30271 |
houten deur met vergaring |
deur met een raam derachter:
dø̄r męt˱ ǝnǝ rām draxtǝr (Q015p Stein),
deur met opdekplanken:
diǝr met˱ ǫp˱dękplaŋkǝ (Q083p Bilzen),
opgeklampte deur:
opjǝklamptǝ dȳr (Q121c Bleijerheide),
ǫp˲gǝklamptǝ dø̄r (L385p Sint Odilienberg, ...
Q015p Stein),
opgeklampte deur met spiegelklampen:
ǫp˲gǝklampte dø̄ǝr met špēgǝlklampǝ (L387p Posterholt),
opgeklampte deur met steekklampen:
op˲gǝklāmptǝ dø̄r met stē̜kklāmpǝ (L163p Ottersum),
spiegeldeur:
špēgǝldø̄r (L385p Sint Odilienberg)
|
Houten deur waarbij de planken op een vergaring met pen-en-gatverbinding worden gespijkerd. Zie ook de lemmata 'Vergaring' en 'Spiegel'. [N 55, 23a]
II-9
|
32303 |
houten drevels, deuvels |
deuveltje:
dø̄vękǝ (Q007p Eisden, ...
Q009p Maasmechelen),
drevels:
dręjvǝls (L270p Tegelen),
houten pinnen:
houten pinnen (Q156p Borgloon),
hǫwtǝ pen (Q095p Maastricht),
houteren bodempinnen:
hø̜̄ltǝrǝ bǫjǝmpenǝ (L164p Gennep),
houteren pinnen:
hø̜ltǝrǝ pen (L269p Blerick, ...
L267p Maasbree,
L270p Tegelen),
pinnen:
pen (Q111p Klimmen),
penǝ (L320a Ell, ...
Q002p Hasselt),
pinǝ (Q074p Kortessem),
stiften:
šteftǝ (L329p Roermond
[(bij grote vaten)]
),
voegpinnen:
v ̇ōxpen (L290p Panningen)
|
De houten pennen waarmee de verschillende bodemplanken met elkaar verbonden worden. Zie ook afb. 223 en het lemma ɛdeuvelɛ in de paragraaf over de vaktaal van de timmerman.' [N E, 38d]
II-12
|
32766 |
houten eg |
hout[eg]:
hōt[eg] (P117p Nieuwerkerken),
hǫu̯t[eg] (L282p Achel),
ō(ǝ)t[eg] (P175p Gingelom),
houten [eg]:
houten [eg] (P107a Rummen),
hou̯.tǝ [eg] (Q072p Beverst),
hø̄ltǝ [eg] (Q198p Eijsden, ...
Q198b Oost-Maarland),
hø̄ǝltǝ [eg] (Q193p Gronsveld),
hø̜̄tǝ [eg] (K353p Tessenderlo),
hō ̞tǝ [eg] (Q188p Kanne),
hō.tsǝ [eg] (Q116p Simpelveld),
hō.tǝ [eg] (Q071p Diepenbeek, ...
Q002a Godschei,
Q081a Heesveld-Eik,
Q082p Munsterbilzen,
Q181p Sluizen,
P058p Stevoort),
hōtǝ [eg] (Q035p Brunssum, ...
Q202p Eys,
Q113p Heerlen,
Q192p Margraten,
Q204a Mechelen,
P045p Meldert,
Q208p Vijlen),
hōǝ.tǝ [eg] (Q003p Genk),
hǫu̯.tǝ [eg] (L417p As, ...
L418p Niel-bij-As),
hǫu̯tǝ [eg] (Q102p Amby, ...
Q019p Beek,
L430p Einighausen,
Q018p Geulle,
L429p Guttecoven,
L426z Holtum,
L422p Lanklaar,
Q099p Meerssen
[(driehoekig)]
,
L265p Meijel,
L294p Neer
[(driehoekig)]
,
L288a Ospel,
Q032a Puth,
Q099q Rothem,
Q098p Schimmert
[(driehoekig, soms ook vierkant)]
,
Q032p Schinnen,
Q101a Sibbe / IJzeren,
Q020p Sittard,
Q015p Stein,
L374p Thorn
[(driehoekig)]
,
Q097p Ulestraten
[(driehoekig met houten en vierkant met ijzeren tanden)]
,
Q094b Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler),
hǭ(u̯)tǝ [eg] (Q204a Mechelen
[(driehoekig)]
, ...
Q036p Nuth,
Q201p Wijlre
[(driehoekig)]
),
hǭ.tǝ [eg] (Q005p Zutendaal),
hǭtǝ [eg] (L414p Houthalen, ...
Q001p Zonhoven),
ǫu̯.tǝ [eg] (Q006p Leut
[(driehoekig)]
),
ǭ ̝tǝ [eg] (Q002p Hasselt),
houteren [eg]:
hø ̞ltǝr [eg] (L265p Meijel),
hø̄ ̞ltǝrǝ [eg] (L295p Baarlo),
hø̜̄ltǝrǝ [eg] (L164p Gennep, ...
L214a Geysteren,
L246b Melderslo,
L159a Middelaar,
L163a Milsbeek,
L115p Mook,
L163p Ottersum,
L210p Venray,
L214p Wanssum),
hø̜̄tǝrǝ [eg] (K315p Oostham, ...
K353p Tessenderlo),
hø̜i̯tjǝrǝ [eg] (L322a Nunhem
[(vierkant)]
),
hø̜ltjǝrǝ [eg] (L331p Swalmen
[(aan beide kanten te gebruiken)]
),
hø̜ltǝr [eg] (L269b Boekend),
hø̜ltǝrǝ [eg] (L291p Helden, ...
