e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
van de leg afraken afleggen: (de kip is) afgǝlęi̯t (Sint-Truiden), (de kip is) āfgǝlax (Maasmechelen), afzakken: (de kip is) afxǝzakt (Milsbeek, ... ), droog staan: drȳx støn (Boekt Heikant), drīx stǭn (Opglabbeek), in de muit (woordgr.): en dǝ muǝt (Welten), lagen: lāgǝ (Geleen), lǭgǝ (Klimmen, ... ), niet leggen: (de kippen) lęŋǝ nęi̯ (Paal), nēt lęgǝ (Nunhem), niet meer leggen: ne mǝ lęgǝ (Rosmeer), ni mi lēgǝ (Bocholtz), ni mē̜ lęgǝ (Niel-Bij-Sint-Truiden), nēt mīr legǝ (Reuver), nę mir lęgǝ (Kaulille), nǝ mi lē̜gǝ (Hasselt), nǝ mē lęgǝ (Zichen-Zussen-Bolder), nǝ mī lęgǝ (Kermt), nǝ mīr lęgǝ (Bocholt), opdrogen: opdrø̄gǝ (Maasniel), ophouden: ophōn (Beringen), ruien: rē̜i̯ǝ (Gelieren Bret), ruizelen: rȳzǝlǝ (Gennep, ... ), rē̜i̯zǝlǝ (Gelieren Bret, ... ), slecht leggen: slɛx lęgǝ (Blerick), uitgelegd (volt. deelw.): au̯tgǝlęi̯t (Gelinden, ... ), au̯txǝlāx (Ketsingen, ... ), ou̯txǝlęi̯t (Opheers), uitgelegd (volt. deelw.) (Rummen), ȳtxǝlaxt (Opglabbeek), øt˲gǝlēt (Rapertingen, ... ), øǝtxǝlet (Hasselt), ōtxǝlęi̯t (Borgloon), ōu̯tgǝlaxt (Aldeneik), ōǝtxǝlāx (Wintershoven), ūtxǝlax (Munstergeleen, ... ), ūtxǝlaxt (Lanklaar, ... ), ūt˲gǝlax (Susteren), ǫu̯txǝlaxt (Rotem), ǭǝtgǝlē̜i̯t (Wellen), uitgelegd zijn: utgǝlaxt zēn (Bree), utxǝlāt sii̯ǝ (Teuven), øtgǝlēt sē̜n (Kwaadmechelen), øtgǝlęi̯t sęn (Halen), ūtxǝlax sin (Stokkem), uitscheiden: (de kip is) ytxǝsxęi̯t (Leunen), (de kip is) ø̜i̯txǝsxāi̯t (Berverlo), ōtsxēn (Zolder), ōu̯tšē̜i̯ǝ (Maaseik), ūtšęi̯ǝ (Baexem, ... ), van de leg: van dǝ lęx (Rummen), van dǝ lɛk (Maasniel), van dǝr lęk (Noorbeek, ... ), van dǝr lęq (Eygelshoven), van de leg af: van dǝ lē̜g af (Lommel), van dǝ lęk āf (Baarlo, ... ), van dǝ lęq āf (Tegelen, ... ), van dǝ lęx af (Achel, ... ), van dǝ lęx āf (Sittard), van dǝ lɛk ǭf (Heugem), van dǝr lęq āf (Klimmen), vanǝ lē̜i̯k āf (Bree), vanǝ lęk āf (Swalmen), vanǝ lęq āf (Panningen), van de leg af zijn: van dǝ leg āf zēn (Valkenburg), van dǝ lek āf zen (Roermond), van dǝ lek āf zīn (Reuver), van dǝ lē̜g āf zēn (Bocholt), van dǝ lęk ǭf zin (Oost-Maarland), van dǝ lęq āf zēn (Obbicht), van dǝ lęx af søn (Halen, ... ), van dǝ lęx āf siǝn (Overpelt), van dǝ lɛk āf zēn (Roosteren), vanǝ lek āf zīn (Boukoul, ... ), vanǝ lęx āf sęn (Boekt Heikant), vān dǝ lęq ǭf zīn (Gronsveld), van de leg afgaan: van dǝ lęx ǭvgwǫn (Val-Meer), vanǝ lek āfgǭn (Herten), vanǝ lęq āfgǭn (Eind), vanǝ lɛk āfgǭn (Baexem), van de leg afkomen: van dǝ lęk afkōmǝ (Tungelroy), van dǝr lęk āfkuǝmǝ (Hoensbroek), van de leg afraken: van de leg afraken (Halen), van dǝ lęx afrāʔǝ (Lommel), van de leg gaan: van dǝ lek gǭn (Brunssum), van dǝ lęx gǭ (Meijel), van de leg raken: van dǝ lęk rākǝ (Heythuysen), van dǝ lęx rākǝ (Blerick, ... ), van de leg zijn: van dǝ lęq zēn (Kinrooi), vān dǝ lęk zīn (Velden), van het leggen af: van ǝt lęgǝ āf (Bleijerheide, ... ), van ǝt lęqǝ āf (Kerkrade), van het leggen afkomen: van ǝt lęqǝ āfkomǝ (Ransdaal), verdrogen: vǝrdryǝgǝ (Meijel), verzijen: (de kip) vǝrsidj (Ophoven), vǝrzii̯ǝ (Ell, ... ), vǝrzęi̯ǝ (Sevenum) [N 19, 50b; N 19, Q 111 add.; monogr.] I-12
