e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
afschrijfpunt afschrijfpunt: āfšrīfpøntj (Heel), els: ɛls (Ottersum), kratspunt: kratspønt (Dilsen), maatzuil: mǭt˲zȳl (Herten), priem: prim (Geulle, ... ), ritser: retsǝr (Tessenderlo), schrijfnaald: sxrē̜fnølt (Leopoldsburg), spits: špets (Bleijerheide), spitspunt: spetspønt (Venlo), zuil: zȳl (Geulle, ... ) Stalen stift met punt, soms met houten handvat, die wordt gebruikt om op het hout bewerkingslijnen af te schrijven. Zie ook afb. 98. [N 53, 183a] II-12
afschrijven afschrijven: afsxrīvǝ (Ottersum), āfšrīvǝ (Bleijerheide, ... ), aftekenen: āftęjkǝnǝ (Posterholt, ... ), koter afschrijven: kotǝr afsxrē̜vǝ (Tessenderlo), uittekenen: ǫwttēkǝnǝ (Bilzen) Met behulp van het dubbele kruishout op stijlen en dorpels de plaatsen aantekenen waar de pennen en gaten moeten worden aangebracht. [N 55, 4b] II-9
afschuimen afhalen: afhalen (Arcen), afnemen: āfnømǝ (Horn), afscheppen: afskępǝ (Kerkom), áǝfsxøpǝ (Wellen), ā.fš ̇ępǝ (Opitter), āfšøpǝ (Panningen, ... ), afschuimen: āfšumǝ (Roggel), āfšuǝmǝ (Laak), āfšȳmǝ (Heythuysen, ... ), āfšø̜jmǝ (Maastricht), ǭfšø̜jmǝ (Maastricht), (volt. dlw.)  āfgǝšymt (Baarlo), brandheven: onvolledige Kloekecode ''20  brantø̜̄vǝ (Sittard), de koppen afpakken: dǝ køp āfpakǝ (Horn), pakken: pakǝ (Alken), schuimen: sxȳmǝ (Weert), šymǝ (Nuth, ... ), (volt. dlw.)  gǝšymt (Baarlo) De gist afscheppen met behulp van een schuimlepel. [N 35, 69; N 35, 71] || Het schuim wegscheppen. [N 57, 27c] II-2
afschuinen afschragen: āfšręǝjǝ (Bleijerheide), afschuinen: afsxynǝ (Ottersum), áfsxynǝ (Castenray, ... ), āfsxȳnǝ (Venlo), āfšȳnǝ (Herten), afsnuiten: āfšnøtǝ (Posterholt, ... ), chanfreinen: sǝfręjnǝ (Leopoldsburg), šamfręjǝ (Tessenderlo), šǫwfręjnǝ (Dilsen), de hoek breken: dǝn (h)uk˱ brē̜kǝ (Bilzen), een chanfrein aan trekken: nǝ šãnfrē̜ ǭn trɛʔǝ (Tessenderlo), nǝ šomfrē̜ ǭn trɛʔǝ (Tessenderlo), een schuinse kant deraan schaven: nǝ šājnsǝ kant trǭn šǭvǝ (Bilzen), kanten: kantjǝ (Posterholt), kantje breken: kɛntjǝ brē̜kǝ (Reuver), schuins schaven: šājns šǭvǝ (Bilzen), schuinsens schaven: šensǝs šǭvǝ (Bilzen), steken: dǝ sxø̜jnǝ kant stēkǝ (Leopoldsburg), vassen: vasǝ (Mechelen) De kant van een stuk hout, bijvoorbeeld een plank, schuin afschaven. [N 53, 125a; monogr.] II-12
afschuining chanfrein: sxǫfręln (Leopoldsburg), šãnfrē̜ (Tessenderlo), šomfrē̜ (Tessenderlo), šǝfręjn (Leopoldsburg), šǫwfręjn (Dilsen), šǭfrē̜ (Tongeren), mussenbek: møsǝbɛk (Tessenderlo), naas: nās (Heel), schuine kant: schuine kant (Leopoldsburg), šȳn kantj (Herten), schuinse kant: šȳnsǝ kantj (Posterholt), šājnsǝ kant (Bilzen), schuinte: sxȳntǝ (Venlo), vaas: vās (Mechelen), vellingkant: vęleŋkantj (Posterholt), visbek: ves˱bɛk (Ottersum, ... ), veš˱bɛk (Bleijerheide), vø̜š˱bɛk (Sint Odilienberg, ... ), visbekje: vęš˱bɛkskǝ (Stein), vissengraatje: vęsǝgrø̜̄tjǝ (Herten) De schuinte die ontstaat door de kant van een stuk hout te schaven. Zie ook afb. 52. Vgl. voor het woordtype vaas, dat werd opgegeven door de respondent uit Mechelen (Q 204a), ook wnt XVIII, kol. 632, s.v. vasche, ø̄reep, strookø̄. Wanneer twee stukken hout die elk aan de lange, smalle zijde van een afschuining zijn voorzien, tegen elkaar worden bevestigd, ontstaat een V-vormige uitsparing, die visbek wordt genoemd. [N 53, 125b; monogr.] II-12