L290p Panningen,
L271p Venlo),
hātǝrǝ [eg] (L355p Peer),
hō.tǝrǝ [eg] (K358p Beringen),
hōtǝrǝ [eg] (L413p Helchteren),
hǫu̯.tǝrǝ [eg] (L316p Kaulille, ...
L312p Neerpelt,
L416p Opglabbeek,
L354p Wijchmaal),
hǫu̯tǝrǝ [eg] (L431p Dieteren, ...
L425p Grevenbicht / Papenhoven
[(driehoekig)]
,
L321a Ittervoort
[(driehoekig)]
,
K278p Lommel,
Q009p Maasmechelen,
L427p Obbicht
[(driehoekig)]
,
L288a Ospel,
L381a Putbroek,
L432p Susteren,
L374p Thorn,
L289p Weert),
ǫu̯tǝrǝ [eg] (L424p Meeswijk),
%%van deze varianten is het eerste lid, staande vóór het vrouwelijke en met een klinker beginnende eg, gereduceerd tot een vorm zonder uitgang%%
hǫu̯tǝr [eg] (L329p Roermond)
|
De oude drie- of vierhoekige eg met houten hoofd- en dwarsbalkjes, waarin houten, later ook ijzeren tanden zaten; zie afb. 51, 52, 53 en 54. Waar men een houten eg gebruikte als onkruideg en/of als zaadeg, is aangegeven in de desbetreffende lemmata. Hieronder is de vorm die de houten eg ter plaatse kon hebben, voorgesteld door de tekens ∆ en vierkant. Voor het woord(deel) ''eg'' resp. ''eg'' zie men de toelichting bij het lemma ''eg''.' [JG 1a; JG 1b add.; N 11, 70 + 71 + 72 add.; N J, 10; A 13, 16b; div.; monogr.]
I-2
|
32343 |
houten emmer |
emmer:
emǝr (L164p Gennep),
houten tob:
houten tob (Q074p Kortessem),
houteren eker:
hø̜ltǝrǝ iǝkǝr (L290p Panningen),
houteren emmer:
hø̜ltǝrǝ ɛj.mǝr (L290p Panningen)
|
Uit houten duigen vervaardigde en met behulp van metalen banden verstevigde emmer. [N E, L]
II-12
|
32906 |
houten gaffel, schudgaffel |
gaffel:
ga.fǝl (Q253p Montzen),
gafǝl (L417p As, ...
L295p Baarlo,
L324p Baexem,
Q019p Beek,
L429a Berg,
K358p Beringen,
L378q Berkelaar,
K318p Berverlo,
Q083p Bilzen,
L269p Blerick,
Q011p Boorsem,
L428p Born,
L360p Bree,
L426p Buchten,
L323p Buggenum,
L431p Dieteren,
L381p Echt,
Q086p Eigenbilzen,
Q017p Elsloo,
Q021p Geleen,
L360a Gerdingen,
L366p Gruitrode,
L429p Guttecoven,
L322p Haelen,
P173p Halmaal,
L352p Hechtel,
L328p Heel,
K316p Heppen,
L330p Herten,
P188p Hoepertingen,
Q077p Hoeselt,
L289a Hushoven,
P055p Kermt,
L370p Kessenich,
L422p Lanklaar,
L434p Limbricht,
L355a Linde,
K278p Lommel,
L377p Maasbracht,
Q009p Maasmechelen,
Q089p Martenslinde,
P220p Mechelen-Bovelingen,
L265p Meijel,
Q022p Munstergeleen,
L312p Neerpelt,
P213p Niel-Bij-Sint-Truiden,
L433p Nieuwstadt,
L322a Nunhem,
Q036p Nuth,
L427p Obbicht,
L371p Ophoven,
L314p Overpelt,
K357p Paal,
L355p Peer,
L387p Posterholt,
L299p Reuver,
L329p Roermond,
L293p Roggel,
L373p Roosteren,
L420p Rotem,
P107a Rummen,
Q098p Schimmert,
P176p Sint-Truiden,
Q020p Sittard,
L423p Stokkem,
L318p Stramproy,
L432p Susteren,
L331p Swalmen,
L270p Tegelen,
L374p Thorn,
Q162p Tongeren,
L318b Tungelroy,
Q014p Urmond,
Q178p Val-Meer,
Q171p Vlijtingen,
P212p Walshoutem,
L289p Weert,
P177p Zepperen,
Q179p Zichen-Zussen-Bolder),
gã.fǝl (Q284p Eupen),
gāfǝl (Q156p Borgloon, ...
Q002p Hasselt,
L372p Maaseik,
Q012p Rekem,
Q015p Stein,
Q075p Vliermaalroot,
Q005p Zutendaal),
jafǝl (Q211p Bocholtz),
jāfǝl (Q263p Raeren),
gavel:
gāvǝl (L191p Afferden, ...
L247z Broekhuizenvorst,
L164p Gennep,
L165p Heijen,
L246p Horst,
L211p Leunen,
L209p Merselo,
L163p Ottersum,
L268p Velden,
L163b Ven-Zelderheide),
hooidraaier:
hooidraaier (Q002p Hasselt),
hooigaffel:
[hooi]gafǝl (K358p Beringen, ...
K318p Berverlo,
Q083p Bilzen,
L269p Blerick,
L317p Bocholt,
L431p Dieteren,
Q021p Geleen,
L366p Gruitrode,
Q077p Hoeselt,
L414p Houthalen,
L370p Kessenich,
K359p Koersel,
P118p Kozen,
Q088p Lanaken,
L422p Lanklaar,
L434p Limbricht,
L267p Maasbree,
L364p Meeuwen,
Q199p Moelingen,
L367p Neerglabbeek,
L418p Niel-bij-As,
Q036p Nuth,
Q033p Oirsbeek,
L381b Peij,
L299p Reuver,
Q096d Smeermaas,
L423p Stokkem,
L270p Tegelen,
L318b Tungelroy,
Q112b Ubachsberg,
Q014p Urmond,
P196p Veulen,
L289p Weert),
hooiriek:
hōi̯rek (Q168p 'S-Herenelderen),
hooischudder:
hōi̯sxødǝl (L289p Weert),
hooitrekker:
hōi̯trɛkǝr (L414p Houthalen),
hooivork:
[hooi]vø̜rǝk (L246p Horst, ...
