e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
tafelvernis tafellak: tǫfǝllak (Gulpen), tafelvernis: tafelvernis (Meijel), tǫfǝlvǝrnes (Diepenbeek), tǭfǝlvǝrnes (Heerlen), tǭfǝlvǝrnīs (Klimmen) Vernis voor tafel- en presenteerbladen die bestand is tegen warmte en tegen de inwerking van water, alcohol, etc. [N 67, 21c] II-9
tafelzuster; niet te gebruiken bijeengebrachte kinder: geen aparte aanduiding voor tafelzuster en/of tafelbroeder; worden wel genoemd: --  bie-eingebrachte kinjer (Haelen), idem tafelbroeder  bi-èngebrōchte kiender (Heijen), tafelbuurvrouw: ??  taofelbuurvrouw (Venlo), tafeldame: toafeldaame (Pey), tafelzuster: taaofelzuster (Gronsveld), taffelzuster (America, ... ), taofelzuster (Maasbree, ... ), taofelzöster (Dieteren, ... ), taofəlzustər (Heerlen), toafelzuster (Heythuysen), toafelzöster (Weert), toffelzuster (Meerlo, ... ), tōͅfəlzøstər (Nuth/Aalbeek), tòfelzuster (Blerick), niet gebr. in het dialect  tōͅfəlzøstər (Maastricht), niet in gebruik  toffelzuster (Afferden), ongebruikt  toffelzuster (Middelaar), wordt gewoonlijk omschreven  toafelzuster (Heerlen), weeskindje: weͅi̯skeͅntj (Munstergeleen) tafelzuster [DC 05 (1937)] III-2-2
taillesuçon ledensuçon: lēdǝsǝsuŋ (Bilzen), lendensuçon: lęndǝsǝson (Hopmaal), naad in gen taille: nǭt e gǝn taj (Montzen), pince: pɛ̄s (Zolder), suçon in de taille: sǝson ęn dǝ taj (Bilzen), taillenaad: tajnǭt (As, ... ), tajǝnǭt (Meerssen, ... ), taljǝnǭt (Echt), taillenaadje: taljǝnø̜tjǝ (Meijel), taillepince-tje: tajpɛ̃skǝ (Bilzen), taillesuçon: taillesuçon (Eijsden), tajsǝson (Bilzen, ... ), tajǝsygoŋ (s-Gravenvoeren), tajǝsǝson (Nieuwstadt), tajǝsǝsoŋ (Herten), talejǝsizoŋ (Bleijerheide), taljǝsyzǫn (Reuver), taljǝsǝsoŋ (Ransdaal), voorsuçon: vērsǝsǫn (Schulen) Puntnaad om de taille te accentueren. Volgens de informant van Q 16 zit deze naad rechts en links onder elke boezem één, onder de armen naast de boezem en in de rug in de taille. [N 59, 94c] II-7
taillewijdte bandwijdte: bāntwęjtǝ (Eijsden), breedte in gen taille: brejdǝ e gǝn taj (Montzen), breedte van de taille: britǝ van dǝ tajǝ (Zolder), ceintuurmaat: sęntȳrmuǝt (Bilzen), lendenomtrek: lendenomtrek (Opglabbeek), lendenwijdte: lendenwijdte (Hopmaal), lenjǝwitǝ (Neeroeteren), lēdǝwājtǝ (Bilzen), middel: medǝl (Bilzen), middenwijdte: medǝwitǝ (Schinnen), taille: taj (Bilzen, ... ), tajǝ (Geleen), taillebreedte: taillebreedte (Diepenbeek), tailledikte: tajdekdǝ (Meeuwen), taillewijdte: taillewijdte (Genk), tajwi-jtǝ (As), tajwøjtǝ (Eisden), tajwęjtǝ (Eijsden, ... ), tajǝwi-jtǝ (Noorbeek), tajǝwitǝ (Born, ... ), tajǝwītǝ (Doenrade, ... ), tali-jǝwi-jdǝ (Bleijerheide), taljǝwi-jtǝ (Horst, ... ), taljǝwitǝ (Lutterade, ... ), taljǝwiǝtǝ (Venlo), taljǝwydjǝ (Echt), taljǝwęjdǝ (Maastricht) De maat gemeten horizontaal om het lichaam in de holte van de taille met (voor heren) twee vingers tussen het lichaam en de centimeter. Zie afb. 27. [N 59, 44c; N 62, 2b] II-7