van de struik af blekken kappen: kapǝ (Diepenbeek), schillen: šɛlǝ (Neeritter), stokhout schillen: stǫk˱awt šę ̝lǝ (Stokkem), uitrapen: ǫwtrǭpǝ (Diepenbeek), wissen van de stok schillen: wesǝ van dǝ stǫk sxɛ̄lǝ (Weert) Het pas in het voorjaar kappen en onmiddellijk daarna blekken van wissen. [N 40, 35] II-12
van een bepaald patroon voorzien gazé: gazē (Achel), gebloemd: gǝblø̄mp (Venlo), gǝblōmt (Maasmechelen), geruit: gǝrōt (Eigenbilzen), gǝrūt (Doenrade, ... ), gestrijpt: gǝstrīp (Maastricht) Een bepaald patroon is niet één specifiek patroon, maar kan blijkens de opgaven variëren. [N 62, 74b; MW] II-7
van een glijbaan glijden afroetsjen: n Roetsjbaan -.  aafroetsje (Swalmen), afschuiven: /  aafsjieve (Neeroeteren), reddelen: /  reddele (Rijkel), roetsjen: /  roetsche (Heerlen, ... ), roetsje (Echt/Gebroek, ... ), Roetsje (Montfort), roetsje (Roermond, ... ), róetsjen (Elsloo), schamblikken: sjamblikken = glijden  sjamblikken (Lauw), schijvelen: (ww.)  sjiêvele (Kanne), Kinder, gaot liever get sjievele.  sjie.`vələ (Maastricht), NB sjiével: glijbaan (niet op sneeuw of ijs), bijv. Vreuger woërd ién nnen hoege graof dêk n sjiével ién de bèim gemak.  sjiévele (Gronsveld), ww  sjiêvele (Kanne), schrikkelen: /  sjrikkele (Zichen-Zussen-Bolder), schroevelen: sjroêvele (sic) (Bilzen), /  sjroêvele (Bilzen), sleuren: /  sluiren (Vliermaal) / [SND (2006)] || 1. Glijden op een "sjiével". || afglijden [SND (2006)] || Afglijden. || glijden [SND (2006)] || glijen [SND (2006)] || glijen op de glijbaan [SND (2006)] || het speeltuig (vooral in speeltuinen) waarbij men langs een gladde baan van een platform naar beneden kan glijden [glijbaan, borsie, ritsbaan, roetsjbaan] [N 112 (2006)] || schuifaf [SND (2006)] || Sjievele: Glijden van de glijbaan. III-3-2
van het getouw halen het stuk aftrekken: ǝt štø̜k āv˱trękǝ (Eupen) Het weefsel van het getouw afnemen door het van de doekboom af te halen of af te snijden. [N 39, 134] II-7
van hoge afkomst een grote: ’t is eene groate (Sint-Huibrechts-Hern), een grote man: ’t es ne groete man (Brustem), een ringetje rond zijn vot: cf. WNT s.v. "vot - votte, fot"4. mannelijk of vrouwelijk schaamdeel  her het een ringsken rond zijn vot (Vroenhoven), er goed voor zitten: zit er goed veur (Kaulille), goed geboren: cf. WNT s.v. "goed (I)"in de verbogen vormen goede, nevens goe...... en goeie in gemeenzame taal  goe gebouren (Tessenderlo), van adel: van aadəl (Hasselt, ... ), van adel (Bocholt, ... ), van aodel (Hoeselt, ... ), van aodəl (Beverst, ... ), van oadel (Koninksem, ... ), van odel (Bilzen), van òddəl (Martenslinde), van ódəl (Hoeselt), van deftig volk: van déftĭĕch vóólk (Maaseik), van deftige afkomst: van deftige afkomst (Brustem), van deftige komaf: van deftige komaaf (Weert), van fijne lui: van fīēn lŭŭ (Eupen), van goed volk: van goe volk (Kaulille), van goed volk (Heppen), van good volk (Lommel), van gouət fòllək (Hasselt), van gŏĕ fòllək (Zonhoven), van gŏĕt folk (Martenslinde), cf. WNT