Q167p Koninksem,
L209p Merselo,
L210p Venray),
[hooi]vęrǝk (Q002p Hasselt),
[hooi]vǫrǝk (Q021p Geleen, ...
Q113p Heerlen,
P121p Ulbeek,
L271p Venlo),
houten gaffel:
hōtǝ gafǝl (Q077p Hoeselt),
hǫu̯tǝ gafǝl (Q163p Berg, ...
Q076p Romershoven),
keervork:
kīrvurǝk (Q039p Hoensbroek),
korengaffel:
kōrǝngafǝl (K318p Berverlo),
oogstgaffel:
osgafǝl (Q089p Martenslinde),
opschudder:
ǫpšø̜dǝr (Q039p Hoensbroek),
opschudgaffel:
ǫpsxø̜t˲gafǝl (L289p Weert),
riek:
rēk (Q007p Eisden),
rɛǝk (Q072p Beverst),
schepvork:
šøpvǫrǝk (Q121p Kerkrade),
schuddegaffel:
šødǝgafǝl (L385p Sint Odilienberg),
šø̜dǝgafǝl (L300p Beesel, ...
L331b Boukoul,
L331p Swalmen),
schuddegavel:
sxødǝgāvǝl (L244c America),
schuddelgaffel:
šø̜dǝlgafǝl (Q187a Heugem),
schudder:
sxø̜dǝr (P220p Mechelen-Bovelingen, ...
L213p Well),
schudgaffel:
sxet˲gafǝl (P052p Schulen),
sxø.t˲gafǝl (Q009p Maasmechelen),
sxøt˲gafǝl (L282p Achel, ...
K318p Berverlo,
K361a Boekt Heikant,
L214a Geysteren,
P048p Halen,
L286p Hamont,
L352p Hechtel,
L413p Helchteren,
L316p Kaulille,
Q002b Kiewit,
P047p Loksbergen,
K278p Lommel,
P051p Lummen,
L312p Neerpelt,
L288a Ospel,
L314p Overpelt,
P119p Sint-Lambrechts-Herk,
P054p Spalbeek,
L289p Weert),
sxø̜t˲gafǝl (L269p Blerick, ...
P048p Halen,
Q002p Hasselt,
L269a Hout-Blerick,
L414p Houthalen,
P057p Kuringen,
L289b Leuken,
L294p Neer,
L288a Ospel,
L314p Overpelt,
P107a Rummen,
P176p Sint-Truiden,
P058p Stevoort,
L270p Tegelen,
L289p Weert),
sxø̜t˲gāfǝl (Q156p Borgloon),
sxę.t˲gafǝl (Q002p Hasselt),
sxęt˲gafǝl (P055p Kermt, ...
L368p Neeroeteren),
šet˲gafǝl (Q003p Genk),
šøt˲gafǝl (L295p Baarlo, ...
L324p Baexem,
L327p Beegden,
Q029p Bingelrade,
Q035p Brunssum,
Q018p Geulle,
L326p Grathem,
L322p Haelen,
Q113p Heerlen,
L384p Herkenbosch,
L330p Herten,
Q039p Hoensbroek,
L369p Kinrooi,
L332p Maasniel,
L265p Meijel,
Q034p Merkelbeek,
Q018a Moorveld,
Q036p Nuth,
Q198b Oost-Maarland,
L299p Reuver,
Q098p Schimmert,
Q032p Schinnen,
Q030p Schinveld,
Q031p Spaubeek,
Q015p Stein,
L296p Steyl,
Q162p Tongeren,
Q112p Voerendaal,
Q117a Waubach,
L375p Wessem),
šø̜t˲gafǝl (Q102p Amby, ...
Q038p Amstenrade,
Q103p Berg / Terblijt,
Q083p Bilzen,
L317p Bocholt,
L360p Bree,
Q159p Broekom,
L426p Buchten,
Q027p Doenrade,
L381p Echt,
L320a Ell,
Q017p Elsloo,
Q021p Geleen,
L326p Grathem,
L328p Heel,
L330p Herten,
L325p Horn,
L320p Hunsel,
L320b Kelpen,
Q111p Klimmen,
L432a Koningsbosch,
L422p Lanklaar,
L434p Limbricht,
L316a Lozen,
L377p Maasbracht,
L372p Maaseik,
Q095p Maastricht,
Q192p Margraten,
Q204a Mechelen,
Q169p Membruggen,
Q196p Mheer,
L382p Montfort,
Q022p Munstergeleen,
L294p Neer,
Q019a Neerbeek,
Q096c Neerharen,
L321p Neeritter,
L368p Neeroeteren,
L322a Nunhem,
Q033p Oirsbeek,
Q003a Oud-Waterschei,
L381b Peij,
L381a Putbroek,
Q032a Puth,
L329p Roermond,
L420p Rotem,
Q098p Schimmert,
Q032p Schinnen,
Q030p Schinveld,
Q096d Smeermaas,
L378p Stevensweert,
L374p Thorn,
Q162p Tongeren,
L318b Tungelroy,
Q097p Ulestraten,
Q101p Valkenburg,
L386p Vlodrop,
Q172p Vroenhoven,
Q113a Welten,
Q201p Wijlre,
Q094b Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler),
šø̜t˲gāfǝl (Q071p Diepenbeek, ...
