e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
touwtjespringen add. gauwkletsje: gawkletske: 2 meisjes draaien springtouw zo snel mogelijk rond en t meisje dat springt moet proberen niet af te raken  gawkletske (Weert), inspringen: /  eensprénge (Zichen-Zussen-Bolder), er werd altijd bij gezongen  insjprènge (Susteren) in draaiende touw of touwen springen [SND (2006)] || inspringen [SND (2006)] || springtouwspel [SND (2006)] III-3-2
traag draal: drōāl (Schinveld), duwdriek: duidriek (Kerkrade), gauw moede: gouw mŭŭj (Gennep), geen vlotte: geine flotte (Herten (bij Roermond)), heel op het gemak: hie"l ùp-’t gemak (Beverlo), in de achterhaam: in den achter haam trekke (Neer), langzaam: la.ŋk˃z‧ām (Eys), laanksam (Maastricht), laansem (Gronsveld), laks (Reuver), langsaam (Geleen, ... ), langsem (Oirsbeek), langzaam (Gulpen, ... ), langzəm (As), lanksaam (Herten (bij Roermond)), lankzaam (Heerlen, ... ), lansem (Doenrade, ... ), lanzem (Caberg), lāānksəm (Maastricht), làmlèndəg (Loksbergen), lángkzáám (Heel), lèngzoom (Beverlo), ps. boven de a (van lang...) staat nog een ?; deze combinatieletter is niet te maken, omgespeld is het inderdaad een a.  langsaam (Heer), langzame, een -: ⁄ne laantzəmə (Vlijtingen), loom: loum (Valkenburg), lui: leij (Bree), leu (Eksel), lēͅi̯ (Meeuwen), lui (Amby, ... ), lui zien (Oirlo), lui-j (Nunhem, ... ), luij (Caberg, ... ), luije (Neer), luiə (Roermond), luierik: luierik (Meijel), luizig: läözig (Heel), moede: meug (Heel), muug (Venlo), niet scheutig: nie scheutig (Meerlo), op het gemak: op ⁄t gemak (Meeuwen), op zijn elf-en-dertigste: op zien elf-en-dertigste (Venlo), op zien élf en dertigste (Nunhem), saaieltig: zajeltig (Maastricht), cf. Schuermans p. 565 s.v. "saaielen"(L im.) id. als in Bra. sammelen, semmelen  sajeltig (Maastricht), schlappschwanz (du.): sjlapsjwans (Schaesberg), slap: slap (Venlo), slapen-zibedeus: (znw.m.).  šloͅ.fə ts‧ei̯øs (Eys), sloom: schloom (Amby, ... ), sloom (Heerlerbaan/Kaumer, ... ), sufferd: suffert (Sittard), sukkelachtig: sikgelèchtig (As), sul: tzul (Vaals), traag: traag (As, ... ), traag zien (Hoensbroek), trao:g (Roermond), traoch (Amby, ... ), traog (Beek, ... ), traŏch (Brunssum), traŏg (Schimmert), traòg (Sevenum), trāōg (Blitterswijck, ... ), troag (Afferden, ... ), trōāg (Blitterswijck, ... ), trōōg (Venray), trōͅx (Meeuwen), trààch (Lommel, ... ), trâog (Genooi/Ohé, ... ), trâôg (Tienray), tròòëch (Zonhoven), tròəch (Heerlen), tróäg (Wijnandsrade), trôâg (Kesseleik), tr‧oͅax (Eys), təraoch (Maastricht), cf. VD s.v. "traag"2. langzaam in het handelen., niet voortvarend, sloom (minder sterk dan lui, vadsig)  troag (Heijen), Opm. bijv. troag es ein sjl´k.  troag (Beegden), Opm. ein troagkis = een traag persoon.  troag (Buggenum), Opm. kort; trôâge (lang) is trog.  troag (Stevensweert), Opm. o netals Fr. woord mon.  trog (Epen), ps. boven de a staat nog een ?; deze combinatieletter is niet te maken, omgespeld is het inderdaad een a.  trŏag (Schimmert), ps. invuller twijfelt over het antwoord/de schrijfwijze?  traag ? (Haler), troag (Haler), Waat böste toch traog. Maak èns get väöraan  traog (Echt/Gebroek), trage beer: ⁄nne traoge baer (Maasbree), treuzelen: treuzelen (Oirlo), trut: trut (Nieuwstadt), vadsig: vadsig (Caberg), vuil: voel (Brunssum, ... ), voĕl (Brunssum), voël (Maasbree), vōēl (Doenrade, ... ), vōēël (Nieuwenhagen), zeuren: zeure (Maastricht), zweel: (o).  zweel (Kessel), zwele, een -: det is oug eine zweele (Kessel) langzaam || luizig, langzaam, sloom, traag || niet snel reagerend; langzaam in het handelen [traag, lui] [N 85 (1981)] || sloom, lui || traag [SGV (1914)] || traag, langzaam III-1-4
