e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
kruidje-roer-me-niet klokje: Spelling: \"fonetisch\  klokskə (Maastricht), kruidje-roer-me-niet: kruidje roer me niet (Oirlo, ... ), kruudje roer me nit (Eys), kruudje-roer me-niet (Horst), -  kruidje-roer-me-niet (Venray), eigen spellinsysteem \'een ègt exotis plaantje\'  kruidje-roer-me-niet (Meijel), geen aparte naam  kruidje-roer-me-niet (Berg-en-Terblijt), idem  kruidje-roer-me-niet (Venlo), idiosyncr.  kruidje roer me niet (Blerick), kruudje reur me neet (Thorn), Veldeke  kruidje-roer-me-niet (Echt/Gebroek), WLD \'alg. ben.\'  Kruidje-roer-me-niet (Meijel), zelfde benaming  kruidje-roer-me-niet (Echt/Gebroek), ± Veldeke \'als in Nederl.\'  kruidje-roer-me niet (Tienray), kruidje-roer-mich-niet: krutje-reur mich néét (Wijlre), krutje-ruier-mich-neit (Sittard), kruudje reur mich neet (Schimmert), kruudsje-reur-miech-neet (Maastricht), krèè.dsje rej.ert miech ni (Hasselt), krêdsjë-rüurt-mich-nï (Tongeren), -  krutje reur mich neet (Echt/Gebroek), kruudj roer mig neet (Tungelroy), kruudje reur mich neet (Maasbree), Bree Wb.  kri-jdsje reer mich neet (Bree), eigen spelling  kruutje reur mig neet (Montfort), eigen spellingsysteem  kruudje-reur-mich-neet (Maasbree), mv.: krutje-reur-mich-neeta  krutje-reur-mich-neet (Heerlen), WBD/WLD  krŭŭtjə-reur-mich-neet (Heerlen), mimosa: mimosa (Jeuk), roerhandjes: -  riejerhendjes (Susteren), of trilgras*  riejerhendjes (Susteren) Kruidje-roer-me-niet (Mimosa pudica L.) [DC 60a (1985)], [N 92 (1982)] III-2-1
kruidnagel giroffelnagel: verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  gierofəlnaagəl (Kermt), žəroͅffəlnoͅgəl (Schalkhoven), žəroͅfəlniəgəl (Kortessem), groffel: verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  groffel (Hasselt), groffelennagel: groffelenagel (Lutterade), groffelənagel (Geleen), groffelnagel: groffelnaogel (Eijsden), groͅfəlnoͅgəl (Veulen), grŭffelnagel (Sittard), rooffelnāgel (Obbicht), verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  groffelneegels (Alken), groffelnoagel (Lanaken, ... ), groffelnogel (Sint-Truiden), groffəlnagəl (Veulen), grofəln‧agəl (Maastricht), grooffelnagel (Uikhoven), groͅffəlnoͅgəl (Sint-Truiden), groͅfəlnōͅgəl (Gelinden, ... ), groͅfəlnəgəl (Mechelen-aan-de-Maas), groͅfəln‧oͅgəl (Aalst-bij-St.-Truiden), gruffelnagel (Elen), grufəln‧agəl (Hasselt), grófəlnagəl (Rekem), grôêffelnagel (Borgharen), grøͅxəlni‧jgəl (Hoepertingen), gərufəlnāgl (Rekem), groffelskop: graeffelsköp (Einighausen), verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  groeffëlskop (Lanklaar), groffelsnagel: graeffelsnêgel (Einighausen), groeffelsnègel (Schimmert), groffelsnagel (Bingelrade, ... ), groffelsnēͅgel (Mheer), groffelsnêfel (Doenrade), groffelsnêgel (Schinveld), groffëlsnêugël (Hoeselt), grofəlsnā.gəl (Sittard), grofəlsnōͅgəl (Heers), groŏfelsnaal (Simpelveld), groŏffelsnègel (Grevenbicht/Papenhoven), grōō-fels-na-gel (Vijlen), grŏaffelsnagel (Guttecoven), grŏffelsnagel (Heer), grŏŏffelsnagel (Klimmen), groͅfəlsnagəl (Rekem), groͅfəlsnāgəl (Eupen), groͅfəsnōͅgəl (Tongeren), gruffelsnagel (Brunssum), gròffelsnagel (Heerlen, ... ), gróffelsneël (Simpelveld), grôffelsnagel (Mechelen, ... ), grôffelsnäogel (Gronsveld), gröffelsnagel (Amby), grøfesnāgəl (Mechelen-aan-de-Maas), grøfəlsnāgəl (Lanklaar), jrofəlsnāgəl (Vaals), roffelsnaegel (Dieteren), (O = korte oe).  groffelsnagel (Berg-en-Terblijt), Verklw. gróffelsneëlke  gróffelsnaal (Heerlen), verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  groffelsnoagel (Bilzen), groffelsnôgel (Rosmeer), groffesnâ-gel (Wellen), groffĕlsnāgĕl (s-Gravenvoeren), groffəsnōͅgəl (Bilzen), groͅffesnagel (Diepenbeek), groͅfəlsnagəl (Eupen), j(e)roͅfəlsnēͅjəl (Kelmis), jroͅfəlsnārəl (Hergenrath, ... ), jrufəlsnāgəl (Raeren), Went de mam ¯t vleesj broant, deet ze ummer e paar sjroffelsneël derbij  jrof’felsnaal (Bleijerheide, ... ), groffenagel: verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  groffenēgel (Lanaken), groffiaat: groffioat (Heek), grofnagel: verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  groefnaigel (Kuringen), gruis-van-nagel: grøͅsvaniəgəl (Kortessem), verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  grøs van nēgəl (Voort), koppen: köp (Gronsveld), gedroogde nagelvormige bloemknoppen van de kruidnagelboom  køͅp (Meeswijk), krofnagel: krofnägel (Buchten), krommen: verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  krimme (Rosmeer), kruidnagel: krajnāgəl (Paal), kroednagel (Arcen, ... ), kroednegel (Hunsel, ... ), kroednegəl (Swalmen), kroednägel (Horn), kroednêgel (Genooi/Ohé, ... ), kroetnaagel (Stevensweert), kroetnaegel (Broeksittard), kroetnagel (Asenray/Maalbroek, ... ), kroetneegel (Posterholt), kroetnegel (Heel, ... ), kroetnêgel (Thorn), kroèdnagel (Venlo), krōēdnagel (Lottum, ... ), kroͅu̯tnagəl (Bree), krunêgel (Oirlo), kruoͅtnāgəl (Houthalen), krutnagəl (Lozen), kruud-nê-gel (Blitterswijck), kruudnagel (Afferden, ... ), kruutnagel (Swolgen), kruutnêgel (Well), krūtnāgəl (Kinrooi), krŭjnagel (Gennep), krŭnägel (Wellerlooi), krŭŭnnagel (Venray), kryi̯nagəl (Eksel), króet’nagel (Tegelen), krönoagel (Griendtsveen), krøi̯nāgəl (Gennep, ... ), krø̄i̯nāgəl (Gennep, ... ), krø͂ͅi̯nagəl (Neerpelt, ... ), krøͅnagəl (Beringen), krüdnagel (Heijen), E paar kroednagelkes gaeve de lekkere sjmaak draan  krōēdnagel (Roermond), een streepje op de a  krunägel (Merselo), met lengteteken op de a  krŭŭtnägel (Meerlo), specerij  kroednaegel (Echt/Gebroek), verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  krautnoagəl (Beverst), kreudnagel (Halen), krodna͂xeͅl (Mettekoven), kroeidnagel (Sint-Lambrechts-Herk), kroetnêgel (Wellen), krootnôgel (Rosmeer), krouitnoagel (Hoeselt), krōͅənōͅgəl (Tessenderlo), krōͅətnoͅgəl (Ulbeek), kruidnagel (Kwaadmechelen), kruinagel (Lommel), kruinaogel (Oostham), kruinoagel (Heppen), kruitnaoͅgel (Alken), krøͅtnēgəl (Zepperen), kruidnageltje: kroêdneegelke (Tungelroy), kruidnoot: krøͅnōt (Beverlo), verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  kruinoot (Leopoldsburg), kruinouet (Leopoldsburg), maretak: verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  maretak (Piringen), nagelgruis: nagelgruus (Asenray/Maalbroek, ... ), nageltjes: verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  nieegelkes (Mechelen-aan-de-Maas), pikkeltjes: verzamelfiche, ook mat. van ZND 1a-m, 15-10  pikkelkes (Wijer) een kruidnagel (specerij, met een scherpe smaak, in de vorm van een spijker; Fr. clou de girofle) [ZND 01 (1922)], [ZND 01u (1924)], [ZND 15 (1930)] || gemalen kruidnagel || Gewuerznaegelchen, kruidnagel || kruidnagel [SGV (1914)], [ZND B2 (1940sq)] || kruidnagel (specerij) || kruidnagel, ook sering || kruidnagelen (gemalen -) || kruidnagels III-2-3
kruidvlier heilandsknoop: (lat. sambucus ebulus). Teuth.: wilt vliederen  heilandsknoep (Valkenburg) eenjarige plant met vlierachtige bessen III-4-3
kruidwijden de kruidwis wijden: de kroetwès wieë (Baarlo) 15 augustus, Maria Hemelvaart [O.L. Vrouw Kruidwis, eerste Lievevrouw(endag), Hoge Lievevrouw, Vroege Lievevrouw, O.L. Vrouw kroedwien]. [N 96C (1989)] III-3-3
kruidwijding kruidwijden: kroedwien (Buchten), Kroedwien (Einighausen), kroedwien (Genooi/Ohé, ... ), kroetwieje (Beesel), kroetwien (Doenrade, ... ), Kroetwien (Guttecoven, ... ), kroetwien (Lutterade, ... ), Kroetwien (Montfort, ... ), kroetwien (Posterholt), Kroetwien (Schinnen, ... ), kroetwien (Swalmen), kroetwīēn (Susteren), krōētwien (Sittard), boeketym  Kroetwien (Brunssum), kruidwijdensdag: Kroetwiensdaag (Bingelrade), kruidwijding: Kroedwieging (Panningen), kroedwiejing (Baarlo, ... ), kroedwijjing (Limmel), Kroetwiejing (Stevensweert), kroetwijjing (Amby), Kroetwing (Schaesberg, ... ), kroetwing (Vijlen), Kroetwí-ing (Rimburg), krōēdwijing (Sint-Pieter), kruutwejing (Merselo), krŭŭdwĕĕjing (Venray), krüdwejing (Oirlo), kruidwijdingdag: kroetwingdaag (Mechelen), kruidwis: kroedwésch (Arcen), kroetwèsch (Urmond), Kruutwis (Blitterswijck), krütwis (Heijen), lieve-vrouw-kruidwijden: Leevrouw Kroetwien (Grevenbicht/Papenhoven), Levrouw kroedwien (Schimmert), lieve-vrouwe-kruidwijden: lee vrouwe kroetwieje (Reuver), onze-lieve-vrouw-kruidwijden: O.L. Vrouwkroetwien (Sint-Odiliënberg), O.L.Vrouw Kroetwien (Dieteren), Oos Leefvrouw Kroetwīēn (Asenray/Maalbroek), Oos Leeve Vrouw Kroetwien (Heel), oos leevrouw kroedwien (Blerick), Oos Leve Vrouw Kroetwien (Herten (bij Roermond)), onze-lieve-vrouw-kruidwijding: O.L.V. kroetwieing (Broeksittard), O.L.V. Kroetwiejing (Puth), o.l.vrouw kroet wiejing (Kessel), Oos Leef Vrouw Kroedwiejing (Obbicht), Oos Leefvrouw kroedwiejing (Horn), oos leevrouw krōētwiejing (Maasbree), Oosleefrouwkrōētweijing (Heer), ŏ.L.V. Krüdwijjing (Afferden), Slévrouwkroetwiejing (Valkenburg), òs levrouw (krōēdwieing) hemelvaart (Velden), onze-lieve-vrouw-kruidwis: O.L. Kroetwisj (Gulpen), O.L. Vrouw Kroetwes (Grubbenvorst), O.L.V. kroedwès (Eijsden), o.l.vr. kroedwes (Baarlo), O.L.Vr. Kroedwès (Hunsel), O.L.Vr. kuŭrtwis (Meerlo), O.L.Vrouw kruutwis (Blitterswijck), Oos. Levrouw Krōēdwisch (Lottum), Ooze Leeve Vrouw kroedwösch (Mheer), ŏ.ḷ.vrouw krŭŭdwisch (Wellerlooi), ŏŏz-ze leeve vrouw kroeətwis (Horst), onze-lieve-vrouwe-kruidwijden: O.L.Vrouwe kroetwien (Munstergeleen), Ooslevrouwe kroetwīēn (Heek), onze-lieve-vrouwe-kruidwijding: O.L.Vrouwe kroedwijing (Borgharen), Oos Levrouwekroedwiejing (Berg-en-Terblijt), Sleevrowe krōēdwing (Eys), Slevrowekroetwiejing (Banholt), onze-lieve-vrouwe-kruidwis: O.L.Vrouwe kruudwis (Well), verkruidwijden: verkrōēdwieje (Steyl) De bos kruiden die op 15 augustus gewijd werd, de kruidwis [krüdwis, kroetwusj]. [N 96C (1989)] || O.L. Vrouw Kruidwijding [SGV (1914)] III-3-3