Q167p Koninksem,
Q166p Vechmaal,
Q079a Wintershoven),
šø̜t˲gǭfǝl (L291p Helden, ...
L290p Panningen),
šęt˲gafǝl (Q072p Beverst, ...
Q083p Bilzen,
L360p Bree,
Q170p Grote-Spouwen,
L367p Neerglabbeek,
L416p Opglabbeek,
Q175p Riemst,
Q093p Rosmeer,
Q178p Val-Meer,
L368b Waterloos,
Q179p Zichen-Zussen-Bolder),
š˙ø̜t˲gafǝl (L383p Melick),
schudgavel:
sxøt˲gāvǝl (L250p Arcen, ...
L192p Bergen,
L247p Broekhuizen,
L247z Broekhuizenvorst,
L164p Gennep,
L249p Grubbenvorst,
L165p Heijen,
L246p Horst,
L211p Leunen,
L248p Lottum,
L245p Meterik,
L159a Middelaar,
L163a Milsbeek,
L216p Oirlo,
L216a Oostrum,
L163p Ottersum,
L266p Sevenum,
L268p Velden,
L271p Venlo,
L210p Venray,
L214p Wanssum,
Q117a Waubach,
L213p Well,
L215a Wellerlooi),
schudmik:
šø.tmek (Q009p Maasmechelen),
schudroe:
sxøtrui̯ (L248p Lottum),
schudsgaffel:
šøts˲gafǝl (Q106p Bemelen, ...
Q096a Borgharen,
Q198b Oost-Maarland),
šø̜ts˲gafǝl (Q102p Amby, ...
Q193p Gronsveld,
Q203p Gulpen,
Q188p Kanne,
Q099p Meerssen,
Q196p Mheer,
Q203a Reijmerstok,
Q099q Rothem,
Q101a Sibbe / IJzeren),
schudsgaffeltje:
šøts˲gɛfǝlkǝ (Q099p Meerssen),
schudsvork:
šøts˲vø̜rǝk (Q211p Bocholtz, ...
Q202p Eys),
schudvork:
sxøt˲vø̜rǝk (P118p Kozen),
sxøt˲vǫrǝk (L266p Sevenum),
sxø̜t˲vø̜rǝk (Q204a Mechelen),
sxø̜t˲vǫrǝk (Q203p Gulpen, ...
L269a Hout-Blerick),
šøt˲vø̜rǝk (Q211p Bocholtz, ...
Q112b Ubachsberg,
Q222p Vaals,
Q208p Vijlen),
šøt˲vǫrǝk (Q117p Nieuwenhagen, ...
L386p Vlodrop),
šø̜t˲vø̜rǝk (Q111p Klimmen, ...
Q204a Mechelen,
Q111q Ransdaal,
Q209p Teuven,
Q101p Valkenburg,
Q113a Welten),
šø̜t˲vǫrǝk (Q021p Geleen, ...
Q112z Ten Esschen),
schuigaffel:
šø̜i̯gafǝl (Q204a Mechelen),
schuttegaffel:
šøtǝgafǝl (Q163p Berg, ...
Q176a Ketsingen),
stro-/strooigaffel:
strø̄gafǝl (Q077p Hoeselt),
strø̜i̯gafǝl (Q098p Schimmert),
strōu̯gafǝl (Q078p Wellen),
strǫi̯gafǝl (Q078p Wellen),
str˙ygafǝl (L420p Rotem),
stro-/strooivork:
strōu̯vɛrǝk (P057p Kuringen),
strōvø̜rǝk (P118p Kozen),
stroschudder:
strūšø̜dǝr (Q095p Maastricht),
vork:
vuǝrk (Q197p Noorbeek),
vø̜̄rǝk (Q088p Lanaken),
vø̜rǝk (P120p Alken, ...
Q071p Diepenbeek,
Q202p Eys,
Q167p Koninksem,
Q078p Wellen,
P044p Zelem),
vērǝk (P177p Zepperen),
vǫrǝk (Q021p Geleen, ...
Q073p Wimmertingen),
vorkgaffel:
vǫrǝkgafǝl (Q112a Heerlerheide),
weergaffel:
wɛrgāfǝl (L314p Overpelt)
|
Houten gaffel met twee lange en enigszins gebogen tanden en een korte steel, doorgaans uit een gevorkte tak gesneden; gebruikt om het hooi te spreiden en te keren, maar ook voor andere doeleinden zoals het opschudden van de graanhalmen bij het dorsen met de vlegel, of het strooien van strooisel en voeder voor de dieren in de stal. Zie afbeelding 10, a. Hoewel in het algemeen de term riek een stuk gereedschap aanduidt met méér dan twee tanden, heeft het woord oorspronkelijk en nog in sommige dialecten ook wel de betekenis van een tweetandige vork, met name dan de vork waarmee het hooi wordt opgestoken (zie het lemma ''oogstgaffel''); de opgaven in dit lemma zijn alle dubbelopgaven, naast gaffel of vork. Buiten Haspengouw en het gebied rond Lommel duidt de combinatie van een lange klinker en de letter f in de varianten van het type gaffel wel op een contaminatie van gaffel en gavel; ze staan telkens aan het slot van de varianten onder het type gaffel bijeen. Voor de fonetische documentatie van het woorddeel (hooi) zie het lemma ''hooi''.' [N 18, 30; A 28, 6; L 16, 18c; L B2, 243; Lu 6, 6; Av 1, III, 5e; monogr.]