traag praten brazelen: brazele (Kerkrade), breuzelen: breuzele (Vaals), brommelen: broomələ (Sweikhuizen), dag heden dag morgen kallen: dā.x h‧yi̯ dā.x møͅ.rəgə k‧alə (Eys), femelen: fijmele (Ell), fezelen: Van Dale: fezelen, 1. fluisterend praten of zeggen; - smoezen.  fiezelen (Zonhoven), fèzele (Ell), langzaam kallen: langsaam kalle (Thorn), lijzen: lieze (Geulle), lijzen (Eksel), lijzig kallen: lie:zig kalle (Herten (bij Roermond)), lijzig kalle (Thorn), lijzig praten: leizig praotə (Maastricht), lijzig praote (Wolder/Oud-Vroenhoven), met een stijve tong kallen: met ⁄n sti-jf tóng kàlle (As), saaieltig (bn.): sajeltig (Maastricht), sausen: sâze (Hoeselt), strekken: vgl. Sittard Wb. (pag. 408): sjtrëkke, strekken, zie ook: rëkke. [pag. 340: rëkke, rekken, langer maken, duren. Zie ook het oudere lempe].  strēkkə (Nieuwenhagen), temmelen: tèmələ (Loksbergen), traag kallen: troug kāllə (Guttecoven), trekken: trekke (Weert), zagen: zège (Bree), zaniken: zanike (Roermond), zaniken (Ophoven), zanikke (Echt/Gebroek), zauwelen: sàwele (As), zauwelen (Nieuwstadt), zawwele (Maastricht, ... ), zawwələ (Maastricht, ... ), zàw.wələ (Maastricht), zeiken: zeike (Oirlo), zeikə (Venlo), zeiketig (bn.): zeiketig (Maastricht), zemelachtig praten: zimməlèèchtich praotə (Meijel), zemelen: sieemele (Geleen), zee.mələ (Kelpen), zeemele (Neer), zeemələ (Maastricht, ... ), zemele (Gulpen, ... ), zemelen (Gennep, ... ), zemelle (Vlodrop), zemĕle (Hoeselt), zemmele (Posterholt), zemmelen (Eigenbilzen), zemələn (Urmond), zēmele (Schimmert), ziemele (Meerlo), zimele (Venray), zimmele (Tienray), zīēmələ (Maastricht), zàimele (Jeuk), zèèmmələ (Heerlen), (= sleimerig).  zemele (Meijel), zemelenzeiken: zemelezeike (Venlo), zemelenzeiker: zemelezijker (Blerick), zeuteren: zūūtərə (Ubachsberg), zeveren: zaevere (Venray), zeevere (Mheer, ... ), zeeverə (Oirsbeek), zeevurn (Brunssum), zeivere (Beek, ... ), zeivərə (Beesel, ... ), zeīvərrə (Grevenbicht/Papenhoven), zevere (Merkelbeek), zeverə (Doenrade), zēēvərə (Nieuwenhagen), zieveren (Bunde), zijvere (Amby, ... ), zijveren (Maastricht, ... ), zèevere (Gulpen), zèjvərə (Susteren), [oorspr. invoer "zeiseren", rk]  zeiveren (Born), zeverig spreken: zijverig sprëken (Kesseleik), zuielen: zieëele (Waubach) traag praten [lijzen, zemelen] [N 87 (1981)] III-3-1
tractor tractor (eng.): traktor (Oirsbeek) een bestuurbaar voertuig op 3 of meer wielen, voortbewogen door een zich daarin bevindende motor, meestal gedreven door benzine [auto, wagen, kar, tuffer] [N 90 (1982)] III-3-1
