als een prins.]  pri.ns (Mook), Of: wi god in frangkriek.  prins inən ɛ.rpələkû.l (Roermond), Omschr. Die man of die kerel heeft een leven als een [art\\pit] of als een prins of als een visje in het water.  prins (Middelaar), seigneur (fr.): sɛ.njø:r (Henri-Chapelle) heer [RND] III-3-1
heerbaan baan: baan (Sittard, ... ), baon (Maastricht), bōān (Hoeselt), bààn (Heerlen, ... ), brede weg: brei-je wāēg (Klimmen), breie weg (Eys), breije wéég (Thorn), breijeweig (Vlodrop), breijəwaeg (Guttecoven), brééjewééch (Swalmen), brede, een ~: breije (Maastricht, ... ), dijk: dieek (Weert), diek (Eksel, ... ), dijk (Meijel, ... ), diëk (Kesseleik, ... ), dīēk (Tungelroy, ... ), dīk (Meeuwen), grote baan: groetə baon (Diepenbeek), groewətə boon (Loksbergen), grote straat: n groetn shtraot (Brunssum), grote weg: (grote) wèèg (Eigenbilzen), graote wêêg (Stein), groeete weèg (Gulpen, ... ), groete waeg (Sevenum), groete weeëg (Wijlre), groeëte wèg (Meerlo), grootə wèg (Montfort), grootə wég (Gennep), grootə wééch (Kapel-in-t-Zand), grote waig (Maasniel, ... ), groëte weeg (Sevenum), grōētə wee.ch (Grathem, ... ), grôetə wéch (Meijel), grôêete weg (Venray), m.  gr‧uətə weͅ.x (Eys), grote, een ~: groete (Maastricht, ... ), heerbaan: heer baan (Schimmert), heerbaan (Heerlerbaan/Kaumer, ... ), heirbaan (Born, ... ), heirbaon (Maastricht), hierbaan (Merkelbeek), hierbaon (Maastricht), hieërbaan (Hoensbroek), heerstraat: heirschtâôt (Schimmert), hiejərsjtraot (Heel), hierstraot (Maastricht), hjèrsjtroat (Geulle), hèrsjtraot (Epen), herenweg: hēērəwèg (Nieuwenhagen), hoofdweg: hauptwèg (Kerkrade), hoofweeg (Maastricht), keerstraat: keerstraot (Schinnen), keerweg: kièrwaeg (Echt/Gebroek), rijksweg: riekswééch (Kapel-in-t-Zand), riekswéég (Nieuwstadt), rijksweeg (Maasbree), Weg met nadere aanduiding, bijv. Riekswêg.  / (Velden), steenweg: schteiweeg (Amby), steejnweg (Jeuk), steinweeg (Ell), stéwēēg (Noorbeek), straat: straot (Venray), weg: waeg (Venlo), weeg (Maastricht, ... ), wēēch (Maastricht), wééəch (Reuver) een grote, brede weg (dijk, heerbaan, heerstraat) [N 90 (1982)] III-3-1
heerboer eigenaar: ęi̯gǝnɛ̄r (Valkenburg), grote boer: grutǝ bōr (Ospel), gruǝtǝ būr (Vijlen), halfe: halfe (Geleen), halfer: halfer (Mheer), heer: hīǝr (Puth), heerboer: hīrbōr (Helden), hīrbūr (Amby, ... ), hīǝrbūr (Puth, ... ), heerschap: hēršap (Merkelbeek), hīrsxap (Nederweert), hereboer: hērǝbūr (Merkelbeek), hē̜ ̞rǝbūr (Heusden), hīǝrǝbuǝr (Zonhoven), hospes: hospes (Grathem, ... ), landheer: lānthīr (Maastricht), prang (barg.): praŋ (Heerlen, ... ), raderboer: rārbūr (Sittard) Eigenaar van een groot boerenbedrijf, van minstens 100 ha, zo wordt wel opgegeven, die zijn bedrijf heeft geërfd of gekocht. In raderboer is rader, "wielen" als pars pro toto op te vatten voor "wagens": een boer die veel wagens bezit. [A 10, 2c; monogr.] I-6