I-3
|
31466 |
houten hamer |
blokhamel:
blǫkhǭmǝl (P219p Jeuk),
bolhamel:
bǫl(h)ǭmǝl (Q083p Bilzen),
bombeerhamel:
bombējrhōmǝl (Q088p Lanaken
[(van palmhout)]
),
houten hamel:
(h)ōtǝ (h)ǭmǝl (Q083p Bilzen),
(h)ōtǝn hǭmǝl (Q083p Bilzen),
hātǝn hāmǝl (P211p Waasmont),
hōatǝn hǭmǝl (Q078p Wellen),
hōtǝ hǭmǝl (Q086p Eigenbilzen),
hōtǝn hāmǝl (Q002p Hasselt),
hōtǝn hē̜mǝl (P055p Kermt),
hōtǝn hǭmǝl (P179p Aalst),
hǫwtǝ hāmǝl (L387p Posterholt),
hǫwtǝ hǭmǝl (Q168p ɛ'S-Herenelderen'),
hǫǝtǝ hǫmǝl (P192p Voort),
hǭtǝ hāmǝl (P047p Loksbergen),
hǭtǝn hǭmǝl (Q089p Martenslinde, ...
Q093p Rosmeer,
Q005p Zutendaal),
uwtǝn hǫmǝl (P188p Hoepertingen),
houten hamer:
haltǝ hāmǝr (L266p Sevenum),
hø̄tn hǭmǝr (K353p Tessenderlo),
hø̜̄tǝn hǭmǝr (K353p Tessenderlo),
hø̜ltsǝ hamǝr (Q121b Spekholzerheide),
hø̜tǝn hǫmǝr (Q001p Zonhoven),
hōtsǝ hamǝr (Q116p Simpelveld),
hōtǝ hāmǝr (Q113p Heerlen, ...
Q204a Mechelen,
Q117p Nieuwenhagen,
Q118p Schaesberg),
hǫltǝ hāmǝr (L246p Horst),
hǫwtǝ hāmǝr (L328p Heel, ...
Q111p Klimmen,
L299p Reuver,
L299p Reuver,
Q099q Rothem,
L385p Sint Odilienberg,
Q015p Stein,
L210p Venray
[(om koper in het begin ruwweg glad te kloppen)]
),
hǫwtǝn hāmǝr (L417p As, ...
Q018p Geulle,
L368p Neeroeteren,
L371p Ophoven),
hǫwtǝn āmǝr (Q102p Amby),
hǭwtǝn hāmǝr (Q095p Maastricht),
ǫwtǝn āmǝr (Q012p Rekem),
houten klaas:
ǫwtǝ klǭs (Q012p Rekem),
houteren hamel:
hø̜ltǝrǝ hāmǝl (L270p Tegelen),
hōtǝrǝn hāmǝl (K358p Beringen),
hǫwtǝrǝ hāmǝl (L330p Herten),
hǫwtǝrǝn hāmǝl (L330p Herten),
houteren hamer:
hø̜̄ltǝrǝ hāmǝr (L163p Ottersum),
hø̜ltǝrǝn hāmǝr (L271p Venlo),
hātrǝ hǭmǝr (K317p Leopoldsburg),
hōtsǝrǝ hamǝr (Q121c Bleijerheide, ...
Q121p Kerkrade),
hǫwtǝrǝ hāmǝr (L321p Neeritter, ...
L432p Susteren),
hǫwtǝrǝn hāmǝr (L419p Elen, ...
L422p Lanklaar),
ǫwtǝrǝ āmǝr (L423p Stokkem),
ǫwtǝrǝn āmǝr (L421p Dilsen, ...
L372p Maaseik),
houthamer:
hōtshamǝr (Q121c Bleijerheide),
hulteren hamer:
hø̜ltǝrǝ hāmǝr (L216a Oostrum, ...
L163p Ottersum,
L210p Venray
[(om koper in het begin ruwweg glad te kloppen)]
),
hø̜ltǝrǝn hāmǝr (L165p Heijen, ...
L291p Helden
[(voor aluminiumplaten)]
,
L217p Meerlo,
L159a Middelaar,
L290p Panningen,
L192a Siebengewald,
L213p Well),
plaathamer:
plāthāmǝr (Q098p Schimmert),
uitklophamer:
ūtklǫphāmǝr (Q108p Wijnandsrade),
walshamer:
walshāmǝr (L382p Montfort)
|
Hamer die geheel uit hardhout is vervaardigd. Zie ook afb. 89. De houten hamer wordt onder meer gebruikt bij bepaalde soorten beitels en om houtverbindingen aan te slaan. [N 53, 127; L 1a-m; monogr.] || In het algemeen een houten hamer die wordt gebruikt bij het plooien of platslaan van plaatmateriaal. De kop van de hamer kan vlak zijn, maar er bestaan ook houten hamers met een bolvormige kop. Zie ook afb. 163. De bombeerhamer (Q 88) is volgens Van Houcke (pag. 306) een hamer met één of twee bolronde koppen. Vgl. ook het lemma "bolhamer". [N 33, 62; N 33, 83; N 64, 41a; N 66, 8a]
II-11, II-12
|
25369 |
houten hamer waarmee men het slachtvee verdooft |
hamel:
hamel (Q071p Diepenbeek),
hāmǝl (P050p Herk-de-Stad, ...
P057p Kuringen,
P176p Sint-Truiden,
P177p Zepperen),
hōmǝl (P176p Sint-Truiden),
hǫmǝl (Q156p Borgloon),
hǫǝmǝl (P117p Nieuwerkerken),
hamer:
hamǝr (Q121p Kerkrade, ...
L265p Meijel),
hāmǝr (L269p Blerick, ...
L426p Buchten,
Q198a Mesch,
Q096c Neerharen,
L318b Tungelroy,
L289p Weert,
L020p Zetten),
hǫmǝr (P176p Sint-Truiden),
hǭmǝr (P176p Sint-Truiden),
hǭǝmǝr (Q198p Eijsden),
houten hamel:
hutǝ hāmǝl (P177p Zepperen),
hātǝn hāmǝl (P211p Waasmont),
hōtǝ hamǝl (Q187a Heugem),
hōtǝ hǭmǝl (Q078p Wellen),
hōtǝn hāmǝl (K358p Beringen, ...