s.v. "goed (I)"in de verbogen vormen goede, nevens goe...... en goeie in gemeenzame taal  van gŏĕj vòllək (Hamont), van goede afkomst: van goei afkóóms (Sint-Truiden), van gŏĕj aafkòms (Hasselt), van gŏĕj óófkòms (Diepenbeek), van goede familie: van geuj familche (Hasselt), van goj fəmilie (Lanaken), vá goej famīē.le (Zonhoven), cf. VD s.v. "goeie"spreektaal  van gŏĕj famĭĕlĭĕ (Sint-Huibrechts-Lille), van goede komaf: goeje komoòf (Kortessem), gooje kòmao.f (Zonhoven), van goeie kôm-af (Oirlo), van goejje kom af (Wellerlooi), van goede mensen: van gooj minschen (Niel-bij-As), meer plat  van goei minse (Vliermaalroot), van goede ouders: van geuj aars (Hasselt), van groot volk: fan gróót folk (Martenslinde), van groet volk (Kerkom), van groet vollək (Stevoort), van groet vòlk (Herk-de-Stad), van groot vouk (Bocholt), van grōēt volk (Herk-de-Stad), van grôet volk (Genk, ... ), van grôet vuiək (Opoeteren), van grôet vòllək (Neerpelt), van grôêt folk (Molenbeersel), van grote afkomst: van graute aofkoms (Hoepertingen), van groete afkoems (Lanaken), van groete ôfkoums (Veldwezelt), van grôetə afkomst (Beringen), van grote komaf: van groete koemaaf (Rotem), van het groot volk: van ’t groet volk (Kuringen), van hoge abstammung: cf. VD D-N s.v. "abstammung  van een hoeg abstammung (Welkenraedt), van hoge adel: van ochén a͂del (Mettekoven), van hoge af-kunft: van hōēch aafkóónft (Eynatten), van hoge afkomst: van haoəgə oəfkoms (Piringen), van hauge aogkoms (Heers), van heuge aafkoemst (Opglabbeek), van hoage aafkoms (Boorsem), van hoech aafkomst (Peer), van hoeg aafkaomst (Opoeteren), van hoeg aafkomst (Opoeteren), van hoeg aefkumst (Neerrepen), van hoeg afkoemst (Beverlo), van hoeg afkoomst (Koersel), van hoeg afkumst (Houthalen), van hoege aafkeumst (Peer), van hoege aafkomst (Kaulille, ... ), van hoege aefkomst (Peer), van hoege afkoms (Aalst-bij-St.-Truiden), van hoege afkomst (Gingelom, ... ), van hoege afkoomst (Paal), van hoege afkumst (Sint-Truiden), van hoege aəfkomst (Stevoort), van hoege ôfkoums (Veldwezelt), van hoge aafkomst (Overpelt), van hoog aafkoms (Sittard), van hoog aafkomst (Gruitrode), van hoog afkeumst (Mal), van hoog afkomst (Sint-Lambrechts-Herk), van hoog aofkoms (Kortessem, ... ), van hoog aofkums (Genoelselderen), van hoog aufkeums (Riksingen), van hooge aafkomst (Hechtel), van hooge afkomst (Grote-Brogel), van houeg afkeums (Zichen-Zussen-Bolder), van houg aafkomst (Wellen), van houg aofkoms (Bilzen), van houge aoəfkoms (Zepperen), van houge oafkoms(t) (Vliermaalroot), van houoeg aafkomst (Ophoven), van howch oufkeumps (Borgloon), van hōēg aafkoms (Hasselt), van hōēg aafkomst (Lummen, ... ), van hōēg a͂a͂fkəmst (Zonhoven), van hōēge afkomst (Loksbergen), van hōēgə aafkomst (Neerglabbeek), van hōēgə afkumst (Bree), van hŏĕch aafkoms (Lanaken), van hŏĕch afkomst (Diepenbeek), van hŏĕg aafkóóms (Eigenbilzen), van hŏĕg àfkómst (Diepenbeek), van hŏĕge aafkoomst (Opglabbeek), van hŏĕggə aafkoms (Eigenbilzen), van hŏĕggə afkòmst (Halen), van hŭŭggə afkomst (Schulen), van hóóg aufkumst (Hoeselt), van hôeg aafkomst (Neerpelt), van hôeg aafkoumst (Ophoven), van hôeg afkomst (Halen), van hôege aafkomst (Ophoven), van hôegen aafkomst (Hamont), van hôoch aafkomst (Kleine-Brogel), van hôêch aafkomst (Molenbeersel), van hôêch ààfkomst (Hamont), van hôêg aafkèèmst (Bree), van oage aafkoms (Vucht), van oeg aafkoms (Eisden), van oeg aafkumst (Rotem), van ooege afkomst (Sint-Truiden), van ōēgə afkomst (Velm), van ŏĕch aafkòms (Hasselt), van ôêg aafkums (Maaseik), van ’n hoog aofkeumste (Borgloon), de t wordt met name door oude mensen niet uitgesproken  van hoege afkoms(t) (Mielen-boven-Aalst), van hoge komaf: va h‧uəgə ko.m‧āf (Eys), van hoege keumaaf (Zolder), van hoege koemaaf (Bree), van hoege komaaf (Genk), van hoege komaf (Kaulille, ... ), van hoege komaof (Maastricht), van hoeëge kôm-aaf (Herten (bij Roermond)), van hooëge kôm-aaf (Herten (bij Roermond)), van howag komaof (Bunde), van hôêgə komaof (Neerpelt), van nən hôêgə kómaf (Oostham), oud  van hōēg komaaf (Weert), spottend  van hoeg kaomaf (Mheer), zelden  van hôêgə kómaaf (Opgrimbie), van hoge lui afkomstig: van hŏĕg lui-j aafkomstəg (Lanaken), van hoge rang: van hôegə rang (Opitter), van hoog afkomen: va hôech afkoome (Eupen), van hoog volk: van hoeg volk (Hasselt), van hŏĕg vòlk (Herk-de-Stad), van hôeg volk (Ophoven), van huis uit rijk: van hoes oet riek (Mheer), van rijke afkomst: van rijke afkomst (Schulen), van rijke aofkomst (Kozen), van rīēkə aafkóóms (Boorsem), van rijke lui: van rīēkə lŭŭ (Eupen), van rĭĕkkə luj (Rekem), van grootte  van raaike laai (Genoelselderen), van rijke typen: van rīēkə tĭĕppə (Opglabbeek), van sjiek volk: van sjik volk (Meeuwen) afkomst [SGV (1914)] || afkomst, afstamming; bloedverwantschap in neerdalende lijn [komaf, tuk, afkomst] [N 87 (1981)] || goede afkomst || hoge komaf || van goede afkomst || van hoge afkomst; hij is - - - [ZND 19 (1936)] || van hoge afkomst; hij is - - -van goei mensen [ZND 19 (1936)] III-2-2
van katoen geven aan hem gaan: aan hem gaon (Echt/Gebroek), āān ⁄m goon (Amby), aanpakken: a pakke (Kerkrade), aanpakken (Meijel), aanschroeven: âansjrôeve (Swalmen), al geven: ál-gêêvə (Heerlen), alles op alles zetten: alles op alles sétte (Susteren), alles ōp alles zette (Venray), anstrengen (du.): a sjtrenge (Vaals), buzze geven: buzze gééve (As), bəzə gijəvə (Loksbergen), cf. VD "gew. hij gaf katoen  buzze geven (Leopoldsburg), buzze geven, kemp,: `m moeten smieren (Rotem), aowiètten (Kaulille), de dolle pees geven (Rotem), dè guft nogal ketoen (Lanklaar), Ee moet maar draad geven (Neeroeteren), er spie achter zette (Bree), er wat achter zètten (Kaulille), fut drachter zetten (Stokkem), gaas geven (Bree, ... ), gas geəvən (Dilsen), gas gɛəvən (Rotem), gās gīvən (Maaseik), het zal dreud kosten (Peer), het zal katuin kosten (Peer), het zal speeksel kosten (Peer), in peperen (Rotem), katoen geven (Bree, ... ), katoen geven om klaar te komen (Neeroeteren), katoen gève (Gruitrode), katoͅwn gīvən (Maaseik), kemp geəvən (Dilsen), ketoen geven (Bocholt, ... ), ketoen gèven (Kaulille, ... ), ketoeuin