e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
houtkerels houtkerels: hǭltkɛ̄ls (Ottersum) Arbeiders die in L 163 het hout uit het bos aanvoerden. [N 49, 64] II-8
houtkleur glaceersaus: glasi-sǫws (Klimmen), houtkleur: hōtklȳr (Heerlen, ... ), hōtklø̄r (Diepenbeek), hōtsklȳr (Kerkrade), hǫwtklø̄ǝr (Herten), hǭltklø̄r (Ottersum), houtsaus: hǫwtsǫws (Buchten), houtskleur: hǫwtsklø̜̄r (Heel), houtverf: hōt˲vɛrǝf (Jeuk), hǫwt˲vɛrǝf (Klimmen), oliekleursel: oliklø̄rsǝl (Meijel), olieprocédé: olieprocédé (Meijel), oliesaus: olisǫws (Meijel), procédé: procédé (Gulpen, ... ), prosēdē (Heerlen, ... ), prōsēdē (Tessenderlo), saus: sǫws (Herten, ... ), transparant: transparant (Herten) Transparante olie- of waterverf van diverse samenstelling, die gebruikt wordt bij het imiteren van houtsoorten. Met de term 'procédé' worden olieverven voor houtimitatie aangeduid. [N 67, 20] II-9
houtkorf, turfkorf houtkorf: hǭtkørf (Loksbergen), houtmand: hǫwtma] (Weert), hǫwtmanj (Stramproy), hǫwtmānt (Meijel), turfmand: tø̜rfmanj (Stramproy) Produkt van spiraalvlechtwerk, gemaakt van stro of buntgras voor het opbergen van turven en houtblokken. [N 40, 139] II-6
houtlijm beenderlijm: bēndǝrlęjm (Bilzen), bęjndǝrlīm (Venlo), beenlijm: bęjnlīm (Posterholt), benenlijm: bijǝnǝlē̜m (Tessenderlo), houtlijm: (h)ōtlęjm (Bilzen), hatlęjǝm (Stevoort), hotlēm (Berbroek), houtlijm (Beverst), howtlīm (Ulestraten), hoǝtlęjm (Houthalen), hø̜jtlęjm (Kwaadmechelen), hø̜jtlīǝm (Opoeteren), hø̜ǝtlęjǝm (Stevoort), hātlāǝm (Millen), hātlęjm (Leopoldsburg, ... ), hātlęǝm (Berverlo, ... ), hōtlīm (Hees, ... ), hōtlø̜jm (Diepenbeek, ... ), hōtlēm (Rijkhoven, ... ), hōtlēǝm (Wellen), hōtlęjm (Heusden, ... ), hōtslīm (Bleijerheide), hǫltlīm (Venlo), hǫwlęjm (Kuttekoven), hǫwtlīm (Bree, ... ), hǫwtlø̜jǝm (Hoepertingen), hǫwtlāǝm (Tongeren), hǫwtlęjm (Lommel), hǭ.tlē.ǝm (Borgloon), hǭltlim (Castenray, ... ), hǭtlø̜̄m (Mettekoven), hǭtlēm (Riemst, ... ), hǭtlęjǝm (Zonhoven), hǭwtlim (Hamont), hǭǝtlø̜jm (Zepperen), ātlø̜jǝm (Sint-Truiden), knokenlijm: knǭkǝlīm (Herten, ... ), koeklijm: kōklīm (Venlo), korrellijm: kǫrǝllęjm (Bilzen), kǫrǝllīm (Bleijerheide, ... ), koude lijm: kawǝ līm (Geulle), kāldǝ līm (Ottersum), kāw lęjm (Oostham), kāǝ lęjm (Genk), kǫwǝ līm (Bleijerheide, ... ), koudlijm: kaltlīm (Venlo), kātlęjm (Bilzen), kātlīm (Hees, ... ), lijm: lajm (Tongeren), lajǝm (Beringen), lijǝm (Sint Huibrechts Lille, ... ), lim (Hamont, ... ), lø̜jm (Lauw), lø̜jǝm (Gelinden, ... ), lējǝm (Heers), lēm (Eigenbilzen), lē̜jm (Paal), lē̜m (Hechtel, ... ), lę(j)m (Heppen), lęjm (Bilzen, ... ), lęjǝm (Eisden), lęǝm (Koersel), līm (Elen, ... ), līǝm (Neerglabbeek, ... ), lǭm (Diepenbeek), lɛ̄ǝm (Niel-Bij-Sint-Truiden), parellijm: pārǝllīm (Herten, ... ), pɛrllīm (Bleijerheide), platenlijm: plātǝlīm (Mechelen), schollenlijm: šǫlǝlīm (Bleijerheide), vislijm: veslęjm (Ulbeek), veslīm (Venlo), vešlīm (Bleijerheide), vøšlīm (Posterholt), vęjslēǝm (Wellen), vęslęjm (Bilzen), vleeslijm: vlēšlīm (Bleijerheide, ... ), vlęjslīm (Herten), warme lijm: wē̜rmǝ līm (Ottersum  [(de term wordt ook gebruikt voor vislijm en beenderlijm)]  ), wɛr(ǝ)mǝ lęjm (Bilzen), wɛrmǝ lęjm (Genk), wɛrmǝ līm (Geulle, ... ), wɛrǝmǝ lēǝm (Wellen), wɛrǝmǝ lē̜m (Tessenderlo), wɛrǝmǝ līm (Bleijerheide), wɛ̄rmǝ līm (Venlo) In het algemeen de lijm waarmee houten delen met elkaar verbonden worden. Aanvankelijk moesten de ingrediënten van de houtlijm door de timmerman zelf worden vermengd en verwarmd. Later kwamen er soorten die met water aangemaakt konden worden. Als bestanddelen werden onder meer visafval en beenderen gebruikt. Houtlijm die verwarmd moest worden, werd in de vorm van platen en korrels verkocht. Zie ook afb. 150. [L 30, 26a; N 54, 1b-i; monogr.] II-12
houtmolm gemaals: gemaals (Schinnen), houtmeel: holtmael (Blerick, ... ), holtmeel (Venlo, ... ), holtmeil (Velden), hootmèl (Vijlen), hootmèèl (Mechelen, ... ), houtmael (Baarlo, ... ), houtmail (Roermond), houtmeel (Maastricht, ... ), houtmèl (Berg-en-Terblijt, ... ), houtmèèl (Tungelroy), houtmèël (Gronsveld), hōōtmēēël (Hoensbroek), hoͅltmɛ.l (Gennep), houtmol: houtmol (Borgharen), houtmolm: houtmelm (Horn), houtmolm (Beesel, ... ), houtmŏlm (Maasbracht), houtmulm (Beesel), houtpoeder: holtpoeier (Tienray), houtpulver: houtpolver (Panningen), houtstub: houtsjtub (Vaesrade), houtworm: holtwörm (Heijen), houtworm (Beek, ... ), houtwurm (Limbricht), houtwormmeel: houtwormmeel (Geleen), meel: mael (Nieuwstadt, ... ), meel (Klimmen, ... ), meil (Hout-Blerick, ... ), mēl (Hushoven), mēəl (Eys), mèèəl (Waubach), mêl (Linne), memel: memel (Neerpelt), molm: melm (Arcen, ... ), molləm (Berg-en-Terblijt), molm (Ell, ... ), mulm (Limbricht, ... ), mólm (Bleijerheide, ... ), mölm (Kessel, ... ), ollem (Helden/Everlo), olm (Beringe, ... ), oͅləm (Diepenbeek), molmmeel: olmmeel (Houthalen), molmstof: molmstof (Gulpen), molp: molp (Maastricht), olm: oͅləm (Hamont), poeder: poeier (Arcen), poeier: poejer (Nieuwstadt), snoef: sjnoef (Mheer), stoeb: stup (Amby), stubmeel: sjtöpmael (Ulestraten), stuifmeel: stuufmael (Lottum), turf: tyrf (Sint-Truiden), van de worm: vandeworm (Heel), worm: wōrm (Ospel), wormbeet: wormbeet (Stevensweert), wormmeel: woormmêl (Heythuysen), wórmmáel (Mechelen-aan-de-Maas), wörmmeel (Guttecoven), wøͅrmmail (Pey), zaagmeel: zaagmael (Blerick), zaagmeel (Venlo), zeegmeel (Maastricht), zaagsel: sägsel (Linne) houtmeel [DC 30 (1958)], [DC 54 (1979)] || molm || pulver van houtworm [DC 42b (1967)] III-2-1