P057p Kuringen,
P051p Lummen),
hǫwtǝ hāmǝl (Q095p Maastricht),
ōtǝ ǭmǝl (P176p Sint-Truiden),
houten hamer:
houten hamer (Q083p Bilzen),
høltsǝ hamǝr (Q121c Bleijerheide),
hø̄tǝ hāmǝr (L366p Gruitrode),
hōtsǝ hamǝr (Q121p Kerkrade),
hōtǝ hāmǝr (Q203p Gulpen, ...
Q113p Heerlen,
P046p Linkhout,
Q117a Waubach),
hōtǝn hāmǝr (K358p Beringen),
hǫwtǝ hāmǝr (Q103p Berg / Terblijt, ...
Q121p Kerkrade,
Q009p Maasmechelen,
Q197p Noorbeek,
Q099q Rothem,
Q020p Sittard,
L318b Tungelroy),
hǫwtǝn hāmǝr (L330p Herten, ...
Q033p Oirsbeek),
hǫwtǝn hōmǝr (L316p Kaulille),
houteren hamel:
hø̜ltjǝrǝ hāmǝl (L331p Swalmen),
hø̜ltǝrǝ hāmǝl (L292p Heythuysen),
hø̜ltǝrǝn hāmǝl (L270p Tegelen),
houteren hamer:
holtsǝrǝ hamǝr (Q121p Kerkrade),
hø̜ltǝrǝ hāmǝr (L269b Boekend),
hø̜ltǝrǝn hāmǝr (L291p Helden, ...
L290p Panningen,
L270p Tegelen),
hātǝrǝn hāmǝr (K278p Lommel),
hōtsǝrǝ hamǝr (Q121c Bleijerheide),
hǫwtǝrǝn hāmǝr (L420p Rotem),
hǭtǝrǝn hāmǝr (L413p Helchteren),
hǭwtǝrn hāmǝr (L312p Neerpelt),
houthamer:
hōtshamǝr (Q121p Kerkrade),
klomp hout:
klomp hāt (K318p Berverlo),
klophamer:
klophǭmǝr (L312p Neerpelt),
klophout:
klophǫwt (L316p Kaulille),
klǫphyet (L362p Opitter),
klǫphǫwt (L372p Maaseik),
klopper:
klǫpǝr (P051p Lummen),
klots:
klots (L265p Meijel),
knots:
knots (Q039p Hoensbroek),
knuts (L269p Blerick, ...
L271p Venlo),
kophamer:
kǫphāmǝr (Q096c Neerharen),
paal:
pǭl (L211p Leunen),
slachthamel:
slaxtǭmǝl (P176p Sint-Truiden),
slachthamer:
slaxhamǝr (L269p Blerick),
šlāxhāmǝr (Q204a Mechelen),
tuierhamel:
tȳjǝr hāmǝl (L330p Herten),
tuierhamer:
tyjǝrhāmǝr (L325p Horn),
varkenshamel:
vɛrkǝshǭmǝl (Q162p Tongeren)
|
Uit verschillende toelichtingen bij de opgaven valt op te maken dat deze hamer voornamelijk bij de varkensslacht in gebruik is. Op de hamer zit soms een ijzeren pinnetje dat door de schedel van het dier wordt gedreven om zo de hersenen te beschadigen. Niet voor alle woordtypen kan de garantie gegeven worden dat ze een "houten hamer" aanduiden. [N 28, 5a; N 28,10c; monogr.]
II-1
|
30076 |
houten klosje |
blok:
blǫk (P120p Alken, ...
Q083p Bilzen,
K359p Koersel,
K357p Paal,
P177p Zepperen),
blokje:
bløkskǝ (L316p Kaulille),
blø̜kskǝ (L373p Roosteren, ...
Q020p Sittard,
L318b Tungelroy,
L289p Weert),
blø̜kškǝ (Q035a Rumpen),
blękskǝ (Q083p Bilzen, ...
L364p Meeuwen),
blokje (van schietlood):
blø̄kskǝ (Q011p Boorsem),
blǫkskǝ (K353p Tessenderlo),
blokschietlood:
blǫksxītlūǝt (P176p Sint-Truiden),
geleider:
geleider (L382p Montfort),
glijblok:
glęjblǫk (Q198a Mesch),
houten blokje:
hōtǝ blø̜kskǝ (Q117a Waubach),
houteren blok:
hātǝrǝ blǫk (K278p Lommel),
houteren klos:
hātǝrǝ klǫs (K278p Lommel),
klos:
klos (L360p Bree, ...
L416p Opglabbeek,
L318b Tungelroy),
klōs (L291p Helden),
klǫs (Q019p Beek, ...
Q004p Gelieren Bret,
L330p Herten,
K278p Lommel,
L364p Meeuwen,
Q194p Rijckholt,
Q097p Ulestraten),
klosje:
kløskǝ (L292p Heythuysen),
klø̜skǝ (L267p Maasbree, ...
Q015p Stein),
klotsje:
klø̜tsjǝ (Q121p Kerkrade),
klø̜tskǝ (L269p Blerick, ...
L270p Tegelen),
knab:
knap (Q197p Noorbeek, ...
Q197a Terlinden),
noot:
nos (Q222p Vaals),
noǝt (Q035p Brunssum),
nut (Q193p Gronsveld),
nōs (Q121p Kerkrade),
nōt (Q018p Geulle, ...
Q187a Heugem),
nūǝt (Q202p Eys, ...