afslaan, van noten afgooien: neut aafgoeje (Blerick), neut aagoeije (Boekend), WLD  aafgoëje (Venlo), neut oafgoejə (Maastricht), afhouwen: ideosyncr.  aofhowwe (Eijsden), nēut aafhouwe (Hoensbroek), Nijmeegs (WBD)  nēūt afhouwə (Meijel), Venlo e.o.  afhauwe (Maasbree), WLD  áəfhòəwə (Ubachsberg), ± WLD  aafhouwe (Weert), afkleppelen: WBD/WLD é leunt aan bij ö  aafkléppele (As), afslaan: aafslaon (Reuver), afsloən (Eksel), eigen spellingsysteem  afsloan (Meerlo), Endepols  aafsloan (Maastricht), Veldeke  aafsjlao (Waubach), Veldeke 1979, nr. 1  áfslaon (Venray), Veldeke aangepast  afslāōṇ (Tienray), Veldens dialekt  aafslaon (Velden), WBD/WLD  ààfsjlao (Heerlen), WLD  aafschlaao (Brunssum), àfslaon (Gennep), afslagen: WLD  aafslage (Venlo), beugelen: (bengelen ? - onduidelijk)  beugelen (Houthalen), beuken: beuken (Ospel), bouke (Jeuk, ... ), boukə (Loksbergen, ... ), bwokke (Hoeselt), Endepols  neut beuke (Maastricht, ... ), WLD  beuke (Maastricht), houwen: houwe (Maastricht), houwwe (Geulle), neut houwe (Venlo), neut houwen (Stein), neut houwə (Schinnen), njèt hèwe (Eigenbilzen), noeten hauwe (Ubachsberg), nūūët hòwwe (Hoensbroek), ny.ət h‧oͅu̯ə (Eys), nèùĕt howve (Noorbeek, ... ), nèùət hówwə (Epen), nø͂ͅ.ət h‧oͅu̯ə (Ingber), ideosyncr. Nadat de noten "gehoûwe" waren werden ze "gekuld": d.i. met een stok werden de resterende noten afgegooid  hoûwe (Gronsveld), WBD/WLD  hauwe (Caberg), WLD  hauwe (Geleen, ... ), houwe (Wijnandsrade), howwe (Vijlen), neut houwe (Posterholt), ± WLD  houwe (Klimmen), knuppelen: knuppele (Oirlo), onder de noten slaan: eigen spellingsysteem ao / Rhône  onger de neut sjlaon (Neer), plukken: WLD  plukken (Zonhoven, ... ), rammelen: rammele (Geulle), rammelen (Heerlerbaan/Kaumer), Endepols  rammele (Maastricht), ideosyncr.  rammele (Kerkrade), IPA, omgesp.  ramələ* (Kwaadmechelen), WBD/WLD  rammele (Lutterade), rammelen (Stein), ràmmələ (Nieuwenhagen, ... ), WLD (De o is niet voldoende gedifferentiëerd; vandaar soms –)  ràmmələ (Haelen), rascheln (du.): raschele (Vaals), schokkelen: sjokkele (Simpelveld), schudden: eigen spellingsysteem  sjudden (Maastricht), sjödde (Merkelbeek), slaan: neut schloon (Amby), neut sjlaon (Herten (bij Roermond)), neut slaon (Montfort), neut sloòn (Neerharen), nūūët sjloa (Hoensbroek), näöêt slaoë (Gulpen), nø͂ͅ.ət sloͅ.ə (Ingber), sjlaon (Geleen, ... ), sjlāōn (Swalmen), sjloa (Doenrade), slaon (Ittervoort), sloan (Stein), slâôn (Pey), + WLD  sjlaon (Klimmen), eigen fon. aanduidingen  neu slaon (Ell), eigen spellingsysteem  sjlao (Merkelbeek), sjlaon (Geleen), sjlooën (Schinnen), slao (Meijel, ... ), ideosyncr.  neut sjlaon (Sittard, ... ), neut slaon (Thorn), schloen (Eijsden, ... ), sjlaon (Sittard), slaon (Oirsbeek), IPA, omgesp.  