heerbroer heerbroeder: herbrooder (Welkenraedt), hērbrūdər (Vliermaal), heerbroer: ērbrōr (Rotem), heerbruur (Wellen), hērbrūr (Martenslinde), hērbry(3)̄r (Millen), hērbryr (Riksingen), hieërbruūr (Castenray, ... ), hirbrōr (Amby), hiërbroor (As), hiərbryr (Hamont), hīrbry(3)̄r (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), hīərbry(3)̄r (Tessenderlo), herenbroer: hērəbrōr (Lanklaar), hīrəbrōr (Maaseik), hīrəbry(3)̄r (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), onze heer: ozə hɛr (Welkenraedt) heerbroer [ZND 11 (1925)], [ZND m] III-2-2
heermoes begijneknuppeltje: bǝginǝkløpǝlkǝ (Heerlen), brem: -  brem (Blerick), dennetjes: of kattestat  dènnekes (Tongeren), kattenstaart: kattesjtert (Baexem, ... ), kattestert (Tungelroy, ... ), kattestárt (Blitterswijck, ... ), katɛtesjtert (Tegelen), #NAME?  kattestaart (Nuth/Aalbeek), kattestart (Amstenrade), -  katte - sjtart (Mheer), katteschtert (Limbricht), kattesjtart (Born, ... ), kattesjtert (Beegden, ... ), kattestaart (Velden), kattestart (Buchten, ... ), kattestat (Wijlre), kattestert (Blerick, ... ), kattestárt (Leunen), kattestèrt (Echt/Gebroek, ... ), kattəstert (Hout-Blerick), katəstaRt (America), katəsteRt (Venlo), equisetum  kattestert (Altweert, ... ), kat’tesjtert (Tegelen), equisetum arvense  katəstēͅrt (Hamont), mv.  kattestaarten (Melderslo), of dènnekes  kattestat (Tongeren), of kattestart  kattestoart (Amstenrade), of klokke of rattestart  katestart (Venray), of paardestaart  kattestaart (Stramproy), of perd6start  kattestart (Wellerlooi), ook: akkerpaardestaart, equisetum arvense  katəstart (Meeswijk), paardestaart  kattestaart (Roggel), st als in duitse stein  kattestert (Horn), volks: onderaan de stengel zit een gouden knipke  kattestart (Geysteren), wordt als thee gebruikt tegen pijnlijk urineren  kattestaart (Arcen), kattenstots: -  kat - tə - sjtoets (Wijlre), katsesjtats (Kerkrade), kattestoets (Gulpen), kattestaart: katestārt (Arcen, ... ), kateštarts (Gronsveld), kateštat (Heerlen, ... ), katsǝštats (Vaals), katǝstart (America, ... ), katǝstat (Borgloon, ... ), katǝstɛrt (Berkelaar, ... ), katǝstɛt (Heppen), katǝstɛ̄rt (Hamont), katǝštart (Berg / Terblijt, ... ), katǝštats (Kerkrade), katǝštɛrt (Baexem, ... ), kǫtǝštɛ.rt (Putbroek), kattestots: katǝštuts (Gulpen, ... ), klokken: of rattestart of kattestart  klokke (Venray), lammestaart: lē̜mǝstat (Borlo), paard(s)staart: pērsštɛrt (Roermond), pēršstart (Meerssen), pęi̯rštart (Amby), pęi̯ǝtsštats (Eys), pɛrstart (Roosteren), pɛrstɛrt (Dieteren, ... ), pɛrsštart (Berg / Terblijt, ... ), pɛrsštɛrt (Herten), pɛrtstart (Wanssum, ... ), pɛrtstārt (Arcen), pɛrtstɛrt (Haelen, ... ), pɛrtštart (Meerssen), pɛrtštɛrt (Kessel), pɛsštart (Geleen, ... ), pɛ̄rstart (Valkenburg), pɛ̄ǝrstat (Leopoldsburg), paardenstaart: -  paardestaart (Geleen), paerdestert (Blerick), peerdəstart (Maastricht), peirdestert (Ospel), perdəschtart (Heerlen), perdəstart (Wanssum), pärdestart (Maasbree), pèrdestert (Baarlo), aa = kort  pèrdestaart (Tienray), grof; kattestart fijner  perdəstart (Wellerlooi), of kattestaart  paardestaart (Roggel, ... ), paardestaart: paardestaart (Geleen, ... ), pērdǝstart (Maastricht), pē̜rdǝstart (Tienray), pɛi̯rdǝstart (Stokkem), pɛi̯rdǝstɛrt (Ospel), pɛrdǝstart (Maasbree), pɛrdǝstɛrt (Baarlo, ... ), pɛrdǝštart (Heerlen), pɛ̄ǝrǝstat (Kwaadmechelen), paardsbloem: pi̯ɛ̄tsblum (Vechmaal), paardskruid: pirskrūt (Sint Geertruid), #NAME?  pierskroet (Sint-Geertruid), paardsstaart: #NAME?  paeschschtart (Geleen), -  paerdsstert (Heythuysen), paerstert (Dieteren), paesjstart (Stein), peerschtart (Meerssen), peirdssjtats (Eys), peirschstart (Amby), perdsjtert (Kessel), persstert (Helden/Everlo), perssterte (Hunsel), peëdssjtuuts (Vijlen), pèrdsstert (Weert), pèrdstert (Haelen), pèrssjtart (Gronsveld), pèrsstart (Roosteren), pèsjsjtart (Guttecoven, ... ), pèèrsstart (Valkenburg), pèèsjsjtart (Puth), e als in franse père, ook fon.  pertsjtart (Meerssen), moerasplant  paerssjert (Herten (bij Roermond)), paardsstuit: pēǝtsštȳts (Vijlen), rattenstaart: of kattestart of klokke  rattestart (Venray), rattestaart: ratǝstart (Hasselt, ... ), ratǝžtats (Vaals), tiktak: ook in L 286, Hamont  tiktak (Achel, ... ), vlokruid: -  vluu kroet (Maastricht), vlooienkruid: vlykrut (Maastricht), vossestaart: vǫsǝstats (Waubach), vǫsǝštart (Berg / Terblijt, ... ), vǫsǝštɛrt (Nunhem, ... ), wekker: ook in L 286, Hamont  wèkker (Achel) akkerpaardestaart || Equisetum arvense L. [DC 17 (1949)] || Equisetum arvense L. Zeer algemeen voorkomend onkruid uit de paardestaart-familie (Equisetum L.) op bouwland, grasland, tuinen en bermen met een rechtopstaande holle stengel, die geleed is en gemakkelijk uiteen te trekken. Op de grens van de afzonderlijke leden bevindt zich een krans van schubben, die de bladeren vertegenwoordigen. Deze sporenplant bloeit van april tot mei en varieert in hoogte van 10 tot 80 cm. In het algemeen bekender onder de familienaam paardestaart. L 214a: "De volksmond zegt dat onderaan de wortel van de katǝstart een gouden knøpkǝ zit." L 250: "Gedroogde blaadjes worden als medicinale thee gebruikt bij pijnlijke urinelozing." De samenstellingen met -staarts zijn verschoven vormen van staart; vergelijk het lemma Ploegstraat in aflevering I.1, blz. 62. [A 17, 5; A 49B, 4; monogr.] || heermoes || kattestaart (Equisetum arvense L.) || kattestaart equisetum arvense || paardestaart || paardestaart (Equisetum arvense L.) || paardestaart, onkruid I-5, III-4-3