Q111p Klimmen),
richter:
rextǝr (Q099q Rothem),
schietblok:
šit˱blǫk (Q077p Hoeselt),
schietblokje:
sxit˱bløkskǝ (L315p Kleine-Brogel),
šēt˱blø̜kskǝ (Q113p Heerlen),
schietklos:
šītklos (L265p Meijel),
schietloodblok:
sxītlut˱blok (Q001p Zonhoven),
schietloodklos:
šētlutklǫs (Q095p Maastricht),
schuifblok:
šȳf˱blǫk (Q022p Munstergeleen)
|
Houten klosje met daarin een geboord gat waarlangs het touw met aan de onderzijde het gewicht van het schietlood, naar beneden kan zakken. Zie ook afb. 29. [N 30, 11b; monogr.]
II-9
|
30862 |
houten leest |
handwerkleest:
haŋkwęrklęjst (L267p Maasbree),
houten leest:
houten leest (K278p Lommel, ...
L115p Mook),
hōtǝ lę̄s (Q083p Bilzen, ...
Q207p Epen,
Q117a Waubach),
hǫtǝ lę̄s (Q086p Eigenbilzen),
hǫwtǝ lęjst (L417p As),
hǫwtǝ lɛjst (L293p Roggel),
hǫwtǝn lęjs (Q021p Geleen, ...
Q013p Uikhoven),
houteren leest:
hǭltǝrǝ lest (L163a Milsbeek),
leest:
lę̄s (Q083p Bilzen),
lɛjst (L293p Roggel),
zachte leest:
zachte leest (K278p Lommel, ...
Q001p Zonhoven)
|
De houten leest waar geen ijzer aan zit. Zie afb. 11. [N 60, 185b; N 60, 244b]
II-10
|
19552 |
houten lepel |
beslaglepel:
besjlaagläepel (Q113p Heerlen),
deegklopper:
deigklopper (Q094b Wolder/Oud-Vroenhoven),
deeglepel:
m.
dēͅixli(ə)pəl (L317p Bocholt),
draailepel:
om leverworst te draaien
trielaeëpel (Q198p Eijsden),
eierlepeltje:
eijerlaepelke (L383p Melick),
geleilepel:
žəleͅi̯lɛi̯əpəl (Q209p Teuven),
geleileper:
m. konfituurlepel
žəlɛiləpər (Q156p Borgloon),
geleilepertje:
ae aan elkaar
zəlɛløͅi̯pərkə (P176p Sint-Truiden),
honinglepel:
honeklēpəl (K318p Beverlo),
houten lepel:
hoote lèpel (Q113p Heerlen),
hootse leeëpel (Q119p Eygelshoven),
hootse leffel (Q121b Spekholzerheide),
hote lēēëpel (Q039p Hoensbroek),
hote läepel (Q113p Heerlen),
houte laepel (L434p Limbricht),
houte leepel (Q099q Rothem),
houte lepel (Q094b Wolder/Oud-Vroenhoven),
houte lepele (Q098p Schimmert),
houte lèepel (L377p Maasbracht),
houte lèpel (Q111p Klimmen),
houte léepel (Q036p Nuth/Aalbeek),
hōtə lipəl (Q004p Gelieren/Bret),
hōͅtə li̯eͅpəls (Q093p Rosmeer),
hōͅtə n⁄eͅpəl (Q178p Val-Meer),
hoͅu̯.tə løͅ.pəl (Q162p Tongeren),
hoͅu̯tə lēpəl (Q096d Smeermaas),
algemeen
houten lepel (Q187p Sint-Pieter),
werd vooral gebruikt tijdens het bereiden van de maaltijd (roeren)
hōtə løpəl (Q071p Diepenbeek),
houten leper:
hōͅtə løpər (Q078p Wellen),
hōͅtə løͅpər (P213p Niel-bij-St.-Truiden),
als algemene benaming
hōͅtə lēpər (P048p Halen),
m.
o͂ͅtə løͅpər (P222p Opheers),
houteren lepel:
(h)ōͅu̯tərə lipəl (L372p Maaseik),
(h)ōͅu̯tərəlipəl (L372p Maaseik),
holtere lèpel (L269b Boekend),
hootsere leffel (Q121p Kerkrade),
houtere laepel (L330p Herten (bij Roermond)),
houtere leepel (L369p Kinrooi),
houtere lepel (L426p Buchten),
hoͅu̯tərə lipəl (L372p Maaseik, ...
L372p Maaseik),
huitere liêpel (L360p Bree),
höltere leepel (L290p Panningen),
Alle houten lepels, groot of klein hadden dezelfde naam.
höltere laepel (L270p Tegelen),
gewoonlijk wordt de vroegere specifieke benaming vervangen door de meer algemene benaming
høͅi̯jtərə līpəl (L360p Bree),
onz moes op teljoren te doen
hātərə lēpəl (L355p Peer),
kletsspaan:
kletsspaan (L326p Grathem),
kneedlepel:
kneͅi̯lēpəlkə (Q096c Neerharen),
knijlipəl (L372p Maaseik),
(boter)
kneilièpel (L289p Weert),
kruidspaan:
#NAME?
kroetspaon (L268p Velden),
lepel:
lāēpel (L292p Heythuysen),
lèpel (L292p Heythuysen),
moeslepel:
mooslepel (L320a Ell, ...
