e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
vaatje, maat van 250 liter okshoofd: okschoof (Schimmert), (vloeistof).  ókshoof (Venlo), = 6 ankers is ± 232 l.  1 okshoofd wijn (Maastricht), okshoofd, wijnvat of fust: 232 liter.  okshoofd (Sittard), vaatje: ein vaatje (Schimmert), vaatje (Stein), vaetje (Thorn), veatje (Eys), veetsje (Maastricht), véétje (Swalmen), vat: vat van 250 liter (Jeuk), ⁄n vaat (Blerick), 1 vingerhood = ± 0,01 lieter 1 mäötje = ± 0,10 lieter 1 sjöpke = ± 0,25 lieter 1 pint = ± 0,60 lieter 1 beksjke = ± 1/4 pint 1 hèjfke = ± 1/2 kan 1 kan = ± 1,40 lieter 1 anker = ± 30 kan 1 aam = ± 4 anker 1 iëker = ± 8 kan sjtök = oude wijnmaat van ? vaan = oude biermaat van ? tien = oude kolenmaat van 1/2 hectoliter of 2 kuipen okshoof = oude wijnmaat van ? Alle vorengenoemde maten en gewichten zijn in onbruik. De woorden zijn alleen nog bij ouderen bekend.  vat (Klimmen), wijnvat: wijnvat (Heythuysen) de maat die een inhoud aangeeft van 250 liter [kwartje, meuken, okshoofd, vaatje] [N 91 (1982)] III-4-4
vacu√úmketel vacuümapparaat: vacuümapparaat (Roggel), vacuümketel: vacuümketel (Thorn), vakømkę̄tǝl (Baarlo, ... ) Een moderne, dubbelwandige liggende ketel voor stroopbereiding. [N 57, 10a; N 57, 10b] II-2
vadem, maat van uitgestrekte armen gelacht: (s.n.)  gelacht (Mheer), normale kant: (1,9 m.).  normale kant (Hoensbroek), reik: eine rek (Hoensbroek), eine rék (Venlo), rek (Jeuk, ... ), rèk (Ittervoort, ... ), rèkke (Maastricht), èn rèk touw (Gennep), (vroegere maat bij de slacht, vb. n reik darmen).  ⁄n reik (Blerick), strek: sjtrek (Vlodrop), vadem: vaam (Beesel, ... ), vadem (Ophoven), vaom (Maastricht, ... ), vā.m (Bree), vāām (Guttecoven), vām (Montzen), và:m (Rekem), vààm (Reuver) de maat die de afstand aangeeft tussen de rechter en de linkerhand bij zijdelings uitgestrekte armen (± 1,7m-1,9m) [rek, vadem, vaam] [N 91 (1982)] || vadem [ZND m], [ZND m], [ZND m] || vadem touw [SGV (1914)] III-4-4
vademen (de/een) naald(e) invamen: dǝ nalt envē̜mǝ (Tegelen), dǝ nǫalt envē̜mǝ (Valkenburg), dǝ nǫalt evęǝmǝ (Heerlerheide), dǝ nǭj envē̜mǝ (Sittard), dǝ nǭlj envē̜mǝ (Geleen, ... ), dǝ nǭlt envēmǝ (Maastricht), dǝ nǭlt envē̜mǝ (Klimmen, ... ), dǝ nǭltj envāmǝ (Baexem), dǝ nǭltj envē̜mǝ (Roggel, ... ), eŋ nǫlt e(n)vē̜.mǝ (Kerkrade), nǭlj envē̜mǝ (Herten, ... ), nǭlžǝ īnvē̜mǝ (Lanaken), ęjn nāltj envē̜mǝ (Maasniel), ęjn nǭlj envē̜mǝ (Heel, ... ), ęjn nǭlt envē̜mǝ (Bunde, ... ), ęjn nǭltj envē̜mǝ (Beegden, ... ), ęjnǝ nǭltj envē̜mǝ (Maxet), ǝn nø̜̄lt ęvē̜.mǝ (Aubel), ǝn nø̜̄lt ęvē̜mǝ (Kelmis), ǝn nǫlt ē̜vē̜mǝ (Montzen), ǝn nǭ(l)jǝ envēmǝ (Maastricht), ǝn nǭj evē̜mǝ (Oirsbeek, ... ), ǝn nǭlj(t) envē̜mǝ (Elsloo), ǝn nǭltj envē̜mǝ (Meers, ... ), ǝn nǭltj evē̜mǝ (Puth), ɛjn n ̇ǭltj e.nv ̇ē̜mǝ (Linne), (de/een) naald(e) vamen: dǝ n ̇ǭlj vē̜.mǝ (Baexem), dǝ n ̇ǭlj vɛ̄.mǝ (Nieuwstadt), dǝ nalt vē̜mǝ (Blerick, ... ), dǝ nø̜lt vē̜mǝ (Montzen), dǝ nōǝlt viǝmǝ (Heerlerheide), dǝ nǫalt vē̜mǝ (Hoensbroek, ... ), dǝ nǫaltj vē̜mǝ (Nuth), dǝ nǫlt vē̜mǝ (Meijel, ... ), dǝ nǫlt vɛ̄mǝ (Wanssum), dǝ nǭ.l(t)j v ̇ē̜mǝ (Heythuysen), dǝ nǭl vēmǝ (Boorsem), dǝ nǭlj v ̇ē̜mǝ (Panningen), dǝ nǭlj vɛ̄mǝ (Heel), dǝ nǭlt vāmǝ (Valkenburg), dǝ nǭlt vējmǝ (Voerendaal), dǝ nǭlt vē̜mǝ (Baexem, ... ), dǝ nɛlt vē̜mǝ (Sint-Martens-Voeren), eŋ nǫlt vāmǝ (Heerlen), eŋ nǫlt vē̜.mǝ (Kerkrade), eŋ nǫlt ˲vē̜mǝ (Rimburg, ... ), nolt vē̜mǝ (Bleijerheide), nǭj vē̜mǝ (Geleen, ... ), nǭl vięmǝ (Meeuwen), nǭlj vē̜mǝ (Lutterade), nǭljt vɛ̄mǝ (Schinnen), nǭlt vē̜mǝ (Kesseleik), nǭltj vɛ̄mǝ (Peij), ęjn nǭj vē̜mǝ (Limbricht), ęjn nǭldjǝ v ̇ēmǝ (Boeket), ęjn nǭlj vē̜mǝ (Grathem, ... ), ęjn