geven (Bree), ketuun gève (Bree), kletsuur geven (Meeuwen), kətun geəvən (Dilsen), kətuən gɛəvən (Rotem), kɛmp gɛəvən (Rotem), spōjən (Maaseik), volle bak geven (Rotem), vè mooten ketōen gèven (Bocholt), vè mooten teī wat achter zètten (Bocholt), wa spij zetten (Helchteren), we moete er forsch achter zètte (Peer), we moete katoun gève (Peer), we moeten door geven (Kaulille), we zullen er gèt achts mooten zetten (Neeroeteren), we zullen er wat achter mooten zitten (Neeroeteren), we zullen er wat mooten achter zetten (Bree), we zullen katoen moeten geven (Neeroeteren), we zullen katoen mooten gèven (Neeroeteren), we zullen mooten ketoen gèven (Neeroeteren), we zullen moten katoen gêven (Helchteren), we zullen moten ketaien gièven (Houthalen), we zullen motten ketoen gieven (Maaseik), we zullen oes moge spooien (Houthalen), we zullen op de tanden moeten bijten (Neeroeteren), wərgoənmotəkətu.nli.vərə (Stokkem), zet er maar wat achter (Neeroeteren), zich ins goe ter vier zetten (Neeroeteren), zich spooie (Reppel), wij zullen ons moeten weren  veͅ zelən os mōtə wīrə (Opglabbeek), zilt zeggen : spoed u wat  zet er wat katoen achter (Opoeteren), capide geven: cf. WBD i.v. "s.v. "capide geven  kəpitxēͅvə (Meeuwen), derop smijten: drop sjmiete (Posterholt), doordouwen: dur dauwe (Meijel), draad geven: draad geven (Stein), draod gaeve (Geleen, ... ), draod gève (Thorn), draod gééve (As), drijven: drievə (Kapel-in-t-Zand), er tegenaan gaan: d⁄r tégen èn gaon (Gennep), eraan gaan: dra gaoë (Gulpen), dra joa (Kerkrade), dràn gaoë (Nieuwenhagen), d⁄raan gaon (Maasbree), erom aangaan: der um aan goan (Weert), flink aanpakken: flink aanpakkən (Urmond), gas geven: gas geven (Meeuwen), geen krimp geven: geine krump geve (Stein), gen kreemp gève (Meerlo), gennə krimp gèèvə (Venlo), haasten: hêûste (Melick), hard pezen: hard paeze (Venlo), hellen: helle (Gronsveld, ... ), hem van jetje geven: um van jetje gaeve (Venlo), inspannen: i-sjpannə (Epen), inspanne (Hoensbroek), ispanne (Eys), jagen: jàge (Roermond), kamp geven: kamp geeve (Maastricht), kamp geve (Maastricht), katoen geven: katoen geven (Eksel, ... ), katoen gève (Hoeselt), ketoen géévə (Oirsbeek), ketûn gève (Bree), kətōēn gééve (As), (ketaan = katoen).  ketaan geve (Jeuk), lament geven: lamentj geve (Montfort), pezen: peeze (Maastricht), piezakken: piezàkke (Sevenum), pisakke (Sevenum), pootaan spelen: poët-án speule (Venray), schinden (du.): schinne (Heerlerbaan/Kaumer), spuien: sjpoawe (Vlodrop), sjpooje (Geulle), spooje (Ell, ... ), vaart erachter zetten: vaart dragter zètte (Geulle), van jetje geven: van jētje gaeve (Weert), van katoen geven: h⁄m van ketoen give (Heythuysen), va ketoen gève (Wijlre), van katoe-n gaeve (Nunhem), van katoen gève (Tienray), van katoën gève (Kesseleik), van ketoeen gaeve (Weert), van ketoen gaeve (Oirlo), (van katoen geven).  