houtolie houtolievernis: hǫwt˱olivǝrnes (Meijel), hǫwt˱ǭljǝfǝrnīs (Herten), houtolig: hōt˱ǫalex (Heerlen), hǫwt˱ǭlex (Klimmen), hǭt˱ǭǝlex (Gulpen) Drogende olie, verkregen door uitpersen van de zaden van de Elaeococea vernicia. Houtolie doet dienst als lijnolie-surrogaat bij de vernisfabricage. [N 67, 21c] II-9
houtopslagplaats bergplaats: bergplaats (Montfort), droogschop: drø̄.xšǫp (Kinrooi), houtbarak: hø̜̄t˱brak (Tessenderlo), houtlager: hōtslāgǝr (Eygelshoven), hǫwtlāgǝr (Geulle, ... ), houtloods: hǫwtlūǝts (Posterholt), houtschop: hōtsšǫp (Bleijerheide), hōtšǫp (Mechelen), hǫltšǫp (Tegelen), hǫwtsxǫp (Weert, ... ), hǫwtšǫp (Buchten, ... ), hǭltsxop (Ottersum), houtzolder: (h)ōt˲zǫldǝr (Bilzen), hø̜̄t˲zoldǝr (Tessenderlo), schop: sxǫp (Tessenderlo), šop (Doenrade, ... ), šǫp (Echt, ... ), schuil: šǫwǝl (Bilzen), stapelplaats: stapelplaats (Zonhoven), voorraadschop: vø̄rrǭtšǫp (Tegelen) De afdeling in een timmermans- of meubelmakersbedrijf waar het hout ligt opgeslagen. Het is vaak een gedeeltelijk open ruimte. Zo kan het hout met behulp van de wind worden gedroogd tot men een specifieke houtsoort nodig heeft voor een bepaalde constructie. Zie ook het lemma ɛhoutopslagplaatstɛ in de paragraaf over de vaktaal van de wagenmaker.' [N 55, 178b] || De opbergruimte voor het hout dat nodig is voor het vervaardigen van karren, wagens en wielen. Uit opmerkingen van de respondenten blijkt dat de houtopslagplaats meestal aan twee of drie kanten open was. Zo kon het hout met behulp van de wind worden gedroogd. Zie ook het lemma ɛhoutopslagplaatsɛ in het hoofdstuk over de vaktaal van de timmerman. In de wagenmakerij uit Echt (L 381) had men een speciale ruimte voor hout dat langzaam moest drogen. Men noemde dit de spekenkamer (spęjkǝkāmǝr).' [N G, 4a-b] II-12
houtporien opvullen bouche-poren: bušpǭrǝ (Bilzen, ... ), poren vullen: pōrǝ vø̜lǝ (Bleijerheide), poriën: pōrijǝ (Tegelen), poriën dichten: poriën dichten (Dilsen), poriën opvullen: pōriǝ ǫp˲vø̜lǝ (Heel), pōriǝn ǫp˲vęlǝ (Bilzen), poriën vullen: porijǝ vølǝ (Leopoldsburg), pōrijǝ vølǝn (Tessenderlo), pōrjǝ vølǝn (Tessenderlo), toewassen: tuwasǝ (Venlo) De poriën aan de oppervlakte van het hout met poriënvulsel opvullen. [N 53, 236b; monogr.] II-12