nǭlt vē̜mǝ (Baarlo, ... ), ęjn nǭltj vē̜mǝ (Neeritter), ęjnǝ nǭltj vē̜mǝ (Tungelroy), ęn nalt vē̜mǝ (Horst), ęŋ nǫlt vē̜mǝ (Bocholtz), ǝ nǭlt vē̜mǝ (Benzenrade), ǝn nalt vē̜mǝ (Tegelen), ǝn nalt vē̜mǝn (Velden), ǝn nalt vɛ̄mǝ (Sevenum), ǝn nølt v ̇ē̜mǝ (Gulpen, ... ), ǝn nęlt vɛ̄mǝn (Remersdaal), ǝn nǫlt vē̜mǝ (Broekhuizen, ... ), ǝn nǫlt vɛ̄mǝ (Venray), ǝn nǭl vē̜mǝ (Bunde, ... ), ǝn nǭlj vē̜mǝ (Berg, ... ), ǝn nǭlt vē̜mǝ (Klimmen, ... ), ǝn nǭlt vɛ̄mǝ (Mheer), ǝn nǭltj vēmǝ (Nederweert), ǝn nǭltj vē̜mǝ (Roggel), ǝn nǭltj vī.mǝ (Weert), ǝnǝ nǭltj vęj.mǝ (Haelen), de naalde indoen: dǝ nøl endun (Diepenbeek), dǝ nø̜l endøn (Tongeren), derin krijgen: trēn kręjgǝ (Beverst), door de naald doen: dør dǝ nolt dōǝn (Broekhuizen), dø̜r dǝ nǭlt dun (Geysteren, ... ), door de naald halen: dur dǝ nǭlt hūlǝ (Eijsden), door de naald steken: dør dǝ nǫlt stē̜kǝ (Blitterswijck), dōr dǝ nalt štē̜kǝ (Tegelen), dōr dǝn nǭlt stē̜kǝ (Blerick), door de oog van een naalde steken: d ̇ōr dǝ ǭx vān ǝn nǫwjǝ stēkǝ (Sint Pieter), door die naalde krijgen: dōr di-j nǭlj krīgǝ (Echt), door een oog van een naalde invamen: dōr ǝ ǫwx vān ǝn nǭljǝ envēmǝ (Maastricht), door een/de naald vamen: dōr dǝ no.lt vē̜mǝ (Tegelen), dūr ǝn nǭltj vēmǝ (Weert), door het gaatje van de naald steken: dōr ǝt gɛtjǝ van dǝ nalt stɛ̄kǝ (Maasbree), door het lokje steken: dōr ǝt l ̇ø̜̄kskǝ st ̇ēkǝ (Heugem), door het oog van de naald doen: dōr ǝt awx van dǝ nǭlt dǭn (Venlo), door het oog van de/een naald(e) steken: door het oog van de/een naald(e) steken (Neerpelt), duǝr ǝt ōx van ǝn nǫalt štē̜kǝ (Hoensbroek), dø̜r ǝt uǝx van dǝ nǫlt stē̜kǝ (Bergen), dōr hǝt oax van dǝ nǭlt stē̜kǝ (Heel), dōr ǝt awx van dǝ nǭlt stē̜kǝ (Velden, ... ), dōr ǝt awx van dǝ nǭltj stē̜kǝ (Heythuysen), dōr ǝt awx van ęjn nǭlj štē̜kǝ (Roermond), dōr ǝt awx van ęjn nǭlt stē̜kǝ (Egchel), dōr ǝt awx van ęjn nǭlt štē̜kǝ (Panningen), dōr ǝt awx van ǝn nǭltj stē̜kǝ (Nederweert), dōr ǝt ōx v ̇ān dǝ nǭ.jǝ stēkǝ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), dōr ǝt ǫwx van dǝ nǭlžǝ štēkǝ (Heer), dōr ǝt ǫwx van ęjn nǭlj štē̜kǝ (Horn, ... ), dōr ǝt ǫwx van ǝn nǭj štē̜kǝ (Obbicht), dōr ǝt ǭx van dǝ nǭlt štēkǝ (Meerssen), dōǝr hǝt ǫwx van ǝn nalt stē̜kǝ (Velden), dōǝr ǝt uǝx van ǝn nalt stē̜kǝ (Horst), dǫǝr ǝt ūx van ǝn nalt stē̜kǝ (Sevenum), door het oog van een naald vamen: dǭr ǝt awx van ǝn nǭlt vē̜mǝ (Venlo), doorkrijgen: dørkrē̜gǝ (Koninksem), dōrkręjǝn (Peer), doorsteken: dø̄rstē̜kǝ (Halen), durch het oog van de naald duwen: dørǝx ǝt ǫwx van dǝ nø̜lt d ̇ūwǝ (Epen), durch het oog van de/een naald steken: dørǝx ǝt ōx van eŋ nǫlt štēkǝ (Schaesberg), dørǝx ǝt ǫax vān ǝnǝ nǭlt štē̜kǝ (Heerlerheide), dø̜rǝx tōw van dǝ nęlt štē̜kǝ (Gemmenich), erdoor krijgen: ǝrdōr krīgǝn (Overpelt), erin kunnen: ǝren kanǝn (Heusden), gevaamd krijgen: gǝvęjmt krigǝ (Maasmechelen), in (de) naald(e) krijgen: en dø̜ naǝl krēgęn (Oostham), en dǝ nøl krīgǝ (Hamont), en dǝ nø̄l kręjgǝn (Wijchmaal), en dǝ nø̜l kręjgǝ (Neerhespen), en dǝ nø̜lt krīgǝn (Eksel), en dǝ nǭl krīgǝ (As), en nal krē̜gǝn (Tessenderlo), in de naald kunnen: en dǝ nālt kanǝn (Bocholt), in de naald(e) steken: en dǝ nølšǝ stɛ̄kǝ (Eigenbilzen), in de naald(e) steken (Hopmaal, ... ), in de naald(e) vamen: en dǝ nǭlj(t) vē̜mǝ (Stein), en dǝ nǭlt vē̜mǝ (Neerbeek), in dǝ nǫlt ˲vē̜mǝ (Gennep), in de/een naald(e) doen: en dǝ nalt dōn (Tegelen), en dǝ nǫlt duǝ (Kerkrade, ... ), en dǝ nǫlt dū (Meijel), en dǝ nǭj dōn (Sittard), en dǝ nǭljt dōn (Roermond), en dǝ nǭlt dōn (Houthem, ... ), en dǝ nǭlt dūn (Afferden), en ǝ nǭ.l(t)j dōn (Heythuysen), in de/een naald(e) doen (Neerpelt, ... ), ęn