van ketoen gaeve (Neer), vooruit maken: veuroet make (Schimmert), wie een paard werken: wie ee peëd wirke (Waubach), zich aanhouden: zich aanhoutə (Doenrade), zich anstrengen (du.): zich aasjtrenge (Klimmen), zich de blubber werken: ziech te blubber werreke (Maastricht), zich een ongeluk werken: zig ən oongəluk werrəkə (Maastricht), zich erachter zetten: zich tər achtərzittə (Beesel), zich ervoor spannen: zich tər veur spannə (Beesel), zich gans geven: zich gans geëve (Voerendaal), zich hellen: (= oude benaming).  ziech helle (Caberg), zich inspannen: zich inspannə (Montfort), zig inspanne (Meijel), zich jagen: zich jaachə (Kapel-in-t-Zand), zich moede maken: zich meug mààke (Geleen), zich plagen: zich plaoge (Geleen), zich spuien: zich schpĕŭje (Schimmert), zich sjpooie (Maasniel), zich sjpooje (Herten (bij Roermond), ... ), ziech spooje (Caberg), zich touwen: ze.x t‧oͅu̯ə (Eys), zich veel moeite geven: ziech väöl meujte geve (Maastricht), zijn kloten afdrogen: zən klŏĕwətə àfdròwə (Loksbergen) alle kracht inspannen om iets op tijd klaar te hebben [lament geven, buzze geven, kemp geven, draad geven, kletsoor geven] [N 85 (1981)] || welke uitdrukkingen kent uw dialect om te zeggen dat we er kracht of drift moeten achter zetten om klaar te komen; sommige dialecten zeggen b.v. we zullen moeten katoen geven (of: hem katoen geven, of: van katoen geven), lament geven [ZND 41 (1943)] III-1-4
van uitlopers ontdoen (scheuten) afbreken: āfbrē̜kǝ (Horn, ... ), (scheuten) afdoen: afdōǝ (Meijel), afdōǝn (Meldert), afdǫu̯n (Linkhout), af˱dūn (Beringen, ... ), āfdō (Nuth), āfdōn (Aldeneik, ... ), āfdūn (Klimmen, ... ), āfdūǝ (Eckelrade, ... ), āf˱dȳn (Neerpelt), ęfdun (Tessenderlo), ǫfdyn (Riksingen), ǭfdon (Vliermaal), ǭfdūn (Gronsveld, ... ), ɛ̄ǝfdǫu̯n (Lummen, ... ), (scheuten) afplukken: āfplø̜kǝ (Blerick, ... ), ǭfpløkǝ (Heugem, ... ), (scheuten) aftrekken: āftrękǝ (Geulle, ... ), ǭftrękǝ (Hoeselt, ... ), (scheuten) plukken: plø̜kǝ (Guttecoven, ... ), (scheuten) van de aardappelen doen: van dǝ ɛ̄rpǝlǝ dōn (Neer), afkijnen: āfkinǝ (Sevenum, ... ), āfkēnǝ (Boukoul, ... ), afpemen: afpēmǝ (Bergen, ... ), kijnen: kinǝ (Tegelen), kēnǝ (Roermond), loten: lyǝtǝ (Neeritter), lø̜̄ǝi̯ǝ (Leunen), ontkijnen: ontkɛi̯nǝ (Romershoven), ontpemen: ǫntpēmǝ (Genk), pemen: pēmǝ (Nederweert, ... ), pęi̯mǝ (Sittard), pemen er afhalen: pēmǝ dǝr afhǭlǝ (Gennep, ... ), pitsen: pitsǝ (Eijsden), puinen: puinen (Heugem), schonen: sxunǝ (Hout-Blerick), uitkiemen: uskīmǝ (Kerkrade) Zoals in het vorige lemma is opgemerkt beginnen soms de aardappelen die in een kelder of kuil bewaard worden te schieten. Hier staan de benamingen voor het verwijderen van dergelijke uitlopers bijeen. Indien niet anders aangegeven is het object steeds "aardappelen". Voor de documentatie van scheuten, zie lemma Scheut, resp. Uitlopers Van Kuilaardappelen [N M, 17b; monogr.] I-5