kruidwis alsem: ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van enkele kruiden!  alsam (Beegden), ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.  alsem (Hunsel), appeltakken: appeltakken (Panningen), bijvoet: beejvoot (Arcen), bi-jvoot (Venlo), bievoot (Schinveld), ps. invuller geeft de naam van bepaalde kruiden en niet de verzamelnaam van de gezegende kruiden.  bievoet (Einighausen), bladeren: blaar (Grubbenvorst), boekend: boekend (Heijen), toekent (Meerlo), boerenwormkruid: boerenwormkruid (Panningen), ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.  boerenwormkruid (Hunsel), donderkruid: Opm. zo noemt men de kruiden zelf!  dònderkroet (Valkenburg), donderwis: soort kruidwis, een bundeltje kruisen, mn "donderkruid"(donderbaard) en huislook ter bescherming tegen de donderaan de huisdeur gehangen.  dóndërwès (Tongeren), els: els (Arcen, ... ), elst (Panningen), èls (Grevenbicht/Papenhoven), êls (Sint-Odiliënberg, ... ), (en).  els (Venlo), alsem  els (Blitterswijck), met lengteteken  èls (Well), ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van de kruiden zelf.  əls (Buggenum), ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.  eels (Hunsel), rendersknupbeejvoot  els. (Lottum), elsen: aelse (Nederweert), aeltse (Weert), éélse (Nederweert), komt niet voor. In plaats daarvan: déé.lse (alsem).  éé.lse (Nederweert), gekruiden: woei heiten de gekrujen, die gezêgend werre (Oirlo), haver: haver (Heijen, ... ), haver en ein pêr of appel (Grubbenvorst), hommelsdoorn: hommelstuer (Schinveld), knopjes: ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.  knuipkes (Hunsel), kool: kool (Heijen), koren en tarwe: Opm. zo noemt men de kruiden zelf!  koare en terf (Valkenburg), kruidbezem: krutjbissem (Meijel), kruidbosje: nöteblaor, haver, els, wörmzaoitje  kroetbuske (Meijel), kruiden: kruuje (Asenray/Maalbroek), met lengteteken op de a  Hoe häte de kruje, die gezègend werre (Leunen), kruidenbos: kruijebos (Peer), kruidnagelen?: kroednagele (Tegelen), kruidwis: (krūtwēš) (Welkenraedt), d`r kroedwösj (Klimmen), d`r kroehd-wusj (Nieuwenhagen), de kroetwis (Velden), enne kroetwisj (Gulpen), kreujwis (Ottersum), kroe.twe:s (Maastricht), kroe.twis (Eijsden, ... ), kroe.twès (Helden/Everlo, ... ), kroe.twés (Wessem), kroe.twésj (Elsloo), kroe.twösj (Heerlerheide, ... ), kroe:twes (Roggel), kroe:twis (Arcen, ... ), kroe:twusj (Voerendaal), kroed wèsj (Maastricht), kroed wêêsj (Meers, ... ), kroedweesj (Valkenburg), kroedwes (Tegelen, ... ), kroedwesch (Berg-en-Terblijt), kroedwis (Terlinden, ... ), kroedwisch (Epen), kroedwusj (Kerkrade, ... ), kroedwès (Baarlo, ... ), kroedwèsch (Genooi/Ohé, ... ), kroedwèsj (Grevenbicht/Papenhoven), kroedwèès (Thorn), kroedwösj (Borgharen, ... ), kroeetwes (Weert), kroehtwusj (Waubach), kroet wis (Sevenum, ... ), kroet wès (Grathem), kroet wósj (Kelmis), kroet wösj (Heerlen), kroet-weejsj (Epen), kroet-wiesj (Maastricht), kroetwaes (Egchel, ... ), kroetwaesj (Gemmenich), kroetwais (Montfort), kroetwechj (Stokkem), kroetwees (Panningen), kroetweesj (Remersdaal), kroetweijs (Maastricht), kroetweis (Venlo), kroetwes (Grubbenvorst, ... ), kroetwesj (Elsloo), kroetweùsj (Sittard), kroetwĕs (Asenray/Maalbroek), kroetwies (Roermond, ... ), kroetwis (America, ... ), kroetwisj (Berg-aan-de-Maas, ... ), kroetwosj (Merkelbeek, ... ), kroetwŏsj (Oirsbeek), kroetwusch (Amstenrade, ... ), Kroetwusch (Meerssen), kroetwusch (Oirsbeek), Kroetwusch (Schaesberg), kroetwusch (Sint-Odiliënberg), kroetwusch = reinvaart, bievoet, hoemelskroed (Bingelrade), kroetwusj (Beesel, ... ), Kroetwusj (Simpelveld), kroetwusj (Swalmen, ... ), kroetwŭsj (Guttecoven), kroetwèjs (Epen), kroetwès (Baexem, ... ), kroetwèsch (Broeksittard), kroetwèsj (Berg-aan-de-Maas, ... ), kroetwèès (Roermond), kroetwèùsj (Posterholt), kroetwés (Eijsden, ... ), kroetwês (Echt/Gebroek, ... ), kroetwòsj (Tegelen), kroetwósj (Geleen), kroetwöjsj (Sittard, ... ), kroetwösch (Bunde, ... ), Kroetwösch (Rimburg), kroetwösj (Amstenrade, ... ), Kroetwösj (Klimmen), kroetwösj (Limbricht, ... ), kroetwùsj (Doenrade), kroetwüsch (Amby), kroētwis (Boekend), krootwès (Eigenbilzen, ... ), kroètwiès (Venlo), kroédwusj (Eygelshoven), kroêdwösj (Mechelen-aan-de-Maas), kroëdwus (Blerick), kroëdwès (Maasbree), kroëtweis (Diepenbeek), krōē.twee.s (Panningen), krōē.tweesj (Sint-Martens-Voeren), krōē.twusj (Waubach), krōē.twés (Heythuysen), krōē:twees (Nederweert), krōēdwes (Sint-Pieter), krōēdwis (Venlo), krōēdwusj (Kerkrade, ... ), krōēdwŭsj (Eys), krōēdwès (Steyl), krōēdwés (Haelen, ... ), krōēdwüsj (Heerlen), krōētwes (Weert), krōētwesj (Susteren), krōētwis (Baexem, ... ), krōētwisj (Mheer, ... ), krōētwusj (Brunssum, ... ), krōētwŭsch (Schimmert), krōētwès (Baexem, ... ), krōētwèsj (Obbicht, ... ), krōētwés (Tungelroy), krōētwösj (Benzenrade, ... ), krŏĕt wèùsj (Heer), krŏĕtwusch (Schimmert), krŏĕtwösj (Nieuwstadt), kru.