dǝ nǫǝlžǝ dūn (Bilzen), in oog van de naald steken: en ǫax van dǝ nǭlt štēkǝ (Voerendaal), indoen: e.ndyn (Zolder), endu (Beringen), endun (Jeuk, ... ), endōn (Waasmont), endū (Vaals), endūn (Eksel), endǫwn (Paal), indoen (Loksbergen), ęjnduwn (Veulen), ęjndøn (Hoepertingen), ęjndűn (Schulen), ęndūn (Bilzen, ... ), ɛndyn (Tongeren), inkrijgen: enkrēgǝ (Sint-Truiden), enkręjgǝ (Kuringen, ... ), ēnkrēgǝn (Hoeselt), ē̜nkrē̜gǝ (Gelinden), ęjnkręjgǝ (Hoepertingen), ęnkręgǝ (Wellen), inrijen: eri-jǝ (Klimmen), inrijgen: ęjnręgǝ (Heers), insteken: enstēkǝ (Tessenderlo), enstē̜kǝn (Achel), enstīkǝ (Houthalen), ęjnsti-jǝkǝ (Wellen), invamen: e.v ̇ē̜mǝ (Moresnet), ejnvø̄mǝ (Herderen), env ̇ēmǝ (Nederweert), enveęmǝ (Tegelen), enveǝmǝ (Lutterade), envimǝ (Bocholt), envāmǝ (Tungelroy), envē.mǝ (Boshoven, ... ), envēmǝ (Boshoven, ... ), envē̜mǝ (Boukoul, ... ), envē̜mǝn (Reuver), envęjmǝ (Horn), envęǝmǝ (Heerlen), envīmǝ (Panningen), envīmǝn (Bree), envīǝmǝ (Altweert, ... ), envǫwjǝmǝ (Moelingen), envɛǝmǝ (Maasmechelen), evē̜mǝ (Heerlerheide, ... ), evęjmǝ (Amby), evęǝmǝ (Heerlen), eŋvē̜mǝ (Lanklaar), invamen (Maastricht), invęmǝ (Oost-Maarland), invɛ̄mǝ (Gronsveld), iǝnvēmǝn (Neerpelt), ēnvø̄mǝn (Neerpelt), ēŋvēmǝ (Maastricht), ē̜vē̜mǝ (Henri-Chapelle), ęnveǝmǝ (Maasmechelen), ęnvęmǝ (Rekem), ęvē̜.mǝ (Aubel), ęvē̜mǝ (Montzen), ǝnfīmǝ (Hasselt), ẽfẽmǝ (Welkenraedt), naald derdoor krijgen: nul tǝrdōr kręjgǝ (Beringen), ogen: ø̜̄gǝ (Sittard), rijgen: ręjgǝ (Jeuk), steken: stēkǝn (Opglabbeek), štɛ̄.kǝ (Mechelen), steken door het oog van een naald(e): stēkǝ dōr ǝt ǭx vān ǝn nǭlt (Wyck), štē̜kǝ dōr ǝt awx van ęjn nǭlj (Roermond), vamen: fęǝmǝn (Kaulille), v ̇ē̜jmǝ (Maasniel), vamen (Genk, ... ), vimǝ (Bree), vięmǝn (Rotem), viǝmǝ (Lozen), vø̜jmǝ (Zichen-Zussen-Bolder), vø̜mǝ (Val-Meer), vē.mǝ (Boshoven, ... ), vēmǝ (Elsloo, ... ), vē̜jmǝ (Lanaken), vē̜mǝ (Belfeld, ... ), vē̜mǝn (Stramproy), vęjmǝ (As, ... ), vęǝmǝ (Bleijerheide, ... ), vīmǝ (Gruitrode), vīmǝn (Hamont, ... ), vīǝmǝ (Altweert, ... ), vɛ̄mǝ (Eijsden, ... ), vamen door een naald: vē̜mǝ dōr ǝn nǭltj (Holtum) Een draad door het oog van een naald halen. In dit lemma zijn de objecten draad, garen, draad garen, vaam, vaam garen niet gedocumenteerd. [N 59, 68; N 62, 10; L 8, 29; L B1, 76; MW; monogr.] II-7
vader alte (du.): alte (Heerlen), bargoens  alte (Waubach), heer, de -: hieer (d’n -) (Dieteren), mon pre (fr.): mompeer (Maastricht), mónpeer (Maastricht), mon père  mómpeer (Maastricht), ons vader: òs vader (Castenray, ... ), òz’ vader (Castenray, ... ), onze vader: òzze vader (Castenray, ... ), oude: aave (Beverlo), aaë (Kortessem), aoje (Altweert, ... ), awwe (Gronsveld), den aaën tóó.ës (Zonhoven), den alde (Meerlo), mienen alde (Merselo), ouwe (Brustem), ààə (Niel-bij-St.-Truiden), âlde (Castenray, ... ), cf. VD s.v. "ouwe"2. oudeheer, vader  ouwə (Boorsem), door oudere kinderen; klinkt iets ongunstig  ouwe (Nieuwenhagen), Indien men er met anderen over spreekt ba, peer of ouwe, meestal dan mnen ouwe, maar men spreekt hem aan met pa, soms papa"; cf. VD s.v. "ouwe"2. oudeheer, vader  ouwe (Margraten), oneerbiedig  den aoje (Echt/Gebroek), over hem  au̯ə (Maastricht), ruw: "dn auwe"; cf. VD s.v. "ouwe"2. oudeheer, vader; cf. "Groene boekje"s.v. "ouwe (de)  auwe (d’n -) (Dieteren), zie id. voor grootvader  den aaë (Kortessem), oudeheer: den aaën hīēër (Zonhoven), âldenhieër (Castenray, ... ), cf. VD s.v. "oudeheer"1. (inform.) vader  âldenhieër (Merselo), ouder: aajər (Opglabbeek), ouweheer: alleen gezegd door aanstellerige jonge mensen  au̯ən hīr (Maastricht), cf. "Groene boekje"s.v. "ouweheer", de (m.)  auwe(n) heer (Limbricht), cf. ,"Groene boekje"s.v. "ouweheer  awwenhier (Maastricht), pa: ba (Gronsveld), baa (Amby, ... ), bā (Munstergeleen, ... ), pa (Amby, ... ), paa (Amby, ... ), pā (Bingelrade, ... ), pà (Mheer), pàà (Lommel), ba en mem zijn meer depressiatief; dne ba is ene zaatlap"; mar.: er wordt waarschijnlijk een vorm in de betekenis van "depreciatie"("depreciëren") (cf. VD) bedoeld; cf. Schuermans s.v. "ba of baa"; "geldt in Limb. bij de volksklas voor vader evenals mem voor moeder. Ba van abba, en mem van mamma  ba (Meerssen), ba of baa (boa) geldt in Limburg bij volksklas voor vader  bā (s-Gravenvoeren, ... ), betere stand  pa (Vijlen), burgerlijk Maastrichts  pā (Maastricht), de "deftige"of die daar voor door willen gaan zeggen: -  pa (Venlo), erg plat  bā (Nuth/Aalbeek), gemeenzaam  baa (Heerlen), geringschattend  baa (Hulsberg), gewone volk  pa (Meerssen), in de lagere bevolkingsklasse; aangesproken door doe(e beschaafd milieu door geer  ba (Amstenrade), Indien men er met anderen over spreekt ba, peer of ouwe, meestal dan mnen ouwe, maar men spreekt hem aan met pa, soms papa  ba (Margraten), pa (Margraten), kinderen  pā (Stein), lang geleden  bā (Nuth/Aalbeek), later: -  pa (Venlo), mar.: resp. gebruikt spelling uit de (bijgevoegde) brochure: "Phonetische schrijfwijze van het Valkenburgsch plat en gelijkluidende dialecten". Omspelling komt voor mijn rekening; benaming werd vroeger bij de boeren gebruikt  ba (Valkenburg), minachtend  baa (Houthem), onder mensen ook: -  baa (Mheer), schertsend  bā (Schinnen), verouderde en ruwere vorm van pa  ba (Uikhoven), vgl. de opgave "auba"(trefwoord "opa") bij vraag 014  ba (Valkenburg), vooral, aanspreekvorm  pàa (Tongeren), vroeger  ba (Hoensbroek), baa (Berg-en-Terblijt), bā (Geulle), vroeger ± 50 jaar geleden bij deftige mensen, nu wordt pepa veel gebruikt evenals pa  pā (Maastricht), paai: = paatje, papaatje  paaje (Hasselt), paatje: bākə (Schinveld), paake (Hasselt), paatje (Heerlen), pake (Houthem, ... ), pākə (Schinveld), verouderde en ruwere vorm van pake  bake (Uikhoven), pap: pap (Altweert, ... ), pāp (s-Gravenvoeren, ... ), pàp (Meeswijk), päp (Rimburg), aan de Duitse grens  pap (Siebengewald, ... ), als de kinderen klein zijn  pap (Blerick), cf. VD s.v. "II pap"Verkorting van papa  pap (Velden), Dat hing in mijn jeugd vooral af van de de klasse van mensen. De gewone boeren mensen zeggen vader, de betere pappa. De Duits georienteerde: pap  pap (Oirsbeek), de kinderen zeggen meestal ~  pap (Jabeek), door leerlingen v.e. lagere school ingevuld (9 - 10 jaar)  baop (Geulle), pap (Geulle), gewone volk  pap (Vijlen), haar pap  pap (Wijlre), het meest gebr.: vader  pap (Doenrade), het volk maakt van pa weer pap  pap (Venlo), in mijnwerkersgezinnen  pap (Pey), kinderen  pap (Stein), mar.: resp. gebruikt spelling uit de (bijgevoegde) brochure: "Phonetische schrijfwijze van het Valkenburgsch plat en gelijkluidende dialecten". Omspelling komt voor mijn rekening  pap (Valkenburg), meest  pap (Koningsbosch), meestal in mijnwerkersgezinnen  pap (Echt/Gebroek, ... ), soms  pap (Meerssen), tegenwoordig  pap (Geulle, ... ), papa: paape (Kortessem), papa (Amby, ... ), papā (Borgharen, ... ), pappa (America, ... ), pappaa (Amby, ... ), pəpa (s-Gravenvoeren, ... ), (licht geaffecteerd) aanspreekvorm  pëpàa (Tongeren), cf. VD s.v. "pappa  pappa (Heel, ... ), Dat hing in mijn jeugd vooral af van de de klasse van mensen. De gewone boeren mensen zeggen vader, de betere pappa. De Duits georienteerde: pap  papā (Oirsbeek), deftig Maastrichts  papā (Maastricht), door leerlingen v.e. lagere school