tak (alg.) ast (du.): aas (Kerkrade, ... ), as (Montzen), ast (Kerkrade), āis (Raeren), ās (Eupen), cf Ast  ās (Eupen), berkentak (mv.): berkenrak  birketek mv (Kerkrade), bladertak (mv.): bladertakken  blaajertek mv (Maastricht), boomtak: baumtak (Tungelroy), douw: dauw (Bocholtz, ... ), goets: goedsj (Klimmen), gotjsje (Ulestraten), jarige scheut: WBD\\WLD  jèùrĭĕgə sjûût (Amstenrade), kas: kâs (Montzen), kluppel: klöppel (Echt), knoest: knoes (Blerick), knoest (Hunsel, ... ), mei: maaj (Beverlo), meij (Echt), overjarig hout: oeuverjaorig holt (Blerick), overjarige tak: ideosyncr.  euverjaorige tekke (Sittard), overjarige vits: euverjarige wiets (Boekend), remmel: ± WLD  rèmmel (Klimmen), saptrekker: saptrekker (Oirlo), scheut: sjeut (Heer), spil: Bree Wb.  spil (Bree), oude spellingsysteem  spil (Meijel), stek: stèk (Beverlo), sték (Gennep, ... ), strobbel: stròbbele (Tungelroy), tak: eine tak (Schimmert), ta.gə (Eupen), ta.k m. (Eys, ... ), tak (Afferden, ... ), tak, mv. tek (Genk), takke (Afferden, ... ), takke mv (Maastricht), takken (Leopoldsburg), tank (Borgharen), tek (Amstenrade, ... ), tek mv (Bree, ... ), tek/takke mv (Maastricht), tekke (Loksbergen), teͅk mv (Bocholt, ... ), tàk (As), täk mv (Sint-Martens-Voeren), #NAME?  tak (Klimmen), (? - onduidelijk)  tàk (Loksbergen), eigen spellingsysteem  tak (Meerlo, ... ), Endepols  tak (Maastricht), ideosyncr.  tak (Eijsden, ... ), Nijmeegs (WBD)  tak (Meijel), Veldeke  tak (Waubach), ’ne tak (Klimmen), Veldeke / eventueel aangevuld met systeem Jones  tak (Gulpen), Veldeke 1979, nr. 1  ták (Venray), Veldeke aangepast  tak (Tienray), Venlo e.o. tek = mv  tak (Maasbree), WBD/WLD  tak (Urmond), tàk (Grevenbicht/Papenhoven, ... ), WLD  tak (Born, ... ), tàk (Gennep, ... ), tak (mv.): tek (Dilsen), IPA, omgesp.  tøk (Kwaadmechelen), takje: teksje (Maastricht), teksjke (Heerlen), teksjkes mv (Heerlen), tekske (Beek, ... ), tekskes (Beesel, ... ), eigen spellingsysteem twieg = takje = tekske  takje (Meijel), tekske (Meijel), Endepols  tekske (Maastricht), Veldeke dim.  e teksjke (Klimmen), WLD  tèkske (Kesseleik), tomme: toͅmo (Holtum), trekker: trekker (Oirlo), tweejarig hout: Veldens dialekt  twiejaorig holt (Velden), twijg: twîx (Montzen), eigen spellingsysteem twieg = takje = tekske  twieg (Meijel), ideosyncr.  (twieg) (Hoensbroek), twijg (Hoensbroek), vits: eigen fon. aanduidingen  wits (Ell), WBD/WLD  wits (Lutterade), zwiem: zwjieme (Gronsveld) (jonge) takken mv. [DC 41 (1966)] || dikke tak [DC 14a (1946)], [DC 25 (1954)] || Een twee- of meerjarige twijg (tak, spil, tekker). [N 82 (1981)] || Hoe noemt u: twee- en meerjarige twijgen (takken) [N 75 (1975)] || tak [Heem 02.6 (1958)], [SGV (1914)], [ZND 06 (1924)] || tak met groene bladeren || tak, dikke — || takjes, losse — III-4-3
tak die meegenomen werd op de laatste schooldag. mei: mei (Klimmen), meiboom: maibaum (Schimmert), meitak: meitak (Kesseleik), vakantiemei: vakansemei (Schinnen), vakantiemei (Schimmert), vakantiemeij (Thorn) De tak die meegenomen werd op de laatste schooldag. [N 88 (1982)] III-3-2
tak of pop voor het huis van een huwbaar meisje te plaatsen de ezel aandrijven: den ezel aandrieve (Montfort), de mei steken: de mei sjteke (Nieuwstadt), de meiden plaatse: də meͅideͅn plātsə (Susteren) Het gebruik om een tak of een pop vóór het huis van een huwbaar meisje te plaatsen. [N 88 (1982)] III-3-2