(j)wis (Gennep), krudwis (Siebengewald), krujwis (Ottersum), krutjwis (Meijel, ... ), krutwis (Blitterswijck, ... ), krutwøͅsj (Sittard), kruudwĕs (Opoeteren), kruudwis (Oirlo, ... ), kruudwös (Bree), kruutwis (Afferden, ... ), kruutwisch (Merselo), kruətwes (Kleine-Spouwen), krūtwes (Venlo), krūtwējsj (Montzen), krūtweͅš (Meeswijk), krŭŭtwis (Oirlo), krôêtwusj (Waubach), krøtjwes (Meijel), krûtwis (Bree), krüdwis (Tienray), Krüdwisch (Afferden), krütwis (Venray), (bestaande uit zuiversknuup, ´´ls, haver, bokkend en ene notentak)  kroetwĕĕs (Maasbree), (de è van vèt).  kroetwès (Ittervoort), (dit zegt men in de dorpen ten zuiden van Roermond).  kroetwösj (Roermond), (e van est Fr.).  kroewtwes (Thorn), (het feest heet: kroet wing).  kroet wösj (Kerkrade), (lange oe).  kroetwusj (Bleijerheide), (lange oe-klank).  krōētwösj (Meerssen), (m.).  krōē.t⁄wès (Linne), (met zon lange oe als Maastrichts).  kroetwosje (Caberg), (mnl.).  krōē.twès (Boukoul), (oew).  kroedwès (Tegelen), (Veldeke 1983).  kruûdwis (Oirlo), krüdwis (Oirlo), (è lijkt heel veel op [E.]).  krōētwès (Maastricht), (éé = kort).  kroetwéés (Stramproy), 1. aels: alsemkruid;  kroetwösj (Sittard), bestaat uit kroetzoat en els  kroetwès (Kessel), Bij zware onweders wierp de huismoeder wat van deze gezegende kruiden in t vuur.  króetwês (Tegelen), Bijj de - ónderkinne de boere de geel knupkes es rijnvare en t gries es buimkeskroed;  kroedwès (Maastricht), Bijos gebreke ze allein boerewèrmkroot vjèr ne krootwès te maoke, de veefteende ogustus wjodde dè gezègend in de kèrk, bij onwèèr wjodde de krootwès verbrand in de stoaf vjèr de lei te beshèrme tjègge de blikseminslaog.  krootwès (Eigenbilzen), De vers geplukte króudwèis werd gewijd op 15 augustus. De samenstelling verschilde van streek tot streek, gewoonlijk was er bij: boerenwormkruid, bijvoet, duizendblad, koninginnekruid en andere veldkruiden met gele bloempjes.  króudwèis (Kortessem), Deze kroetwès werd beschouwd als een symbolische vertegenwoordiging van alle vruchten, planten, enz. van de boeren.  kroetwès (Herten (bij Roermond)), Een boeket kan bevatten: boerewormkruid - els - johanneskruid - klaver - tarwe - rogge - wolbloem en bladeren van een notenboom.  kroèdwis (Venlo), Gewijde kruidenwis werd in de woning of stal opgehangen om onheil af te weren.  kraudwès (Hoeselt), gewoonlijk kroedwech alleen, soms ook bloemen uit den hof zonder juist n bepaalde soort te noemen. Men ziet nog thans veel junkertjes in de garven  kroedwech (Rekem), Het geloof erin dateert wel van vóór-kristelijke tijden.  kroêdwès (Geistingen), Het is een bosje veldvruchten, zoals haver, gerst, koren en soms enige veldkruiden, zoals de grijze aels (alsem), waarbij ook vaak wat fruit was gestopt. Deze króetwès, die beschouwd zou kunnen worden als een symbolische vertegenwoordiging van alle vruchten, planten, enz. van de boer werd op de dag van Maria ten Hemelopneming (15 augustus) ter zegening mee naar de kerk genomen. Op t ogenblik der zegening door de priester, hetgeen vanaf het altaar gebeurde, werden alle króetwèsse hoog opgeheven. Bij zwaar onweer werd deze króetwès of een gedeelte ervan in de kachel gestopt om door dit gezegende kruid blikseminslag te voorkomen.  króetwès (Herten (bij Roermond)), I. (J. Frère, L.V., I, pag. 41-43; Paque, V.V.P., pag. 222-223 s.v. kruidwès), II-.  kraudwès (Tongeren), in dien kroedwusj deed men over enkele jaren nog: ruuksel = een kruid dat veel verspreid was in onze hoven.Na de wijding gebruikte men t zaad van de kruid bij verstopping van de koeien. Men bereidde het op de kachel en gaf het de beesten in den vorm van bollen, op  kroedwusj (Opgrimbie), In inne echte kroetwusch motte vüral zieë:  kroetwusch (Heerlen), In onbruik  krawdwès (Tongeren), kro:twes of iels (artemidio officinalis): alsem  kro:twes (Martenslinde), kr؉twingerdaach (15/8).  krōētwisj (Montzen), Króó.twès, dá wao.r teegen d ó.nwiër.  króó.twès (Zolder), mannelijk  krûtwés (Bree), men gebruikt slechts 1 kruid, zoogenaamd kruiduschel (met geel bolleke) (kroetwèsj)  kroetwèsj (Kessenich), men laat nog n kroetwès wijden  kroetwès (Ophoven), mv. van kroet = krüjjer.  kroedwösj (Klimmen), kroetwösj (Klimmen), NB kroedwien: kruidwijding in de kerk op 15 augustus.  kroedwösj (Uikhoven), NB kroetwieh: kruidenwijding op 15 Aug. O.L.Vrouwendag.  kroetwisj (Heerlen), Note v.d. invuller:  kroetwes (Nunhem), oe als voer (varen).  kroetwis (Sevenum), ook andere bloemen en planten  krīdwəš (Mechelen-aan-de-Maas), Op Slevroûwendäog (15 aug.) wörd de - gewyd en ién vreuger jaore woërd r bié oonwèr verbraand vuur de bliksemiénsjläog te verkoëme.  kroédwêsj (Gronsveld), Opm. bijv. Reinvaart, Boerenwärmkr., Els, Kattestart.  den kroetwösj (Buchten), Opm. deze bestaat uit: dônderpoeze, hagelkr؉t, noteblajer, knuipkes (= wormkruid).  