ingevuld (9 - 10 jaar)  pappa (Geulle), Indien men er met anderen over spreekt ba, peer of ouwe, meestal dan mnen ouwe, maar men spreekt hem aan met pa, soms papa  papa (Margraten), kinderen  papa (Stein), kleine kinderen  pappa (Blerick), later: -  papa (Venlo), minder  pappa (Pey), modern  papa (Well), vroeger ± 50 jaar geleden bij deftige mensen, nu wordt pepa veel gebruikt evenals pa  pəpā (Maastricht), zie id. op p. 389  pepaa (Kortessem), papaatje: papākə (Schinveld), pappeke (Mheer), papəkə (Schinveld), pappie: papī (Schinveld), pappie (Venlo), paps: paps (Venlo), over hem  paps (Maastricht), pee: pee (Beverlo), pim: over hem  pɛm (Maastricht), pre (fr.): peejrə (Niel-bij-St.-Truiden), peer (Kortessem, ... ), peere (Beverlo), peeëre (Zonhoven), peire (Sint-Truiden), pēr (Maastricht, ... ), cf. VD F-N s.v. "père  peere (Halmaal), cf. VD s.v. I. peer"(gew.) vader  peer (Maastricht), gewone spreektaal  pēr (Maastricht), Indien men er met anderen over spreekt ba, peer of ouwe, meestal dan mnen ouwe, maar men spreekt hem aan met pa, soms papa  peer (Margraten), nooit als aanspreekvorm; cf. Schuermans s.v. "peer"= vader  pe.re (Hasselt), onder mensen ook: -; cf. WNT s.v. "peer (I)"1. Eigenlijk, Vader  peer (Mheer), ordinair Maastrichts  pēr (Maastricht), over hem  pēr (Maastricht), vroeger en nu bij arme mensen  pēr (Maastricht), tij: cf. Schuermans s.v. "tij en mem"= vader en moeder; cf. Schuermans s.v. "ti"= vader (in het N. van Belg. Limburg cf. Schuermans s.v. "ete"= grootvader (Belg. Limb.)  têe (Tongeren), va: va (Bocholt), vao (Kortessem), cf. WNT s.v. "va  va (Venlo), ook 007b?; cf. WNT s.v. "va"; daarnaast als verkleinwoord "vaatje"en "vake";  va (Venray), vaatje: vake (Kortessem), vakke (Kortessem), wordt door de kleintjes gezegd; cf. WNT s.v. "va"; dim. "vaatje"en "vake  vake (Afferden, ... ), vad: faat (Siebengewald, ... ), fat (Wanssum, ... ), fat/vat (Well), fàt (Siebengewald), fât (Gennep, ... ), vaat (Oirlo, ... ), vad (Merselo, ... ), vat (Gennep, ... ), vád (Leunen), vát (Castenray, ... ), vât (Gennep, ... ), cf. VD s.v. "va  vàt (Middelaar, ... ), cf. VD s.v. "va", dim. "vaatje  fat (Middelaar), dit zeggen kinderen  fat (Afferden), nogal lang als aanspraak  fat (Gennep), ook 007b?  vat (Venray), palatale a  fad (Heijen), plat  vat (Venray), vader: fatter (Sittard), va.der (Hasselt), vaader (Amby, ... ), vaadər (Amby, ... ), vaaier (Neeroeteren, ... ), vaajer (Koninksem), vaajerke (Tungelroy), vaajər (Amby, ... ), vaar (Brustem, ... ), vadder (Bocholtz, ... ), vaddər (Wijlre, ... ), vader (Afferden, ... ), vadər (Berg-en-Terblijt, ... ), vad’der (Bleijerheide, ... ), vaeder (Sint-Huibrechts-Hern), vaier (Peer, ... ), vair (Vliermaalroot), vajer (Bree, ... ), vajjer (Gronsveld, ... ), vao.ëder (Zonhoven), vaoder (Beverst, ... ), vaodər (Bilzen, ... ), vaoier (Genoelselderen, ... ), vaojer (Beverst, ... ), vaor (Diepenbeek, ... ), vaower (Zepperen), vaoér (Koninksem), vaoër (Zonhoven), vaoədər (Halen, ... ), vaoər (Niel-bij-St.-Truiden), vauder (Beverlo), vauier (Riksingen), vawədər (Zonhoven), vaâder (Altweert, ... ), vaör (Maaseik), vāāder (Susteren, ... ), vāder (Berg-en-Terblijt, ... ), vādər (Beek, ... ), vāi̯ər (Borgharen), va͂r (Diepenbeek, ... ), voader (Beverlo, ... ), voadər (Genk), voajer (Gruitrode), voar (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), vodder (Oostham, ... ), voddər (Sint-Huibrechts-Lille), voier (Piringen), voir (Hoeselt), vojer (Beverst, ... ), voor (Heers, ... ), voujer (Zichen-Zussen-Bolder), vour (Sint-Truiden), vouər (Halmaal), vàr (Diepenbeek), vààdər (Oostham), vòddər (Bilzen, ... ), vòdər (Hamont, ... ), vòr (Gelinden), vòwədər (Lommel), vôodər (Stevoort), vôôdər (Hamont, ... ), vôôr (Diepenbeek, ... ), als een ander van de vader spreekt in de lagere volksklasse  vār (Amstenrade), anders dan fat  voader (Gennep), cf. WNT s.v. "vaar (I)"(samengetrokken vorm van vader).  