tak op ingezaaid land (de akker is) bevreed: bǝvrēt (Panningen), (het land is) afgevlagd: āf˱gǝvlax (Hoensbroek), bode: bode (Maastricht), bǭi̯ (Maasniel), mei: męi̯ (Milsbeek, ... ), mɛ̄ (Meldert), rijs: ris (Egchel, ... ), rijsje: riskǝ (Ospel), schutrijzer: (mv)  šøtrīǝzǝr (Hoensbroek), schutsmei: sxø.tsmęi̯ (Beringen, ... ), stik: stek (Linkhout), streep: strɛ̄f (Neer), stropop: struǝpup (Schimmert), strowis: strowęs (Vliermaal), struǝwes (Boekend), struǝwęš (Schimmert), strø̄ǝwø̜s (Buchten), štrȳweš (Mechelen), štrøǝwø̜š (Munstergeleen, ... ), štrø̜wø̜š (Rothem), tekenstokje: tēkǝnstø̜kskǝ (Bergen), vlaggetje: vlɛxsskǝ (Hoensbroek), vreemei: vrēmęi̯ (Sittard, ... ), vreerijs: vriris (Susteren), vrirīs (Nuth), vrēris (Bleijerheide, ... ), vrēręi̯s (Obbicht, ... ), vrē̜ris (Guttecoven, ... ), vręi̯rīs (Einighausen), vrīris (Schinveld), vreetak: vrētak (Stein), vreewis: vrei̯wīs (Maasmechelen), vriwø̜š (Nuth), vrjęmęs (Hoeselt), vrēi̯węs (Beverst, ... ), vrēwes (Mal, ... ), vrēweš (Mechelen), vrēwø̜š (Eckelrade, ... ), vrēwǝs (Genk, ... ), vrē̜wes (Halen, ... ), vręi̯wes (Helchteren, ... ), vręi̯wø̜š (Noorbeek, ... ), vręi̯węi̯s (Borgloon, ... ), vręi̯węš (Gronsveld, ... ), vręwiš (Neerharen), vręwø̜š (Ulestraten), vrīi̯wes (Aldeneik, ... ), vrīi̯ǝweš (Klimmen), vrīweš (Eijsden, ... ), wis: wes (Blerick, ... ), weš (Roosteren), wø̜š (Heerlen, ... ), węs (Lummen), wɛs (Boukoul, ... ) De tak, stok of bundel stro die men op de pas ingezaaide akkers plaatste om aan te geven dat deze niet betreden mochten worden door jagers en anderen. Voor streep, zie WNT s.v. in de betekenis "grensteken". [N M, 26; monogr.] I-4
tak van een geslacht familie: de famielje (Klimmen), faamieljə (Montfort), faamīēlie (Roermond), faammiellie (Grevenbicht/Papenhoven), famielie (Geleen, ... ), famielie.j (Hulsberg), famieliej (Kinrooi), famielje (Gulpen, ... ), famieljn (Brunssum), famiellie (Gennep), famielə (Schinnen, ... ), familie (Achel, ... ), familiej (Thorn), familiëe (Vaals), familje (Eys), famīē.lie vá mōē.derska.nt (Zolder), famīē.lie vá vaoderska.nt (Zolder), famĭĕlĭĕ (Epen), femi-jli-j (Maaseik), femi-jlie (Bree, ... ), femi.lle (Gors-Opleeuw), femiele (Hoeselt), femielie (Blerick, ... ), femielje (Geleen, ... ), femiellie (Nunhem), femiēlîê (Horst), femilie (Bocholt, ... ), femilzje (Hoeselt), femīēle (Amby), femĭĕlie (Maasbree), femi‧lie (Weert), femöle (Wellen), fàmīēliĕ (Nieuwenhagen), fàmīēljə (Heerlen), fèmielie (Sevenum), fëmielë (Hoeselt), fəmeelīē (Opglabbeek), fəmie.lie (Kelpen), fəmieli (Neeroeteren), fəmielie (Kapel-in-t-Zand, ... ), fəmīēlie (Heel, ... ), fəmīēlīē (Maastricht), fəmīēlĭĕ (Venlo), fəmĭĕlĭĕ (Susteren), f’mielie (Kaulille), (familie).  femielie (Reuver), familietak: ennen femiele-tak (Schimmert), famielje tak (Montfort), familietak (Ophoven, ... ), femiêlietak (Kanne), fəmĭĕlietak (Meijel), generatie: gennerao.ësje (Zonhoven), ginneraase (Sittard), ginnerasie (Maastricht), ginneroase (Sint-Truiden), geslacht: geschlag (Amby), geslach (Maastricht), gēslach (Vorsen), geslachttak: geslachtak (Venlo), kant: dei kant van de familie (Genk), kànt (Loksbergen), natie: natie (Hoensbroek, ... ), stam: sjtam (Susteren, ... ), sjtàm (Heerlen), stam (Haler), stok: sjtòk (Noorbeek, ... ), tak: de tak (Venray), de tak v.d. femielje (Lutterade), de tak van ein femelĭĕ (Schimmert), den tak (Eigenbilzen), dë ták (Tongeren), d⁄n tak (Wolder/Oud-Vroenhoven), eine tak (Melick), erme tak (Stein), tak (Beesel, ... ), tāk (Maastricht), tàk (As, ... ), (van familie).  