L289b Leuken),
Deze wordt gebruikt voor zuurkool of stampot.
mooslepel (L318b Tungelroy),
mosterdlepel:
mo͂sterdlaepel (L383p Melick),
moͅstərliəpəl (Q003p Genk),
moͅstərtlēpəl (P051p Lummen),
™ niet omgespeld
mōstərle͂ͅpəl (P055p Kermt),
mosterdlepeltje:
moͅstərtlepəlkə (L316p Kaulille),
moͅstərtlipəlkə (L317p Bocholt),
mosterdlepel
mŏesterdlaepelke (Q033p Oirsbeek),
mosterdlepertje:
mostərtleͅpərkə (P054p Spalbeek),
mostərtløͅi̯pərkə (P176p Sint-Truiden),
nap:
nop (L330p Herten (bij Roermond)),
paddenvel:
padəvɛl (Q002p Hasselt),
pannenlekker:
panəleͅkər (P055p Kermt),
pannenlepel:
panneläepel (Q113p Heerlen),
pannenlikker:
panəlekər (Q162p Tongeren),
paplepel:
paplaepel (Q020p Sittard),
paplepel (K314p Kwaadmechelen, ...
L374p Thorn,
Q117a Waubach),
paplēpəl (L422p Lanklaar),
paplèpel (L295p Baarlo),
paplèèpel (Q204a Mechelen),
papléëpel (Q113p Heerlen),
papløpəl (Q162p Tongeren),
(roeren in pap, deeg)
paplaepel (L266p Sevenum),
m.
paplīəpəl (L416p Opglabbeek),
mv.~s
papløpəl (Q078p Wellen),
paplepeltje:
paplèepelke (Q038p Amstenrade),
pollepel:
pollepel (K314p Kwaadmechelen),
polliepel (L289p Weert),
pollèpel (L269b Boekend),
mv.~s
poͅløpəl (Q078p Wellen),
pollepel
pølēpəl (K314p Kwaadmechelen),
polleper:
pou̯løpər (P186p Gelinden, ...
P197p Heers),
potagelepel:
pətazilēpəl (K278p Lommel),
potlepel:
potlaepel (Q020p Sittard, ...
Q020p Sittard),
potlee.pel (L290p Panningen),
potlepel (L320a Ell, ...
Q099q Rothem,
Q101p Valkenburg,
Q117a Waubach),
potlèpel (Q038p Amstenrade),
potlèèpel (Q204a Mechelen),
potlépel (L329p Roermond),
potléëpel (Q113p Heerlen),
potløpəl (Q162p Tongeren),
potleper:
m. konfituurlepel
poͅtləpər (Q156p Borgloon),
rijstpaplepel:
rɛ̄spaplēpəl (K318p Beverlo),
roerlepel:
reurlaepel (L383p Melick),
reurlēēëpel (Q039p Hoensbroek),
reurläepel (Q113p Heerlen),
reurlêêpel (Q032a Puth),
rērlipəl (L360p Bree),
roerläepel (Q113p Heerlen),
ruurléëpel (Q204a Mechelen),
ry(3)̄rløpəl (Q071p Diepenbeek),
rø̄rlepəl (L316p Kaulille),
mv.~s
ry.rløpəl (Q078p Wellen),
om in de spijzen te roeren
reurlaepel (Q033p Oirsbeek),
veur in de pap te reuren
reurlépel (Q113p Heerlen),
roomspaan:
raomspaan (L326p Grathem),
saladelepel:
sjlaatlèèpel (Q204a Mechelen),
slaotléépel (L163a Milsbeek, ...
L163p Ottersum),
slāi̯lipəl (L317p Bocholt),
slāi̯līpəl (L416p Opglabbeek),
sla͂lēpəl (P051p Lummen),
saladespaan:
slaaispaan (L326p Grathem),
sauslepel:
sauslepel (L320a Ell),
sāsløͅpəl (Q077p Hoeselt),
sōͅslɛi̯əpəl (Q209p Teuven),
suislepel (K314p Kwaadmechelen),
søu̯sløpəl (Q071p Diepenbeek),
šōͅu̯slēpəl (L422p Lanklaar),
™ niet omgespeld
sø̄əsle͂ͅpəl (P055p Kermt),
sausleper:
m.
sau̯sløpər (Q079a Wintershoven),
scheplepel:
sjuplaipel (L332p Maasniel),
schuimlepel:
schuumlèepel (Q038p Amstenrade),
šai̯mløͅpəl (Q176a Ketsingen),
šimlipəl (L360p Bree),
schuppertje:
šøͅpərkə (L318b Tungelroy),
sirooplepel:
šrupløͅpəl (Q077p Hoeselt),
šrūəplīəpəl (L420p Rotem),
om stroop uit de pot te halen
sjroeplaeëpel (Q198p Eijsden),
sirooplepel
srupljeͅpəl (Q179p Zichen-Zussen-Bolder),
smoutspaantje:
smaaltspaontje (L163a Milsbeek, ...
L163p Ottersum),
soeplepel:
soplepel (L320a Ell),
soͅplēpəl (K318p Beverlo),
spaan:
sjpoon (L329p Roermond),
spaon (L369p Kinrooi, ...
L318b Tungelroy,
L271p Venlo),
spōͅwən (K358p Beringen),
spōͅən (P213p Niel-bij-St.-Truiden),
spøn (P213p Niel-bij-St.-Truiden),
spøͅn (P213p Niel-bij-St.-Truiden),
m.
span (Q002p Hasselt),
spa͂n (Q002p Hasselt),
spaander:
sjpaander (L329p Roermond),
stamper:
m.
stɛmpər (Q002p Hasselt, ...
Q002p Hasselt),
om groente te stampen
stemper (L322a Nunhem),
stoemper:
m.
stumpər (Q002p Hasselt, ...
Q002p Hasselt),
struiflepel:
stond in aarden teil waarin struifbeslag was
strøi̯flēpəl (K278p Lommel),
waslepel:
waslēͅpəl (Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
zoutlepel:
zoͅu̯tlīpəl (L416p Opglabbeek)
|
houten lepeltje, schepeltje zoals vroeger in zoutvat || lepel, houten ~; inventarisatie benamingen (boterspaan); betekenis/uitspraak [N 20 (zj)]
III-2-1
|