kroetwès (Neeritter), Opm. deze bevatten:  de Kroedwèsj (Obbicht), Opm. dit is de verzamelnaam, welke (kunnen) bestaan uit: appele, pêre, [n›t], haver, eeve (ps. ee ligt tussen ee en ê), reigersknöp. (ps. deels omgespeld volgens Frings).  kroetwis (Sevenum), Opm. dit zijn de êls en allerlei soorten vruchten.  kroetwès (Herten (bij Roermond)), Opm. enkele kruiden zijn: knuipskes, dauakel, roije koal, noote takke, êls.  kroedwès (Horn), Opm. enkele zijn: reinvaart, hommelkroet, eslesie, èls, enz.  Kroetwisch (Montfort), Opm. geliefkoosde plant: Reinvaart.  ⁄ne krōētwösch (Heer), Opm. hiertoe dienen: boerenwormkruid, kattestaart, alsem, rode kool, notebladeren, aspergestengels.  kroetwès (Heel), Opm. men werpt die kruiden bij t terugkeren uit de kerk in de moestuin om deze voor rupsen te vrijwaren. Dit gebeurt niet meer als men de kruiden mee in huis genomen heeft, omdat men oordeelt, dat ze daardoor die kracht verloren hebben.  kroetwösj (Heek), Opm. netals Eng. Å.  kroetweejsj (Mechelen), Opm. plant met gele knoppen; ouls, êls, notebladeren, oossenstert, enz.  kroetwes (Echt/Gebroek), Opm. zo heet de verzamelnaam (de bundel), die kan bestaan uit: reinvaart, hommelsknop, notebladeren, tarwe, aels, vossestaart.  kroetwesj (Dieteren), Opm. zo noemt men het geheel!  kroetwösj (Valkenburg), Opm. zoals: wormkruid en elzekruid (= êls).  kroetwès (Stevensweert), ps. deels omgespeld volgens Frings.  kroed[wøͅsj (Schimmert), krōēt[wø͂ͅsj (Sittard), Reminissentie van het brandoffer aan Thor.  kroedwusch (Valkenburg), Samenstelling: 1. reindersknöp (boerewormkruid 2. appel of peer; 3. haver; 4. koeëlblad (koolblad 5. els (alsum).  krüdwis (Meerlo, ... ), Ss. kroedwèskroed: kruid voor de kroedwès.  kroedwès (Swalmen), Sub oetluchte: Op Maria Lichtmis (2 februari) ging men naar de kerk met een paar kaarsen en die werden gewijd. Ze werden aangestoken als er iemand op sterven lag om hem oet te luchte. De kaarsen stonden vlak naast het ziekbed tijdens het gebed van de omstanders. Tijdens onweer brandde men ook een stukje gewijde kaars, samen met een stukje kroedwusj.  kroedwusj (Brunssum), Sub reenvaart: boerenwormkruid. Reenvaart werd in dr kroedwusj gebruikt. Men plantte het bij dr hóndsjbach tegen de vlooien. Met een aftreksel hiervan wreef men mens en dier in tegen vlooien en luizen. Dit aftreksel gebuikte men ook bij het afleggen van een lieve dode, die werd ingewreven zodat de wormen weg zouden blijven. Reenvaart gebruikte men ook om het eigen gebied af te bakenen.  kroedwusj (Brunssum), Sub reindersknüp: Reindersknüp, weit, haver, ne appel en noteblaer kwame altiéd in de kroedwès.  kroedwès (Baarlo), t Geit hòmmele, haol mich de kroedwès ens om m aan te staeke.  kroedwès (Echt/Gebroek), Ursprünglich verschiedene Feldblumen; heute auch schon Gartenblumen. Unerlässlich ist der Rainfarn, der mundartlich geradezu kru.twi.sj heisst.  kru.twi.sj (Eupen), Veldboeket van rogge, haver, tarwe, gerst, noten, en andere veldvruchten, dat op 15 aug. (Maria ten Hemelopneming: Kroedwien) gezegend werd, en dat men bij onweer in de kachel deed tegen blikseminslag.  kroedwösj, kroedwuisj (Posterholt), Vero.?  krōēdwès (Roermond), verzameling kruiden, gewijd op 15 augustus  krüdwis (Blitterswijck, ... ), verzameling kruiden, gewijd op 15 augustus en bestaand uit: boerenwormkruid, appel of peer, haver, koolblad en alsem  krüdwis (Swolgen), vooral die plant die men ten onzent noemt: krutwoes: vrij hooge bloem met kleine gele bloesems; de wetenschappelijke naam weet ik niet  krutwoes (Rekem), Vroeger werd op 15 augustus (Maria Tenhemelopneming) voor de hoogmis de kruudwis gezegend. Deze bevatte minstens zeven, soms negen soorten, waaronder: het boerenwormkruid (rejndersknöp / rejnvatersknöp een appel en/of peer op een gevorkt takje gestoken; pluim haver, rogge, weit; een blad van kool, biet, kroot; alsemkruid (els duizendblad (Achillea) (hazegaerf saliekruid (zelf). Na de mis ging men naar huis en werd na de thuiskomst het boerenwormkruid opgeborgen om te drogen. Er kon dan later thee van worden getrokken en deze was goed tegen verkoudheid; de appel en/of peer werd direct genuttigd door de mensen; de haver was voor het paard en/of voor de kippen, wanneer deze ziek waren; de bladeren van de gewassen werden bij thuiskomst aan het vee gevoerd, ter voorkoming van ziekten; alsemkruid werd gedroogd en ervan werd thee gezet. Deze was goed vur t zu:vere van t bloe:d; de hazegaerf werd gedroogd en kon daarna verbrand worden, waarvan de as gebruikt werd bij onweer, ter voorkoming van blikseminslag; het saliekruid werd met melk vermengd en als middel tegen de verkoudheid gebruikt.  kruudwis (Venray), Zie kroetwien: [Maria Hemelvaartsdag (15 Augustus). Op dien dag worden vóór de Hoogmis, de ter kerke meegebrachte bundels van bloemen en kruiden (de kroetwösj), als voorbehoedmiddel tegen donder en bliksem, gewijd. Bij onweder worden gedeelten daarvan verbrand].  kroetwösj (Sittard), Zie kru.