trage vrouw bluts: blöts (Caberg), blötsj (Geleen), chipoteuse (fr.): won chipoteuze (Hoeselt), cf. fr. chipoter  sjïppëteus (Tongeren), doerak: doerak (Herten (bij Roermond)), dom mens: ein dom minch (Schimmert), domme vrouw: dom vrouw (Eys), doos: en dōēes (Venray), dutsel: dodzel (Tungelroy), dutsel (Born), dôtzəl (Reuver), flauws: floïs (Caberg), liesbeth: lèè.sbet (Hasselt), lui vrouwmens: ei lui vroumes (Neer), lui wijf: luij wief (Vlodrop), oele: mar.: oelewapper?  oele (Maastricht), plots: Rh.Wb. VI, kol. 1002, s.v. Plutsche = verächtl. plumpes Weib  plótsj (Maastricht), prats: pratsj (As, ... ), saaieltrijn: cf. Schuermans p. 565 s.v. "saaielen"(L im.) id. als in Bra. sammelen, semmelen; zie s.v. saaielaarster = een lomp, dom, sukkelachtig vrouwmensch  sajeltrijn (Maastricht), cf. VD (du.) s.v. "säumen"01. dralen, talmen, treuzelen; s.v. "Säumer"draler, talmer, treuzelaar  saanjeltrien (Sittard), sara: saar (Amby), sara (Amby, ... ), sárá (Schinnen), sááráá (Venlo), (koppig, eigenwijs, ongemakkelijk).  saro (Herten (bij Roermond)), cf. Schuermans p. 566 s.v. "sara"kwade, dulle vrouw  sara (Horst), schroet: sjroet (Maastricht, ... ), ə sjrōēt (Maastricht), semmel: semmel (Maastricht), slagbedrag: sjlaag’bedraag (Bleijerheide, ... ), slameur: slameur (Eksel), sleepdeken: sjleipdaeke (Roermond), slodder: sjlôoder (Swalmen), sloer: sloor (Ophoven), sloester: sjlŏĕstər (Epen), slome: eine sloome (Venlo), slons: sjlôns (Nunhem), slurf: slurf (Meijel), soebel: soebel (Mheer), soeur-tje (< fr.): sèùreske (Sevenum), stom wijf: sjtom wief (Posterholt), stomme bluts: sjtŏm blutsj (Geleen), stomme geit: stōm geijt (Maastricht), stomme tante: stom tant (Maastricht), stomme trien: stomtriene (Maastricht), stomme trut: sjtöm trut (Nieuwstadt), stom trut (Meijel), suusje: suuëske (Tienray), tafelmie: tàfəlmie (Loksbergen), tafeltrees: tàfəltrijs (Loksbergen), teut: tèùt (Gennep), teutebel: teutebel (Blitterswijck, ... ), teutelaar: teutelaer (Sittard), tĕŭtelàĕr (Schimmert), traag wijf: traag wief (Hoensbroek), traog wief (Posterholt), trage, een -: troag (Noorbeek, ... ), troog (Ospel), troëg (Gronsveld), tròch (Heerlen), trees: trees (Leopoldsburg), treĕs (Brunssum), treuzel: ⁄n treuzel (Kesseleik), (sara = kreng).  treuzel (Tungelroy), treuzelkous: trīēzelkòws (As), treuzeltrien: treuzeltrien (Blitterswijck, ... ), treuzəltrien (Kapel-in-t-Zand), troela: troe.làà (Maastricht), troela (Maastricht, ... ), trōēla (Caberg), trul: truel (Gronsveld), trut: ein trut (Roermond), eng trut (Gulpen), n trut (Montfort), trut (Doenrade, ... ), ⁄n trŭt (Schimmert), v.  trø.t (Eys), trutje: trutje (Schinnen), tutje: e tutteke (Maastricht), tutnel: tutnel (Maastricht), zebedeetje: èè seepetèke (Bree), zeik: zaek (Castenray, ... ), zeikerd: ⁄n zeikərt (Maastricht), zemel: ein zeumel (Schimmert), zeumel (Thorn) domme, luie vrouw || een domme trage vrouw [sarut, sara] [N 85 (1981)] || liezebet, trage, luie vrouw || niet snel reagerend; langzaam in het handelen [traag, lui] [N 85 (1981)] || schimpig voor een nogal zwaarlijvig en doorgaans weinig ijverig vrouwmens || semmel, talmster, treuzelaarster || teutkous, talmer, traag mens || teutster || treuzelaarster || treuzelende vrouw || treuzeltrien; benaming voor een slome vrouw || uit besluiteloosheid zich weerhouden, niet goed durven [aarzelen, dubben, teutelen, pieraarzen, dobben] [N 85 (1981)] || Wat een treuzelaar! [ZND 08 (1925)] III-1-4