voar (Paal), cf. WNT s.v. "vaar (I)"(samengetrokken vorm van vader). Zie WNT s.v. "vader"waarin "vaaier"als bijvorm gegeven wordt (met overgang d > j cf. VD s.v. "I. vaar"= samentrekking van vader met als dim. "vaartje  vaaər (Neerglabbeek), cf. WNT s.v. "vaar (I)"(samengetrokken vorm van vader). Zie WNT s.v. "vader"waarin "vaaier"als bijvorm gegeven wordt (met overgang d > j )  vaajer (Amby, ... ), vaier (Hechtel), vāi̯ər (Maastricht), cf. WNT s.v. "vader".... "vadder, vedder met ongerekte vocaal in Z.-Limburg (Jongeneel)  vaader (Ubachsberg), vadder (Ubachsberg), vaddər (Lontzen), Dat hing in mijn jeugd vooral af van de de klasse van mensen. De gewone boeren mensen zeggen vader, de betere pappa. De Duits georienteerde: pap  vādər (Oirsbeek), door oudere personen  vadder (Schaesberg), gering  vajjer (Merselo), gewone spreektaal  vāi̯ər (Maastricht), gewoon: -  vader (Venlo), grote kinderen  vader (Blerick), grotere kinderen; altijd beleefd, met gij of u  vader (Blerick), mar.: resp. gebruikt spelling uit de (bijgevoegde) brochure: "Phonetische schrijfwijze van het Valkenburgsch plat en gelijkluidende dialecten". Omspelling komt voor mijn rekening  vadər (Valkenburg), nooit als aanspreekvorm; plat  vaar: (Hasselt), oneerbiedig  vār (Brunssum), ook 007b?  vader (Venray), oud  vaj-jer (Blitterswijck), over hem  vā.i̯ər (Maastricht), soms  vajer (Oirlo), tegenwoordig  vādər (Nuth/Aalbeek), vero.  var (Eupen), vroeger  vadder (Gulpen), vroeger meer: -  vaadər (Koningsbosch), vroeger; cf. WNT s.v. "vaar (I)"(samengetrokken vorm van vader).  vaar (Heerlen), ± 20 jaar geleden, bijna algemeen aangesproken met vader; jongere generatie bijna algemeen: pap  vader (Urmond), ± 50 jaar geleden bij heel gewone mensen  vādər (Maastricht), ± 70 jaar geleden bij heel arme mensen  vāi̯ər (Maastricht), vadertje: aartje naar zijn vaartje  vaartje (Opitter), cf. VD s.v. "I. vaar"= samentrekking van vader met als dim. "vaartje  vaardje (Lanaken), vater (du.): vatər (Munstergeleen), enkele zeggen: -; cf. VD D-N s.v. "Vater  vattər (Koningsbosch) (moeder;) Hoe wordt de moeder door de kinderen aangesproken? [DC 05 (1937)] || (vader;) Hoe wordt de vader door de kinderen aangesproken? [DC 05 (1937)] || pa || pa, vader || paai || paatje || papa || vader [SGV (1914)] || vader (abba) || vader (gemeenzaam) || vader (minderwaardig) || vader (ongunstig) || vader (onze -) || vader (oude heer) || vader (plat) || vader, pa || vader, papa || vader; (Hoe wordt de vader door de kinderen aangesproken?) [DC 05 (1937)] || vader; dat is zijn vader [ZND 08 (1925)] || vader; hij aardt naar zijn vader [ZND 19 (1936)] || vader; Hoe wordt de vader door de kinderen aangesproken? [DC 05 (1937)] || vader; hoofd van het gezin || vader; ik ga met mijn vader naar het land; volw. [DC 12a (1943)] || vader; ik ga met vader naar het land; < 6 jaar [DC 12a (1943)] || vader; ik ga met vader naar het land; ± 10 jaar [DC 12a (1943)] III-2-2