(j)wis.  kruudwis (Gennep), Zie ook: borewörmkrûd [*]. Een busseltje ruiden met het boerenwormkruid en het welriekende bijvoet of processiekruid.  krûtwis (Bree), Zie Roukens, Wort- und Sachgeographie, I.B: kaart van kruidwis.  krūtwèš (Meeswijk), Óp kroedwingsdaag weëd dr - jezeënd. t Blitst en dondert; don jet - óp t vuur.  kroedwusj (Kerkrade), kruidwisbloemetje: kruudwisbluumke (Heijen), kruidwisdag: krōētwisdag (Schaesberg), kruiskruid: kroeskroet (Wolder/Oud-Vroenhoven), mangelbladeren: een paar halmen haver  mangelblôâr (Well), mangelwortel: mangelwortel (Grubbenvorst), mangelwortelenblad: mangelworteleblad (Meerlo), mater (lat.): ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van de kruiden zelf.  moater (Buggenum), nagelkruidje: ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.  haachelkrudje (Hunsel), nootbomenbladeren: noatboomeblaar (Schinveld), noten: noten  neut (Venray), notenbladeren: ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van enkele kruiden!  notenblaren (Beegden), notentakken: notentakken (Panningen), onze-lieve-vrouwekruid: sèlvrouwekroet (Wolder/Oud-Vroenhoven), het gebruikte kruid wordt olv kruid geheeten. De nederlandsche naam is mij onbekend  olv kruid (Peer), palmtakje: palmtekske bij ónwei.r (Weert), peertakken: peertakken (Panningen), reindersknop: reindersknuup (Venlo), reindersknöp (Grubbenvorst), rindersknöp (Arcen), boerenworm kruid  reinderknöp (Blitterswijck), reinvaan: reinvaan (Well), wormkruid  reinvaan (Wellerlooi), reinvaartsknop: rijnvaartsknø͂ͅp (Meerlo), reinvaren: ps. invuller geeft de naam van bepaalde kruiden en niet de verzamelnaam van de gezegende kruiden.  reinvaren (Einighausen), sinaasappels: sinaaappels (Wellerlooi), sint-janskruid: ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.  St. janskruid (Hunsel), sint-luciebladeren: ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van de kruiden zelf.  Sint Lecīēblajer (Buggenum), spergus: ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van de kruiden zelf.  sjperjŭŭs (Buggenum), spirea (<gr.): ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.  spirea (Hunsel), takje van de noteboom: takje van de noteboom (Wellerlooi), veldvruchten: veldvruchten (Wellerlooi), vossenstaart: ps. boven de a staat nog een ?; deze combinatieletter is niet te maken, omgespeld is het inderdaad een a.  vossestart (Grevenbicht/Papenhoven), ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van de kruiden zelf.  vŏĕssesjtĕrt (Buggenum), ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van enkele kruiden!  vossestaart (Beegden), vuurkruiden: ps. invuller heeft niet de verzamelnaam gegeven, maar de kruiden zelf.  veurkrudje (Hunsel), wis: (daarin is: versche haver; boekweit; notenblad met het "wormkruudje"?t eigenlijke kruid.  gen. "wes (Baarlo), wormbloem: wormbloom (Swalmen), wormkruid: wormkroet (Beesel), (= achillea).  wil wormkruid (Beegden), ps. invuller geeft niet de verzamelnaam, maar de namen van enkele kruiden!  wormkruid (Beegden), zelf: met v-tje  zêlf (Well), salie [cf. WNT zelf (I)]  zelf (Wellerlooi), {z. toel.}: een collectief onbekend  z. toel. (Brunssum) 1. Kruidenwis. || 2. Ruiker van boerenwormkruid en ander planten. || [Bundel kruiden]. || [De ter kerke meegebrachte bundels van bloemen en kruiden, als voorbehoedmiddel tegen donder en bliksem]. || [Kruidwis]. || Bestaat (bestond?) het gebruik op die dag een kruidwis te wijden? [ZND 17 (1935)] || Boeket van veldbloemen dat op 15 augustus (Maria Hemelvaart) werd gezegend en diende als afweermiddel tegen natuurkrachten. || Bos kruiden en veldbloemen (spec. wórmblome en aels), gezegend in de kerk en in huis opgehangen ter bescherming tegen onheil (vooral bliksem werd bij onweer gedeeltelijk in de kachel verbrand. || Bos kruiden. || Bos veldbloemen en kruiden. || Bosje kruiden ter wijding, bestaande uit wilde kamillen, donderkruid enz. || Bosje veldvruchten. || Bundel kruiden. || Bundeltje veldkruiden, haver enz. (waarin vaak n appel), die men op t feest van O.L. Vrouw Hemelvaart liet zegenen. || Busseltje boerenwormkruid met bloemen en een "vossenstaart", dat op die dag wordt gewijd en bij onweer in de kachel wordt verbrand. || De bos kruiden die op 15 augustus gewijd werd, de kruidwis [krüdwis, kroetwusj]. [N 96C (1989)] || De bundel bloemen en takken die als amulet in het bovenlicht van de deur wordt gehangen op St. Jan (24 juni) en die daar blijft hangen tot hij vergaan is [St. Jansros]. [N 88 (1982)] || De wès of bundel planten en bloemen die op O.L.Vrouw Hemelvaart (15 augustus) wordt gezegend en die bewaard wordt, vooral om bij hevig onweer stuksgewijze in de stoof verbrand te worden als afweringsmiddel. || donderwis || Een soort kamille. || Gezegend boeket van alle in het wild voorkomende bloemenij. || Hoe heeten de kruiden, die gezegend worden? [SGV (1914)] || Kroedwès*: bos veldkruid (op 15 aug. gewijd) dat gedroogd aan de muur hangt en bij hevig onweer in het vuur wordt geworpen om blikseminslag af te wenden. || Kruidenbundel samengesteld uit variaties van [z. toel.] || Kruidenbundel. || Kruidenwis, kruidenbosje. || Kruidenwis. || kruidwis [N 06 (1960)], [N 06 (1960)] || Kruidwis, z. Kruidenboeket. || Kruidwis. || Kruidwis: Bosje kruiden (alsem, kamille, Sint Janskruid, donderkruid) dat op 15 aug. gewijd wordt en dat de kracht zou bezitten de bliksem af te weren. || Kruidwis; kruidenbundel op O.