traktatie bij het plaatsen van de mei caf: kafi (Eys), drank: drank (Maasniel), drinkgeld: drinkgeld (Vlodrop), huilbier: huulbeer (Oirsbeek), kadak: kadak (Eksel), mei (zn.): de mei (Tungelroy), mei (Stein, ... ), meibier: meibeer (Haelen, ... ), meibier (Lauw), meijbeir (Nieuwstadt), mèjbie.r (Gennep), meiborrel: meiborrel (Roermond), meidrinkens: meidrinke(n)s (Lommel), meidrinkers (Meeuwen), Sub mei, (2).  meidrinkens (Lommel), meikermis: meikirmis (Kesseleik), meivertier: meiverteer (Kapel-in-t-Zand), pannenbier: pannebeer (Venlo, ... ), pannebier (Venray), panəbēr (Maastricht), panəbīr (Gennep), Wanneer de grootste hoogte van het bouwwerk bereikt was, werd er een berketak opgestoken en dit was het sein aan de bouwheer om met zn traktatie, in de vorm van bier, op de proppen te komen. Later werd het bier vervangen door een geldbedrag.  pannebiēr (Venray), richtbier: vgl. richte: richten, het bereiken van het hoogste punt bij een bouw.  richtbier (Gennep), richtens: riektes (Achel), Als een huis gericht is wordt er de meiboom op geplaatst en vindt het feest plaats.  rechtəs (Hamont), B.v. De mèèiboe-w-em stued-aal op t daak, t-sal binnekort richtes zien!  richtəs (Achel, ... ), richtfeest: richtfies (Blerick, ... ), richtfiest (Maasbree), NB richte: 1. richten; 2. het hoogste punt van een te bouwen huis bereiken; 3. "fichfees"viere.  richfees (Venlo), ton: ton (Eksel), ton bier: ton bier (Leopoldsburg), ton bok: ɛn ton bok (Bilzen), traktaat (<lat.): `t tráktôôt (Tongeren), traktatie (<lat.): trakouwtie (Jeuk), traktaasje (Mheer, ... ), vlaggenfeest: vlaggenfeest (Hoensbroek) De tak, struik of vlag die geplaatst wordt op huizen in aanbouw. [N 88 (1982)] || de tractatie bij het plaatsen van die tak of vlag [N 112 (2006)] || De tractatie bij het plaatsen van die tak of vlag. [N 88 (1982)] || Drinkgelag dat gegeven wordt wanneer het gebint van het nieuwe huis klaar is. || Een oude traditie bij het bouwen van een huis of een gebouw. || Feest bij het bereiken van het hoogste punt van een te bouwen huis. || Pannebier bij het bereiken van het hoogste punt. || Richtbier, pannebier (bij het bereiken van het hoogste punt bij een bouw). || Richtens: drankfeest bij het richten van een huis. || Richtens: feest ter gelegenheid van het richten van een huis. || Tractatie van de bouwheer in de vorm van bier aan de arbeiders wanneer t hoogste punt van t bouwwerk bereikt was. III-3-2
traktatie bij het plaatsen van de mei add. ton: ein ton geve (Bree), ton geeve (As), trakteren (<lat.): trakteere (Opglabbeek, ... ), trakteren (Eksel) De tractatie bij het plaatsen van die tak of vlag. [N 88 (1982)] III-3-2
traktatie van de bruidegom (kwansel) bruidskwansel: broets kwansel (Montfort), bruidwerk gooien: broedswerk gooje (Montfort), drinken: drinken (Eksel), drinkens: drinkes (Eksel, ... ), driŋkəs (Eksel), t drinke(n)s (Lommel), Als hij trouwt geeft hij een drinkens voor de geburen.  dreŋ?əs (Lommel), het jonkmansleven verdrinken: ɛt joenkmanslaeve wiëdt verdroenke (Bilzen), jonggezellenfeest: joengezelle feest (Genk), kwansel: kwansel (Achel), Indien de jongeman (vroeger) geen kwansel wilde geven, dan werd er s avonds door de geburen op ketels enz. getrommeld, totdat de jongeman toegaf.  kwansəl (Achel, ... ), Indien de jongen nu geen kwansel geeft, dan wordt er s avonds door de geburen getrommeld, totdat de jongen toegeeft.  