van veren wisselen aan de ruizel (zijn): ān dǝ rȳzǝl (Sittard), ān ǝ rūzǝl (Panningen), in de muit zijn: en dǝ mūt zii̯ǝ (Eygelshoven), in de rui zijn: en dǝ ryi̯ zin (Blerick), in de ruizel zijn: enǝ rȳzǝl zēn (Eind), muiten: motǝ (Bingelrade), mou̯tǝ (Schinveld), moǝtǝn (Welkenraedt), mui̯tǝn (Ubachsberg), mutǝ (Nuth, ... ), muǝtǝn (Gulpen), mū.tǝ (Sint-Martens-Voeren, ... ), mūtǝ (Bleijerheide, ... ), mūtǝn (Amstenrade), plukken: pløkǝ (Eynatten, ... ), plø̜.kǝ (s-Gravenvoeren), plø̜kǝ (Sint-Pieters-Voeren), rijzelen: rai̯zǝlǝ (Berg, ... ), ri̯āsǝlǝ (Wellen), rái̯.zǝlǝ (Berg, ... ), rāi̯sǝlǝn (Tongeren), rāi̯zǝlǝ (Tongeren), rāi̯zǝlǝn (Berg), rāǝ.zǝlǝ (Membruggen), ręi̯zǝlǝ (Genk, ... ), ręi̯zǝlǝn (Sint Huibrechts Lille), rɛzǝlǝ (Vechmaal), rijzen: rē̜i̯zǝ (Boekt Heikant, ... ), rē̜sǝn (Reppel), ręi̯.zǝ (Bree, ... ), ręi̯.zǝn (Overpelt), ręi̯zǝ (Heusden, ... ), ręi̯zǝn (Eksel, ... ), rīzǝn (Meeuwen), rɛi̯zǝn (Eksel, ... ), ruien: ruien (Ellikom, ... ), ryi̯ǝ (Mheer, ... ), rȳi̯ǝ (Venlo), rȳǝn (Blerick), røi̯ǝ (Smeermaas), rø̜.i̯ǝn (Overpelt), rø̜i̯ǝ (Blerick, ... ), rē̜i̯ǝn (Kermt), ruiven: rai̯vǝ(n) (Paal), rau̯vǝ (Boekhout, ... ), rau̯vǝn (Heppen, ... ), rau̯ǝvǝn (Waasmont), roi̯u̯vǝ (Broekom, ... ), roi̯vǝ (Gelinden), roi̯vǝn (Lommel), rou̯.vǝ (Gutschoven), rou̯vǝ (Berverlo, ... ), rou̯vǝn (Gelinden, ... ), rou̯ǝn (Walsbets), rou̯ǝvǝ (Gutschoven), rou̯ǝvǝn (Tessenderlo), rovǝ (Engelmanshoven), roǝvǝ (Kuringen, ... ), roǝvǝn (Mettekoven), ruiven (Bolderberg, ... ), ryǝvǝ (Sint-Truiden), rái̯vǝ (Paal), røi̯vǝ (Kwaadmechelen), røu̯vǝ (Hoepertingen), røvǝ (Halen, ... ), rø̄u̯vǝ (Kermt), rø̄vǝ (Alsemberg), rø̜̄i̯vn (Diepenbeek), rø̜̄u̯vǝ (Beringen, ... ), rø̜̄u̯vǝn (Lommel), rø̜̄vǝ (Alken, ... ), rø̜̄vǝn (Lommel, ... ), rø̜i̯vǝ (Hoepertingen, ... ), rø̜i̯vǝn (Halen, ... ), rø̜u̯vǝ (Lummen, ... ), rø̜u̯vǝn (Koersel, ... ), rāi̯vǝ (Jeuk, ... ), rāu̯vǝ (Gingelom, ... ), rāu̯vǝn (Attenhoven, ... ), rāvǝ (Aalst, ... ), rāvǝn (Borlo, ... ), rāǝvǝ (Neerhespen), rē̜.vǝ (Stokrooie), rē̜vǝ (Hasselt, ... ), ręi̯vǝ (Rummen), ręi̯vǝn (Nieuwerkerken), ręvǝ (Spalbeek), rōvǝ (Groot-Gelmen, ... ), rōvǝn (Gelinden, ... ), rōǝvǝ (Gelinden), rǫi̯vǝ (Kerkhoven), rǫu̯vǝ (Kuttekoven, ... ), rǫvǝ (Engelmanshoven), rǫǝvǝ (Tessenderlo), rǭi̯vǝ (Groot-Gelmen, ... ), rǭu̯vǝ (Lummen), rǭu̯ǝvǝ (Hulst Konijnsberg), rǭvǝ (Alken, ... ), rǭǝvǝn (Tessenderlo), rɛ̄vǝ (Binderveld, ... ), ruizelen: re.i̯zǝlǝ (Bree), rei̯sǝlǝ (Bree), rei̯zǝlǝ (Bree), ri.zǝlǝ (Bree, ... ), ri.žǝlǝ (Opitter), rii̯.zǝlǝ (Beek, ... ), rii̯zǝlǝ (Meeuwen), risǝlǝ (Ulestraten), rizǝlǝ (Bree, ... ), ri̯øzǝlǝ (Riemst, ... ), ri̯ø̄zǝlǝ(n) (Zichen-Zussen-Bolder), ri̯ø̜zǝlǝ (Zichen-Zussen-Bolder), ruizelen (Diepenbeek, ... ), rui̯zǝlǝ (Wessem), ry.zǝlǝ (Bocholt, ... ), ry.zǝlǝn (Kaulille, ... ), ryi̯zǝlǝ (Maaseik), ryi̯zǝlǝn (Achel, ... ), rysǝlǝn (Bergen, ... ), ryzǝlǝ (Bocholt, ... ), ryzǝlǝn (Neerpelt), ryø.zǝlǝ (Val-Meer, ... ), rȳ.zǝlǝ (Boorsem, ... ), rȳsǝlǝ (Maasmechelen, ... ), rȳsǝlǝn (Dilsen, ... ), rȳzǝlǝ (Afferden, ... ), rȳzǝlǝn (Amby, ... ), rȳǝzǝlǝ (Weert), røi̯sǝlǝ (Maaseik, ... ), røi̯zǝlǝ (Achel, ... ), røi̯zǝlǝn (Genk), røu̯.zǝlǝ (Bocholt, ... ), røu̯zǝlǝ (Aldeneik, ... ), røu̯zǝlǝn (Elen), røzǝlǝ (Guigoven, ... ), rø̄.zǝlǝ (Heks, ... ), rø̄.