-L.-V. Hemelvaart (15 aug.) gemaakt ter bescherming tegen onweer. || Op 15 Augustus gewijd wordend kruid en bloemen, dat ter afwering van den bliksem bij onweder in den haard verbrand wordt. || Samengebonden kruiden, gewassen en vruchten. || Verzameling kruiden die gewijd worden op vijftien augustus. || Welke kruiden doet (deed) men in die kruidwis? [ZND 17 (1935)] III-3-2, III-3-3, III-4-3
kruidwis add. donderwis: Ook de "Kraudwès"werd hiertoe gebruikt.  dóndërwès (Tongeren), reindersknoppen: Op 15 augustus werd een boeket van diverse kruiden, fruit en granen gezegend. Het diende als afweermiddel tegen ziekten onder het vee of onweer.  reindersknüp (Baarlo) Boerenwormkruid. || Bundeltje (boeketje), meestal van sempervivum tectorum (z.o. hausluòk), dat men boven de voordeur bevestigde als bescherming tegen onweer; soms werden ook takjes ervan in het haardvuur of de kachel verbrand gedurende het onweer. III-3-2
kruidwis wijden kruid wijden: kroedwien (Linne, ... ), kruidenzegen: kruidenzegen (Meijel), kruidwijden: kroedwieje (Baarlo), kroedwiën (Schinnen), kroetwenge (Gemmenich), kroetwien (Broeksittard), kroetwīēn (Geleen), krōētwīēn (Schaesberg), bestaat nog  kruid weien (Kozen), Op die dag worden vóór de hoogmis de naar de kerk meegebrachte veldbloemen, -kruiden en -vruchten, de zgn. "kroetwösj", gezegend ter bescherming tegen blikseminslag. Bij onweer wordt n.l. een gedeelte van "de kroetwösj"in de "sjou"verbrand.  kroetwien (Sittard), kruidwijding: d`r krôêtwing (Waubach), de kroedwiejing (Klimmen), kroetwieing (Klimmen), kroetwiejing (Sint-Martens-Voeren), kroutwijing (Peer), krōē.twing (Waubach), krūtwioŋ (Montzen), kruidwis wijden: de kroedwösj wieje (Geleen), kroedwes wi-jje (Weert), kroedwusj wieje (Terlinden), kroedwusj wieè (Guttecoven), kroedwès wieje (Ell, ... ), kroedwès wiejen (Ophoven), kroetwechj wije (Stokkem), kroetwes wiee (Haler), Kroetwusch wieë (Meerssen), kroetwusj wieje (Posterholt), kroetwusj wieë (Beesel), kroetwès wieje (Tungelroy), kroetwês wieje (Heel), kroëtweis weiën (Diepenbeek), kruidwis zegenen: d`r kroehd-wusj zeëne (Nieuwenhagen), d`r kroehtwusj zeane (Waubach), d`r kroetwusj zeëne (Bocholtz), de kroedwusj zègene (Schinnen), der kroetwusj zeàne (Eys), dər krōētwusjə zééënə (Nieuwenhagen), kroedwusj zeëne (Kerkrade), kroet-weejsj zène (Epen), kroetweis zègene (Venlo), kroetwis zaegene (Sevenum), kroetwis zègenen (Reuver), kroetwuschzeagene (Lutterade), kroetwusj zeigene (Montfort), kroetwusj zeëne (Voerendaal), kroetwusj ziègene (Schinnen), kroetwèsj zegene (Maastricht), krōētwŭsch zēgene (Schimmert), krudwis zègene (Siebengewald), kruudwis zaegene (Oirlo), krøtjwes zēͅgənə (Meijel), krüdwis zègene (Tienray), kruidwis zengelen: kroeetwes zengele (Weert), kroetwès zengele (Tungelroy), zaengele kroetwès (Thorn), kruidwis zengenen: kroetwusjzèèngene (Neerbeek), kroëdwès zaengene (Maasbree), zaengene vanne kroedwès (Montfort), kruidwis zengeren: kroedwèsj zaengere (Grevenbicht/Papenhoven), kruidwiswijding: kroedwösjwieïng (Gulpen), kroetwaeswi-jing (Ospel), kroetwusj wieing (Melick), kroetwösjwiejing (Valkenburg), krootwès wijing (Eigenbilzen), krootwèswijing (Eigenbilzen), wijden van de kruidwis: et wieje van de kroetwès (Tegelen), wijding van de kruidwis: weiing van de kroetwös (Maastricht), wiejing van de kroedwès (Echt/Gebroek), wijding van het kruidwis: wijjing vaan `t kroetwiesj (Maastricht), {ja}: bestaat  / (Sittard), bestaat nog  / (Diepenbeek, ... ), bestaat nog algemeen  / (Martenslinde), bestaat nog altijd  / (Rekem), bestaat nu nog  / (Lanklaar), bestond vroeger  / (Bocholt), dat gebruik bestaat  / (Neerharen), Dat gebruik bestaat.  / (Borgloon), dit gebruik bestaat nog doch valt stilaan in onbruik  / (Bree), dit gebruik bestaat nog van een kruitwisch te wijden op dien dag  / (Zichen-Zussen-Bolder), dit gebruik is nog zeer algemeen  / (Kortessem), het gebruik bestaat nog  / (Boorsem), het gebruik van het wijden van den kruidwisch bestaat nog  / (Bilzen), ik geloof dat het in kozen bestaan heeft of bestaat (is kortenkosch, langs kozen, heb ik dit jaar gezien dat er bevraan en batsem werd gewijd)  / (Kozen), ja  / (Berbroek, ... ), ja bestaat nog  / (Sint-Lambrechts-Herk), ja dat gebruik bestaat nog  / (Stokkem), ja het bestaat  / (Borgloon), ja het gebruik kruidvisch te wijden bestaat nog  / (Kessenich), ja me kroetweisch  / (Lanaken), ja nu nog  / (Eigenbilzen), ja!  / (Beverst), ja! dit gebruik bestaat nog  / (Vliermaalroot), ja, bestaat nog  / (Heerlen, ... ), ja, dat bestaat nu nog  / (Berbroek), ja, dit gebruik bestaat nog  / (Neerglabbeek), ja, het bestaat nog  / (Koninksem), ja, t bestaat  / (Wellen), ja, t bestaat nog  / (Beverst), ja, voor of na de vroegmis en voor de hoogmis  / (Hasselt), ja.  / (Borgloon, ... ), kroedwisch  / (Lanaken), men laat nog n kroetwès wijden  kroetwès (Ophoven), op dien dag wijdt men den kroedwusj  / (Opgrimbie), op dien dag wordt kroetwesj gewijd  / (Rotem), vroeger wel  / (Maastricht) Bestaat (bestond?) het gebruik op die dag een kruidwis te wijden? [ZND 17 (1935)] || De bos kruiden die op 15 augustus gewijd werd, de kruidwis [krüdwis, kroetwusj]. [N 96C (1989)] || De wijding van de kruiden op 15 augustus [der kroetwusj zeëne]. [N 96C (1989)] || Kruidenwijding, het feest van Maria-ten-Hemelopneming (15 augustus). || Kruidwijding op Maria Hemelvaart, 15 augustus. || kruidwis [N 06 (1960)] III-3-2
kruidwis wijden add. kruidwij: kroetweij (Maastricht), kroetwuij (Schaesberg) kruidwis [N 06 (1960)] III-3-2
kruien (de molen) herkruien: (de molen) herkruien (Linkhout), (de molen) kruien: kryjǝ (Herten, ... ), achterin kruien: axtǝren krøjǝ (Maxet), axtǝren krø̜jǝ (Weert), afvaren: āfvārǝ (Ospel), ewegdoen: ǝwɛx˱dun (Lommel), gekruien: gǝkrø̄i̯ǝ (Amby), herkruien: hɛrkrøjǝ (Lummen), hervaren: hɛrvǭrǝn (Rijkhoven), in de wind zetten: in de wind zetten (Peij), kruien: krau̯ǝ (Martenslinde), krawǝ (Sevenum), kriǝn (As), kruien (Arcen, ... ), krui̯ǝ (Blerick, ... ), kruu̯ǝ (Sevenum, ... ), kruǝn (Reuver), kryi̯ǝ (Afferden, ... ), kryjǝ (Ell, ... ), kryjǝn (Hamont), kryǝ (Schimmert), krȳi̯ǝ (Born, ... ), krȳjǝ (Einighausen, ... ), krȳǝ (Stevensweert), krøjǝ (Keent, ... ), krøǝn (Tessenderlo), krø̄i̯ǝ (Maaseik, ... ), krø̄ǝ (Waasmont, ... ), krø̜̄i̯ǝ (Overpelt, ... ), krø̜̄ǝn (Beringen), krø̜i̯ǝ (Bergen, ... ), krø̜i̯ǝn (Lommel, ... ), krø̜jǝ (Beringe, ... ), krø̜jǝn (Peer), krāǝn (Hasselt, ... ), kręi̯ǝ (Kermt), krōi̯ǝn (Genk), krǫu̯ǝn (Hechtel, ... ), krǫwǝn (Tessenderlo), krǭi̯ǝ (Leopoldsburg), kruigen: krugǝ (Rekem), kręi̯gǝn (Sint Huibrechts Lille), krūgǝ (Roermond), kruikarren: krǫu̯karǝ (Eigenbilzen), kruiwagelen: krau̯wǫu̯gǝlǝ (Koninksem), krau̯wǭgǝlǝ (Lauw), krø̜i̯wāgǝlǝ (Wilderen), krø̜i̯wǭgǝlǝ (Sint-Truiden), krēwǭgǝlǝ (Borgloon), kręi̯wāgǝlǝ (Zepperen), kruiwerken: krø̜jwę̄rǝkǝ (Eksel), met de kruiwagen varen: met de kruiwagen varen (Hunsel), met de/een kruikar varen: męt˱ dǝ krukar vārǝ (Rekem), mɛt n krǫu̯kar vārǝ (Borgharen), met de/een schurskar varen: met n šørskār vārǝ (Simpelveld), met˱ dǝ šrøskɛr vārǝ (Buggenum), mɛt˱ dǝ šø̜rskar vārǝ (Einighausen), op de wind zetten: op de wind zetten (Lummen, ... ), ǫp ǝ wenjt ˲zetǝ (Herten), overkruien: ōvǝrkrø̜jǝ (Meijel), rijden: ręi̯n (Beringen), ręi̯ǝn (Koersel), schieben: šibǝn (Vaals), schurgelen: šørgǝlǝ (Sint-Pieters-Voeren, ... ), šø̄rgǝlǝ (Sint-Martens-Voeren), šø̜rgǝlǝ (Epen), schurgen: sxørǝgǝ (Blerick, ... ), sxø̜rǝgǝ (Arcen, ... ), šørjǝ (Kerkrade), šørǝgǝ (Amby, ... ), šø̜̄rǝgǝ (Tegelen), šø̜rǝgǝ (Asenray / Maalbroek, ... ), šǫrǝgǝ (Opgrimbie), šɛrǝgǝ (Bree, ... ), stotskar varen: štutskār vǭrǝ (Eijsden), turf uitdoen: tø̜rǝf ūtdōn (Ospel), uitvaren: au̯t˲vǭrǝ (Beverst), van de wind zetten: van dǝ wentj ˲zetǝ (Meijel), varen: vārǝ (Berbroek, ... ), vāǝrǝn (Stevoort), vǫi̯rǝ (Riksingen), vǫu̯rǝn (Sint-Huibrechts-Hern, ... ), vǫu̯ǝrǝ (Voort), vǫǝrǝ (Beverst, ... ), vǭrǝn (Alken, ... ), vɛ̄rǝ (Wellen), varen met de kruikar: varen met de kruikar (Heer), verkruien: vǝrkrøjǝ (Kaulille), vǝrkrø̄ǝn (Kwaadmechelen), vǝrkrø̜jǝ (Meijel, ... ), vervaren: vǝrvārǝn (Stokrooie), vǝrvērǝn (Hoepertingen, ... ), vǝrvǭrǝn (Borgloon, ... ), vervoeren: vervoeren (Neerpelt, ... ), vǝrvȳrǝ (Leopoldsburg, ... ), vǝrvø̄rǝ (Eisden, ... ), voeren: vȳrǝ (Duras, ... ), voorin kruien: vyren krø̜jǝ (Weert), vø̄ren krøjǝ (Maxet), vortkruien: vortkrǫu̯ǝ (Zonhoven), vortvaren: fut˲vǭrǝ (Vechmaal), vōt˲vǭrǝ (Vroenhoven), vortvoeren: vørt˲vurǝn (Mopertingen), wegdoen: wegdoen (Berverlo), wɛx˱duǝn (Peer), wɛx˱dūn (Hamont), wegkruien: wɛxkryi̯ǝn (Overpelt), wɛxkrø̜i̯ǝn (Kwaadmechelen), wegvaren: wɛx˲vārǝ (Niel-bij-As, ... ), wɛx˲vāǝrǝ (Stevoort), wɛx˲vērǝn (Neeroeteren), wɛx˲vǭrǝ (Gelinden, ... ), wegvoeren: wɛx˲vȳrǝ (Borlo), zaten: zātǝ (Hoepertingen), zǭǝtǝ (Voort) De gedolven klei met behulp van een kruiwagen vervoeren. [monogr.] || De molen of molenkap draaien met als doel de wiekenas in de windrichting te plaatsen. [N O, 30i; N O, 30k; A 42A, 56; monogr.] || De turf naar het zetveld of de kant van de weg kruien. [II, 71] || Een last met de kruiwagen vervoeren. [N 18, 100 add; Wi 33; S 19; L 29, 4; L 1a-m; RND 97; A 42, 13 add + 16 add; monogr.] || Turf vervoeren met de kruiwagen. [I, 69] I-13, II-3, II-4, II-8