houtrasp houtrasp: (h)ōtrasp (Bilzen), hōtrasp (Loksbergen, ... ), hōǝtrasp (Houthalen), hǫwtrasp (Klimmen, ... ), ǫwtrasp (Stokkem), houtraspel: hōtsraspǝl (Bleijerheide, ... ), rasp: rasp (Bilzen, ... ), raspel: raspǝl (Bleijerheide, ... ), rãspǝl (Castenray, ... ), rāspǝl (Ottersum), rǭspǝl (Helden, ... ), rijf: rīf (Blitterswijck, ... ), rijfijzer: rīf˱īzǝr (Bleijerheide  [(grove rasp)]  , ... ) Staafvormig stalen werktuig met tandjes en putjes voor het bewerken van hout. Zie ook afb. 57. De houtrasp wordt gebruikt om een werkstuk een eerste, voorlopige bewerking te geven. Het ruwe oppervlak wordt vervolgens met een houtvijl verder glad gemaakt. [N 33, 99; N 53, 144a; N 64, 53h; monogr.] II-12
houtrong blok: blok (Baexem, ... ), blǫk (Achel, ... ), blǭk (Lommel), bok: bo ̝k (Niel-bij-As), bok (Bree, ... ), buk (Baarlo, ... ), bǫk (Beverst, ... ), ezel: jē̜zǝl (Hoeselt), ē.zǝl (Gors-Opleeuw, ... ), ēzǝl (America, ... ), ē̜i̯zǝl (Rummen), ē̜zǝl (Klimmen), ęi̯zǝl (Melveren), ęi̯ǝ.zǝl (Berlingen), ɛ̄zǝl (Nunhem, ... ), hond: ho.nt (Berbroek, ... ), hont (Velm), hō.nt (Heers, ... ), hǫ.nt (Hasselt, ... ), hǫnt (Aalst, ... ), hǭ.nt (Alken, ... ), ont (Sint-Truiden), (mv)  hǫn (Broekom, ... ), hondje: hintšǝ (Spalbeek), hø̜ntšǝ (Borlo, ... ), (mv)  hø̜ntjǝs (Buvingen), hout: ǫu̯t (Hasselt), houtblok: hāt˱blǫk (Lommel), hǫu̯t˱blǫk (Eisden, ... ), hǭt˱blǫk (Gellik), hǭu̯t˱blǫk (Hamont, ... ), hǭu̯ǝt˱blǫk (Kermt), (mv)  hǫu̯tblø̜k (Sittard), houtbok: holt˱bok (Gennep, ... ), hø̄i̯t˱bok (Opglabbeek), hāt˱bok (Lommel), hōtsbok (Kerkrade), hōt˱bǫk (Gelieren Bret), hǫu̯.t˱bok (Ell, ... ), hǫu̯i̯.t˱bok (As, ... ), hǫu̯i̯t˱bok (Ellikom), hǫu̯t˱bok (Bocholt, ... ), hǫu̯t˱buk (Baarlo, ... ), hǫu̯t˱bǫk (Achel, ... ), hǭ.t˱bok (Zutendaal), hǭlt˱bok (Milsbeek, ... ), hǭlt˱bǫk (Middelaar), hǭu̯t˱bōǝk (Bocholt), hǭu̯t˱bǫk (Maaseik), ǫu̯.t˱bǫk (Uikhoven), ǭu̯t˱bok (Lanklaar), (mv)  hǫu̯t˱bø̜k (Maaseik), houten bok: hō.tǝ bok (Riemst), houten nel: hǫu̯tǝ nɛl (Eisden), houtraam: hǫu̯trām (Eisden), houtschamel: hǫu̯tšǭmǝl (Lanklaar, ... ), ǫu̯.tšǭmǝl (Meeswijk), houtschamer: hǫu̯tsxambǝr (Eisden), houtschemel: hǫu̯tsxēmǝl (Leuken), hǫu̯tšīǝmǝl (Haelen, ... ), (mv)  hǫu̯tšiǝmǝls (Ell), houtschemer: ǭu̯tšǭmǝr (Lanklaar), karhout: kārhō.t (Herderen), koning: kø̄neŋ (Haelen), kramblok: kramblǫk (Zonhoven), mannetje: mē̜nǝkǝ (Rosmeer), męnǝkǝ (Hoeselt, ... ), męn˱kǝ (Boukoul, ... ), mɛnǝkǝ (Beringen, ... ), paardje: pi̯ē̜tšǝ (Hasselt), raam: rām (Baexem, ... ), raamwerk: rāmwęrǝk (Klimmen), rol: rǫl (Hoeselt), rolblok: rǫlblǫk (Lummen), rom: rum (Bilzen), romblok: romblok (Spalbeek), romblǫk (Diepenbeek, ... ), ru ̞mblǫk (Loksbergen  [(mv blǫkǝ)]  , ... ), rumblǫk (Bilzen, ... ), rōmblǫk (Gelieren Bret), rōǝmblǫk (Kerkhoven), rǫmblǫk (Achel, ... ), ron: ron (Ulestraten), ronblok: ronblǫk (Peer), runblǫk (Paal), rǫnblok (Kwaadmechelen), rǫnblǫk (Helchteren), rong: roŋ (Hoeselt, ... ), (mv)  roŋǝ (Waterloos, ... ), rongblok: roŋblok (Zonhoven), roŋblǫk (Beringen, ... ), roŋkblǫk (Bree), ruŋblǫk (Halen), rǫŋblok (Kwaadmechelen), rǫŋblǫk (Berverlo, ... ), rǭŋblǫk (Bocholt, ... ), (mv)  roŋblokǝn (Velden), ronnen: rǫnǝn (Lanaken, ... ), schamelblok: šø̜mǝlblǫk (Mechelen), šāmǝlblǫk (Maaseik), šǭmǝlblok (Susteren  [(mv šǭmǝlblø̜k)]  ), schamer: šǭmbǝr (Rotem), schamerblok met ring: šǭmǝrblǫk męt reŋk (Elen), schansenblok: šansǝblōk (Eisden), schemel: sxiǝmǝl (Weert), sxēmǝl (Baarlo, ... ), šiǝmǝl (Neeritter), šēmǝl (Boukoul, ... ), šīmǝl (Tungelroy), šɛ̄mǝl (Urmond), (mv)  šēmǝls (Neer, ... ), šēmǝlǝ (Vlodrop), šīǝmǝls (Tungelroy), schemelblok: sximǝlblǫk (Lanaken), sxēmǝlblǫk (Wintershoven), šēmǝlblǫk (Bilzen, ... ), schemels: šēmǝls (Neer), schemelsblok: šēmǝlsblok (Oirsbeek), šē̜mǝlsblok (Neerbeek), schemer: schemer (Kessenich), šimǝr (Ophoven), šēmǝr (Maasniel, ... ), (mv)  šē̜mǝrs (Montfort), schemerblok: šimǝrblǫk (Meerssen), šēmǝrblok (Herkenbosch, ... ), (mv)  šimǝrbløk (Smeermaas), šēmǝrblø̜k (Valkenburg), schemerbok: šēmǝrbuk (Herkenbosch), schemersblok: šimǝrsblǭk (Neerharen), schraag: schraag (Dilsen), voorste schemelblok: vi̯ǫstǝ šē.melblǫk (Hoeselt), voorste schemer: vø̜rstǝ šēmǝr (Melick) Werd vooraan op de hoogkar geplaatst wanneer men hout wilde vervoeren. De houtrong bestaat uit een rongblok, twee rongstokken en een raam. De twee rongstokken bevinden zich aan weerszijden van het rongblok; het rechthoekig of trapeziumvormig raam staat in het midden op het rongblok. Dit raam beschermt het paard tegen de druk van de lading, terwijl de rongen de lading op haar plaats houden. Hoewel bij heel wat opgaven een betekenisaanduiding gegeven wordt, is het vaak onduidelijk of twijfelachtig wat er precies bedoeld wordt, omdat sommige woordtypen zowel als benaming voor "houtrong in zijn geheel" als voor "rongblok" en "raam" voorkomen. Toch is hier gekozen voor een vierdeling van het lemma: de opgaven waarbij geen betekenisindicatie gegeven werd, zijn vooraan geplaatst; de opgaven waarbij die indicatie er wel was, zijn naargelang de betekenis ondergebracht onder A. de houtrong in zijn geheel, B. het rongblok of C. het raam. [N 17, 7a-b + 40 + add; JG 1b; JG 1c; JG 1d; JG 2c] I-13