tak (Heythuysen), zij: zie (Kerkrade), v.  z‧ii̯ (Eys), zijtak: met een hoedje (ê) op de y  zytak (Eksel) afkomst, afstamming; bloedverwantschap in neerdalende lijn [komaf, tuk, afkomst] [N 87 (1981)] || de gezamenlijke afstammelingen van een gemeenschappelijke 02; tak van een geslacht || de tak van een geslacht [natie, familie] [N 115 (2003)], [N 87 (1981)] || generatie || generatie (tak van een geslacht) || geslacht || het verwant-zijn, de familiebetrekkingen, de verwantschap [parentatie] [N 87 (1981)] III-2-2
takel flessentog: flęšǝtsox (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Domaniale]), kettentog: kę.tǝtsux (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), kętǝsǫx (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), kętǝtsox (Kerkrade  [(Domaniale / Wilhelmina)]   [Laura, Julia]), kętǝtsøx (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), kɛtǝtsox (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale, Wilhelmina]  [Willem-Sophia]  [Domaniale]), kriktakel: krektākǝl (Meijel  [(Emma / Maurits)]   [Domaniale]), mouflage: muflāš (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Domaniale]), palan: palan (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Zwartberg, Waterschei]), plān (Eisden  [(Eisden)]   [Domaniale]), plǭ (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Eisden]), racagnac: rakǝnjak (As  [(Zwartberg / Waterschei)]  , ... [Eisden]  [Winterslag, Waterschei]), ruckzuck: ruktsuk (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Maurits]  [Domaniale]), sylvester: selvęstǝr (As  [(Zwartberg / Waterschei)]  , ... [Eisden]  [Willem-Sophia]), selvɛstǝr (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Zwartberg, Waterschei]), takel: tākǝl (Heerlen  [(Emma)]  , ... [Wilhelmina]  [Emma]  [Emma, Maurits]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), winde: weŋ (Klimmen  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Zwartberg, Waterschei]), zeeltog: zēltsǫx (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Domaniale]), zughub: tsuxhup (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Julia]  [Laura, Julia]), tsūxhup (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Zwartberg, Waterschei]), zūxhup (Geleen  [(Maurits)]  , ... [Emma, Hendrik, Wilhelmina]  [Maurits]  [Maurits]) Werktuig waarmee zware voorwerpen kunnen worden opgehesen. De "palan" uit L 417 is een eenvoudige katrol terwijl de "mouflage" een takel met kabel en verschillende draaipunten is die onder meer wordt gebruikt om pantsers op te trekken. De "ruckzuck" (Q 121, Q 121c) en de "racagnac" (L 417) zijn een type takel waarbij het hijsen met behulp van een hefboom gebeurt. De "racagnac" wordt vooral toegepast om stutten op te trekken. De "zeeltog" en de "kettentog" zijn volgens een invuller uit Q 121 te vergelijken met takels die op schepen worden gebruikt. Het feit dat de invullers uit Q 121, L 417 en L 422 op de vraag naar de takel het woordtype "sylvester" hebben opgegeven, duidt erop dat de stijlentrekker ook voor takelwerkzaamheden wordt gebruikt (zie ook het lemma Stijlentrekker). [N 95A, 12; N 95, 760 add.; monogr.; N 95, 592] II-5