kwansəl (Hamont), naadje brengen: naodje bringe (Schimmert), ondertrouw vieren: ondertràa vieëre (Vorsen), polteravend: Cf. WNT sub polteren: Het woord beteekent in Neder-Duitschland lawaai maken door stooten, vallen, rollen en derg., inzonderdheid op den zoogenaamden "Polterabend".  polteraovend (Sittard), stoetsen: sjtoetse (Vlodrop), ton: `n ton gèève (Kanne), eejen ton giejeve (Loksbergen), een ton geve (Jeuk), n tôn gieëve (Maaseik), ton (Eksel), tòn gaeve (Bocholt), n tón gae:ve  tón (Kaulille), traktaat (<lat.): traktaawt (Jeuk), traktatie (<lat.): tractaose (Eigenbilzen), traktasje (Stein), trakteren (<lat.) (ww.): de jonkheid op beer trakteere (Wijlre), traktere (Eys, ... ), trakteren (Paal), trakterens (<lat.): tès trákteeres (Zolder), vrijgezellenafscheid: vriegezelle aafsjeid (Schimmert), vrijgezellenavond: vrijgezelleaoved (Veldwezelt), vrijgezêllenoëved (Bilzen), #NAME?  vri-jgezellenaoved (As), vrijgezellenboks: vri-jgezellebôks verbranne (Maaseik), vrijgezellendag: vriejgezellendaag (Kinrooi), vrijgezellenrondje: vriegezellerundje (Kesseleik), zuip: zuip (Kerkhoven, ... ) de tractatie van de bruidegom aan de jongelingen in zijn buurt [kwansel] [N 112 (2006)] || De tractatie van de bruidegom aan de jongelingen in zijn buurt [kwansel]. [N 88 (1982)] || Drinkens: drinkpartij ter gelegenheid van een of andere blijde gebeurtenis. || Kwansel: traktatie op bier voor de eerste roep, aan het jonge volk uit de buurt door de jongen die in ondertrouw is. || Kwansel: traktatie op bier, gegeven door de jongeman die in ondertrouw is. III-3-2
traktatie van jonggehuwden aartje: ārtjə (Swalmen), drinken: drinke (Tungelroy), drinkens: drinkes (Eksel, ... ), Vgl. tráktao.sie.  dri.nkes (Zolder), handschoen lopen?: bruidspaar en gevolg staken een fooi in een handschoen en daarvoor werd gelopen. Met die opbrengst werd de buurt getracteerd.  handschoen lopen (Meeuwen), hertlooi: hertlooi (Kesseleik), huilbier: Wie geen huulbeer geeft wordt afgegraven of krijgt vaarmuziek.  huulbeer (Valkenburg), huilen: heule (Sevenum, ... ), inhalen: Vero.  iénhoële (Gronsveld), koffie geven: de koffie geeve (Meijel), lepik: [Cf. suggestie bij vraagstelling.]  lepik (Stein), naadje brengen: naatje bringe (Thorn), naburen maken: naobere make (Tienray), trakteren (<lat.): de jonkheid traktere (Schimmert), trakteire (Jeuk), vlaai: vlāj (Meijel), vlaaizingen?: flaazinge (Vlodrop) 2. Speciale tractatie, gelegenheid tot gratis drinken in een café, hetzij door cafébaas, hetzij door een trouwend koppel aangeboden (meestal een ton bier). || 3. Vroeger werd het bruidpaar na de huwelijksmis door vrienden en bekenden uitgenodigd naar binnen te komen. Het paar werd dan getrakteerd. || De tractatie van jonggehuwden aan de buurt [lepik, dourt, hertlooi]. [N 88 (1982)] || Huldebier, drank door een bruidspaar aan de dorpsjonkheid geschonken voor de hulde van het schieten. III-3-2
traktatie van jonggehuwden add. stoets: [Vgl. WLD III, 2.3, pag. 88: stoets, Beegden.]  sjtoets (Swalmen), stoetsgooien: [Met afbeelding].  sjtoetsgoje (Swalmen, ... ) Stoet: een speciaal voor de gelegenheid gebakken witbrood, dat, gevuld met door bruiloftsgasten geschonken muntstukken, door de bruid of het bruidspaar om twaalf uur s middags voor de dorpsjeugd te grabbel werd gegooid. || Stoetgooien. || Stoetgrijpen (het gebruik als omschreven onder sjtoets). III-3-2