vagebond bedelaar: bedeleer (Maastricht), bohemer: mar.: vaak een benaming voor zigeuner  bóhēmer (As), deugniet: doageneet (Heerlerbaan/Kaumer), een uit het logement: eine oet ⁄t logement (Geleen), heikneuter: heikneuter (Venlo), italianer: teljééner (As), kramer: kriëmer (Venlo), kruier: eine kruijer (Neer), enne kruujer (Oirlo), kruuijer (Sevenum), kruujer (Meerlo, ... ), krüjjer (Tienray), kurie: kûurĭĕ (Niel-bij-St.-Truiden), landloper: eine land luiper (Schimmert), laandlueper (Gronsveld), laandlööper (Mheer), laegluiper (Venlo), landjleuper (Merkelbeek, ... ), landjluiper (Heythuysen, ... ), landleuper (Eys, ... ), landleupər (Epen), landloper (Meeuwen), landluiper (Amby, ... ), landluipər (Schinnen), landläöper (Gulpen), landlöpər (Maastricht, ... ), lanjdluiper (Thorn), lanjtleuper (Doenrade), lankloëfer (Vaals), lankluiper (Maasbree), lantjluiper (Montfort), lantjluipər (Kapel-in-t-Zand), lantleuper (Maastricht), lāntlēūpər (Maastricht), làndlūūjəpər (Loksbergen), làndlòwper (As), lànjtlòwpər (Susteren), làntleupər (Maastricht), lámdjluipər (Heel), ⁄ne landluiper (Klimmen), m.  la.ntlø̄.pər (Eys), landstreicher (du.): làntsjtraichər (Nieuwenhagen), leegloper: ene laegluiper (Geleen), lèègleuper (Wijlre), lêêchleupər (Heerlen), loper: lĕŭper (Schimmert), pottenkruier: potte-krujjer (Ospel), pottekruijer (Weert), pottenschooier: potteschoeejer (Weert), rondloper: rondlèper (Eigenbilzen), schab: sjàp (Swalmen), cf. eng. "sjabby  sjab (Heel), schelm: ⁄ne sjellem (Caberg), schoft: eine sjoef (Schimmert), ne schoef (Montfort), sjoeft (Nunhem), sjoef’ (Tegelen), schooier: enne schoier (Oirlo), schoeier (Venlo), schòjər (Gennep), sjoijer (Meijel), sjojer (Maastricht), sjoojər (Maastricht), sjoë-jer (Herten (bij Roermond)), sjòjjer (Meijel), sjòjər (Meijel), sjòòjer (Posterholt), schooierd: sjôejərt (Kelpen), schuifel: Doe zuus troet wiej eine sjufel Afl. gesjufel: gespuis. Dao löptj allewiel get gesjufel ròndj  sjufel (Echt/Gebroek), schuiver: sji-jfer (As), schurger: sjörger (Swalmen), mar.: cf. RhWb . VII, kol. 1922, s.v. schurger 1.: einer, der die Schürgkarre schiebt.  schörger (Maasbree), stratenloper: eine sjtraote-luiper (Geleen), stroper: sjtrēūpər (Nieuwenhagen), tippel-kunde (<du.): tippelkónde (Susteren), vagebond: eine vagebond (Schimmert), vaagebond (Geulle), vaagəbontj (Montfort), vaagəbônt (Meeuwen), vagabau̯nt (Eupen), vagebo.nd (Hasselt), vageboendj (Merkelbeek), vagebond (Amby, ... ), vagebondj (Kesseleik, ... ), vagebonjd (Thorn), vageboondj (Tungelroy), vageboont (Maastricht, ... ), vagebōnd (Horst), vagebònd (Stein), vagebòndj (Echt/Gebroek, ... ), vagebónd (Bree), vagebôntj (Herten (bij Roermond)), vaggebónd (Maastricht), vagəbontj (Urmond), vaogəboond (Vlijtingen), vāgəbont (Meeuwen), voagebont (Hoeselt), voogebùnd (Beverlo), vàgebónd (As), vààgəbónt (Lommel), váágəbond (Loksbergen), váágəbònt (Zonhoven), váágəbónt (Venlo), Zo wordt het ook wel genoemd (met klemtoon op ..bónd).  vagebónd (Maastricht), voyou (fr.): vajoe (Genk), zigeuner: tsi-jeuner (Kerkrade), ziguiner (Waubach), Note v.d. invuller: sjtraot-ingele en hoe:sduuvele (naar buiten uit vriendelijk, maar thuis....  sieguinder (Herten (bij Roermond)), zwerver: sjwerver (Maasniel, ... ), zjwerver (Roermond), zjwèrver (Roermond), zjwèrvər (Roermond, ... ), zjwérvər (Maastricht, ... ), zwerrever (Maastricht, ... ), zwerrəvər (Maastricht, ... ), zwerver (Born, ... ) een persoon zonder vaste woonplaats en zonder middelen van bestaan, vaak met een slecht gedrag [vagebond, kreugekruier, skoefel] [N 85 (1981)] || landloper, schooier || onguur uitziend persoon, rondloper, zwerver, landloper || schooier; persoon zonder vaste woonplaats en middelen van bestaan || vagebond || vagebond, bandiet || vagebond, landloper, schooier || zwerver III-1-4