ǝzǝlǝ (Berlingen, ... ), rø̄u̯zǝlǝ (Maaseik), rø̄zǝln (Diepenbeek), rø̄zǝlǝn (Diepenbeek, ... ), rø̄žǝlǝ (Meijel), rø̜̄.zǝlǝ (Borgloon, ... ), rø̜̄u̯sǝlǝ (Wintershoven), rø̜̄u̯zǝlǝ (Hoeselt, ... ), rø̜̄zǝlǝ (Bommershoven, ... ), rø̜̄zǝlǝn (Diepenbeek, ... ), rø̜.zǝlǝ (Borgloon, ... ), rø̜.zǝlǝn (Kortessem), rø̜i̯sǝlǝ (Geistingen, ... ), rø̜i̯zǝlǝ (Beegden, ... ), rø̜i̯zǝlǝn (Diepenbeek, ... ), rø̜u̯.zǝlǝ (Henis, ... ), rø̜u̯zǝlǝ (Kinrooi, ... ), rø̜u̯zǝlǝn (Maaseik), rø̜zǝlǝ (Berlingen, ... ), rø̜̃u̯zǝlǝ (Borgloon), rē.zǝlǝ (Beverst, ... ), rēi̯zǝlǝ (Bree), rēzǝlǝ (Grote-Spouwen, ... ), rē̜.zǝlǝ (Godschei, ... ), rē̜i̯zǝlǝ (Gelieren Bret, ... ), rē̜zǝlǝ (Hasselt, ... ), rē̜zǝlǝn (Hasselt, ... ), ręi.zǝlǝ (Bilzen, ... ), ręi̯sǝlǝn (Hasselt), ręi̯zǝlǝ (Bilzen, ... ), ręi̯zǝlǝn (Beverst, ... ), ręsǝlǝn (Mopertingen), ręzǝlǝ (Rosmeer, ... ), ręǝzǝlǝn (Waltwilder), rī.zǝlǝ (Gellik, ... ), rīzǝlǝ (As, ... ), rīzǝlǝn (Bree, ... ), rīǝzǝlǝ (Dorne), rōzǝlǝ (Vliermaal), rūzǝlǝn (Dilsen), rǫ.u̯zǝlǝ (Maaseik), rɛzǝlǝ (Hasselt), ruizen: rø̜̄u̯sǝn (Lommel), rø̜.zǝn (Lommel), rø̜u̯zǝn (Lommel), ruiziën: rø̜i̯zii̯ǝ (Noorbeek), verharen: vǝrhø̜̄rǝ (Venlo), ververen: vǝrvērǝ (Roosteren) [N 19, 51; L 6, 20; L 42, 5; L 48, 10; A 26, 8; Lu 2, 10; Lu 4, 8; S 30; JG 1a, 1b, 2a-2, 12, 2c; monogr.] I-12
van zijn plaats rollen aflopen: afgeloepe (Jeuk), bijzen: WNT: bijzen, 4. Ook van een draaitol, "wanneer hij, uitgedraaid zijnde, ver van zijne eerste plaats rolt".  bizze (Bocholt), bizə (Eksel), binnen: binne (Eys, ... ), bis gaan: Biezjee < fr. biser: degeneren? Breuls haalt als voorbeeld en bewijs aan de naam van een toneelstuk "Titine est bizée": B. is op hol.  biezjee goon (Maastricht), Vgl. Maastricht Wb., pag. 34: biezjee*, in de zegsw. - goon = a) v.e. tol: uitlopen, ophouden met draaien; b) cynisch: sterven.  bīzjē gōn (Maastricht), draaien: draië (Vorsen), kokkerellen: koekerelle (Schimmert), omrollen: umrolle (Weert), omtuimelen: ömtoêmele (Kanne), omvallen: (umvalle) (Jeuk), omvalle (As, ... ), ophellen: hij heilt op (Meijel), rollen: rollen (Lauw), tirvelen: tervələ (Urmond), tirvele (Sevenum), uitbollen: uitbollen (Lommel), uitdenderen: oet gedenderd (Kesseleik), uitdraaien: (autgedrêd) (Bilzen), is uitgedraaid (Eigenbilzen), oet gedreit (Sevenum), oetdreje (Montfort), oetgedreed (Sittard), oetgedreijd (Maastricht), oetgedriejnd (Schaesberg), uitgedraaid (Leopoldsburg), uitlopen: oetgelaupe (Kapel-in-t-Zand), oetlaoppe (Vlodrop), oetloape (Itteren), ūtlōpə (Eys), ówtloupe (As), uitrollen: oetrolle (Venlo), ūtroͅlə (Heerlen), uitstinken: Biej het perkmèjje koom ich n eet boete de krènk, mer gelökkig stinkdje mienen dob zich oet.  oetstènke (Echt/Gebroek), uittollen: oettollen (Stein), varen: vārə (Swalmen), vortrollen: e rolt voet van zijn plak (Genk), wegrollen: wegrolle (Thorn), wegroolle (Posterholt), witsen snijden: witse sniee (Montfort) a) V.e. tol: uitlopen, ophouden met draaien. || Ophouden met tollen en buiten het perk rollen (van werptol). || van zijn plaats rollen, gezegd van een tol die uitgedraaid is [binnen, birzen, bizzen, brienen] [N 112 (2006)] || Van zijn plaats rollen, gezegd van een tol die uitgedraaid is [binnen, birzen, bizzen, brienen]. [N 88 (1982)] III-3-2