slagə* (Kwaadmechelen), LDB  sjlaon (Roermond), NCDN  sloan* (Stevensweert), oude spellingsysteem  slaan (Meijel), Veldeke  neut sjlaon (Haelen), nuet sjlao (Klimmen), Veldeke / eventueel aangevuld met systeem Jones uitspr. \\:+\\ / Ëäö = lang / ao = lang  näöet sjlaoë (Gulpen), WBD / WLD  neut sjlaon (Beesel), WBD-WLD  neut sjlaon (Roermond), WBD/WLD  neu.t sloon (Maastricht), neut sjlaon (Kapel-in-t-Zand), neut slaon (Urmond), sjlaon (Grevenbicht/Papenhoven), slaon (Ophoven), WBD\\WLD  sjlaon (Amstenrade), WLD  neu sláon (Born), neut sjlāōn (Heel), neut sjloan (Geverik/Kelmond), neut slaon (Maastricht, ... ), nēút schlōan (Schimmert), nèùt slaon (Sevenum), nèùt slàòn (Sevenum), sjlaon (Doenrade, ... ), sjloan (Kesseleik, ... ), sjloon (Itteren), slaon (Montfort, ... ), slo͂a͂n (Tungelroy), ± WLD  sloan (Ospel), ± WLD = slaan  slweu (Vlijtingen), temen: neut tieëme (Herten (bij Roermond)) Noten afslaan (boeken, beuken slaan, rammelen, sloesteren). [N 82 (1981)] I-7
afslag afslag: afslax (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Maurits]), apšlāx (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Maurits]  [Domaniale]  [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Julia]  [Domaniale, Wilhelmina]), ap˱šlāx (Kerkrade  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale]  [Domaniale]), āfslāx (Thorn  [(Maurits)]   [Maurits]), āfšlāx (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Emma]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), ˙afšlā.x (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), afslag kolen: āfšlāx koalǝ (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale]), afslag stenen: āfšlāx šteŋ (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale]), afslag van kolen: apšlāx va koǝlǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), afslag van stenen: apšlāx va šteŋ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), berg: bɛrx (Eisden  [(Eisden)]   [Domaniale]), de schot: dǝr šǫs (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Laura, Julia]), hoop: hōf (Kerkrade  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale, Laura, Willem-Sophia, Oranje-Nassau II] [Eisden]), hoop stenen: hǭf štɛŋ (Spekholzerheide  [(Willem-Sophia)]   [Domaniale]), rondte: røŋdǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale]  [Domaniale]), røŋkdǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Domaniale]), rø̄ŋdǝ (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Domaniale]), rø̜ŋdǝ (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Laura, Julia]), schiethoop: šeshōf (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Willem-Sophia]), stok: štǫk (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Domaniale]) Hoop kool- of ertsbrokken, ontstaan door het schieten. [N 95, 451; N 95, 429; monogr.; Vwo 50] II-5
afslagplaats van zand en afval kip: kip (Tegelen), stort: štort (Reuver, ... ), štǫrt (Swalmen), zandberg: zaŋk˱bɛrǝx (Belfeld), zandstort: zanjtštǫrt (Swalmen), zaŋkštort (Reuver) [monogr.] II-8
afslechten, strekken glätten: jlɛtǝ (Bleijerheide), nivelleren: nivɛlērǝ (Stokkem), trekken: trękǝ (Stokkem), uitvlakken: ūt˲vlakǝ (Nieuwenhagen, ... ), vlakken: vlakǝ (Houthalen) Een metaalplaat vlak maken. Vaak wordt voor dit werk een strekhamer gebruikt. Zie ook dit lemma en het lemma "vlakwals". Volgens Van Houcke (pag. 734) wordt ook het verwijderen van de onregelmatige sporen van de bij het drijven toegebrachte hamerslagen door met een gepolijste hamer op het werkstuk te kloppen tot het strekken gerekend. [N 64, 94; N 66, 42] II-11
afslijpen afslijpen: afslipǝ (Ottersum), poetsen: putsǝ (Tegelen) Het aanbaksel van de pot verwijderen. [N 49, 90] II-8