vagevuur vagelvuur: vagelveur (Lottum, ... ), vagelvuur (Meerlo, ... ), vagevuur: fagevuur (Beesel, ... ), t vagevuur (Gulpen, ... ), t vaogevuur (Tongeren), t vaôgevuur (Tongeren), t vāāgevūūr (Schimmert), ut faagevuur (Meerssen), ut vagevuur (Klimmen), va-ge-vuur (Blitterswijck), va:gəvy:ər (Lommel), vaageveer (As), vaageveur (Thorn, ... ), vaagevuur (Geleen, ... ), vaegeveur (Broeksittard), vageveer (Bree, ... ), vageveur (Baarlo, ... ), vagevēūr (Neeritter, ... ), vagevuur (Achel, ... ), vagevuuër (Hoensbroek), vagevūŭr (Susteren), vaugevuur (Jeuk), vāāgevēēr (Opglabbeek), vāgevuur (Grevenbicht/Papenhoven), vāgəvy(3)̄r (Meijel), veëjevuur (Kerkrade), vĕĕgevuur (Geleen), voagevier (Eigenbilzen), voagevuur (Griendtsveen, ... ), váágəvuur (Loksbergen), vägevür (Heerlen), väägevuur (Schaesberg), vègevuur (Genooi/Ohé, ... ), vèjgevuur (Mechelen), vèègevuur (Epen, ... ), véégevuur (Nieuwenhagen), vêgevuur (Bingelrade, ... ), vògevier (Eigenbilzen), vôgevuur (Hoeselt), ət vɛɛgəvüür (Montzen), navorming in a  vagevuur (Brunssum), navorming in è  vêgevuur (Brunssum), Opm. Franse è.  vègevuur (Epen) Het vagevuur [vèègvuur, veëjevuur]. [N 96D (1989)] || Het voorgeborchte van de hel [vörgebörchte]. [N 96D (1989)] || vagevuur [SGV (1914)] III-3-3
vagina, geslachtsorgaan van de merrie brod: brǫt (Borlo, ... ), fluit: flø̄t (Zolder), geschicht: gǝsxext (Wilderen), geschift: gǝsxeft (Meldert, ... ), kling: kleŋ (Baarlo, ... ), kleŋk (Achel, ... ), klēŋk (Kanne, ... ), klęŋ (Bocholt), lijf: lai̯.f (Berg, ... ), lei̯.f (Rotem), lif (Gronsveld, ... ), liǝf (Haelen, ... ), lāǝ.f (Membruggen), lē.f (Eigenbilzen, ... ), lēǝf (Gingelom), lē̜.f (Berbroek, ... ), lē̜f (Aalst, ... ), lē̜ǝ.f (Alken, ... ), lē̜ǝf (Halen, ... ), lęi̯.f (Vroenhoven), lęi̯f (Bilzen, ... ), lī.f (Bilzen, ... ), līf (America, ... ), līǝf (Heel, ... ), lɛi̯.f (Koninksem, ... ), lɛi̯ǝ.f (Hoeselt), lɛ̄f (Rukkelingen-Loon, ... ), lɛ̄i̯f (Beverst), muts: muts (Niel-Bij-Sint-Truiden  [(pijp)]  ), muš (Gingelom), pisgat: pes˱gat (Gingelom), pruim: prum (Hoensbroek), (mv)  prūmǝ (Sevenum), prut: prut (Grote-Spouwen), prøt (Rummen), prø̄t (Remersdaal), schede: sxē (Beringen, ... ), sxęi̯ (Achel, ... ), šei̯ (Moresnet), šēi̯ (Gemmenich), šęi̯ (Beverst, ... ), šɛ̄.t (Membruggen), schuif: sxø̜i̯f (Kleine-Brogel), vazel: fāsǝl (Neeritter), fāzǝl (Maxet), fǭzǝl (Ottersum), vazǝl (Venray), vā.zǝl (As, ... ), vāzǝl (Baexem, ... ), vāǝ.zǝl (Hechtel), vē.sǝl (Lummen), vǫu̯ǝzǝl (Lommel, ... ), vǫǝzǝl (Lommel), vǭ.zǝl (Genk, ... ), vǭzǝl (Bergen, ... ), vǭǝ.zǝl (Helchteren, ... ), vǭǝzǝl (Hamont, ... ), viool: viǭu̯l (Gingelom) Het uitwendig zichtbare geslachtsdeel. [JG 1a, 1b; N 8, 35, 39b en 40] I-9
vak in een kast regaal: rəjāl (Bleijerheide, ... ) vak in een kast III-2-1
vak van een kast binnenkastje: dicht  binnekestje (Weert), boord: boord (Meeuwen), hoek: hook (Gruitrode, ... ), in de kast: ien de kâst (Oirlo), kastje: kèsje (Gruitrode), leggens: leikes (Noorbeek), loket: loket (Herten (bij Roermond), ... ), lóket (Schimmert), nis: verbörgen  nis (Sittard), regaal: rəjāl (Bleijerheide, ... ), schap: (beuvelste, middelste, ungelste)  sjaap (Ell), schot: schot (Venlo), schutsel: schetsel (Sint-Truiden, ... ), stuk: stök (Rekem), vak: fax (Bleijerheide, ... ), vak (Blerick, ... ), vàk (Opglabbeek, ... ), vák (Tienray), v‧ak (Kinrooi), (groot)  vak (Schimmert), Verklw. vekske  vak (Maastricht, ... ), ¯ne sikkertaer mèt geheim vekskes  vak (Maastricht), vakje: vekske (Buchten, ... ), vekskə (Meijel), vèkskə (Arcen), (klein)  vèkske (Schimmert), open  vekske (Weert), zijvak: zijvak (Ospel) Deel van een kast dat door schotjes of deurtjes van de rest gescheiden is (vak, loket) [N 79 (1979)] || hokje in een kast, doos, lade || plank of vak in een kast || vak || vak in kast of winkel || vak van kast of bureau III-2-1