e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
hoofd hoofd: (h)ø͂ͅt (Kinrooi), (huid) (Haelen), d`ōͅren van sin hūət (Kleine-Brogel), de āōrə van zien huid (Weert), de oaren van zen heut (Vliermaalroot), de oearen van za huit (Heks), de oëre van z`n huid (Neerrepen), də āuiərs oͅp zən h"t (Hoeselt), h":t (Montzen), h"üjt (Tongeren), heit (As), heu:t (Terwinselen), heud (Rimburg), heufd (Stramproy), heujer (Heerlen, ... ), heujt (Brunssum), heut (Brunssum, ... ), heuët (Wellen), heüd (s-Herenelderen), hēūt (Venray), hīt (Hasselt), hoejt (Rekem), hoeyt (Tongeren), hoof (Schaesberg), hoofd (Blerick, ... ), hoofde (Stevensweert), hot (Roermond), hōt (Schimmert), hŏt (Roosteren), huid (Amby, ... ), huide (Laak, ... ), huier (Herten (bij Roermond)), huijd (Montfort, ... ), huijer (Eijsden, ... ), huit (Baarlo, ... ), huiter (Echt/Gebroek), huiër (Gulpen), hut (Urmond), hutje (Swalmen), huuət (Horst), huïd (Elen), hūid (Ospel), hūīd (Hunsel), hūīer (Heer), hūīt (Maasbracht), hūt (Heusden, ... ), hŭid (Meerssen), hŭit (Heel, ... ), hy(3)̄jt (Halen), hy-ət (Tessenderlo), hyət (Loksbergen), hèèjt (Eigenbilzen), hö-et (Kerkrade), hö:jt (Mheer), höid (Maastricht), höit (Meerlo), höt (Baexem, ... ), høit (Molenbeersel, ... ), høy.t (Eupen), høyt (Bocholt, ... ), høͅjt (Bocholt, ... ), høͅyət (Tongeren), hùid (Kortessem), hùit (Cadier), hùi̯t (Mechelen), hùt (Gingelom), hùət (Oostrum), hûît (Echt/Gebroek), hət (Stevensweert), it (Hasselt), īt (Hasselt), pezen vôêr zënne heud (Kozen), t heut (Gemmenich), uit (Meeswijk), y(3)̄t (Sint-Truiden), [Paragraaf: lichaam]  huit (Boorsem), B.v. doe bes neet goot in die heut.  heut (Oirsbeek), B.v. een huit wie ei zeef (vergeetachtig).  huit (Neeritter), B.v. een lomp hutje = lomperik.  hut (Haelen), B.v. he stjong mit zie heut boave alle luuj oet.  heut (Hoensbroek), B.v. hoe krijg je het in jouw hoofd.  (h)y(3)̄ət (Gingelom), B.v. ich houw dich op t heut.  heut (Kerkrade), B.v. iemand op zijn huid geven = afranselen.  (h)ø͂ͅt (Kinrooi), B.v. iemes op zien heut sjlao.  heut (Brunssum), B.v. ig hawde m op det huid.  huid (Neer), B.v. sjlaag m op zien huid.  huid (Maasbracht), B.v. wat ei dik huit.  huit (Boeket/Heisterstraat), B.v. zi op ur huit gevale?  høit (Tongeren), Deftig  hŭid (Heel), een hyt lek e ...  hyt (Koersel, ... ), Geen mv (tenzij dat van kop)  hy.t (Zonhoven), Geen mv.  hy-ət (Aalst-bij-St.-Truiden), y(3)̄t (Sint-Truiden), hutpien  hŭt (Swolgen), i.e. groot, dik hoofd.  hut (Vlodrop), i.e. hoofd; b.v. op zien huid zitte.  huid (Tegelen), in houfleter.  hōū.f (Borgloon), Met belachelijke bedoeling.  huit (Wijlre), Mv koep  højt (Hoepertingen), neet good in `t hujt  hujt (Brunssum), niet gebruikt in mv!  hiet (Kermt), Oud  huit (Valkenburg), Ouder  huit (Buggenum), Ouder.  heͅit (Opglabbeek), Oudere generatie.  huit (Schimmert), Plat.  heut (Simpelveld), huid (Bunde), Zeldz.  huit (Houthem, ... ), kop: a gene kop (Heerlen), d ōjərs fan zənə kop (Rekem), de "-ren van zenen kop (Linde), de aadere van ziene kop (Sittard), de aoieren van ziene kop (Boorsem), de aojere van zəne kop (Rotem), de aojeren van z`ne kop (Vucht), de aojers van z`ne kop (Niel-bij-As), de aoren op zien kop (Molenbeersel), de aoren van z`ne kop (Geistingen), de aoren van zijne kop (Lommel), de aoïers van e kop (Opglabbeek), de aren van ziene kop (Bocholt), de āren van zene kop (Hechtel), de euren van zene kop (Linde), de jeuren van z`ne kop (Mal), de oajers van z`ne kop (Eisden), de oar van zinə kop (Sint-Huibrechts-Lille), de oare van ze͂nne kop (Kuringen), de oare van zine kop (Geistingen), de oehren van zenne kop (Beverst), de oire van z`ne kop (Hoeselt), de ooiərə van zenə kòp (Hoeselt), de oâren van zienen kop (Hamont), de oëren van den kop (Brustem), de oəre va zeuue kop (Beverlo), de ōāre van der kopp (Welkenraedt), de ōāren van zijne kop (Wijchmaal), de ōjerə van zine kop (Maaseik), de oͅjers van zəne kop (Lanaken), de ôre van ziene kop (Gruitrode), de ø͂ͅrə van zine kop (Bocholt), də o.rə van ze.uə kop (Bree), də o:rən van də kop (Neerpelt), də ojərs van zinə kop (Maaseik), də ōrə van zenə kop (Herk-de-Stad), Də ōərə van ze kŏp (Lanaken), də ōͅjərs van zənə koͅp (Kotem), də ōͅərə van zənə kop (Lanaken), də oͅrə oͅp zi:nə koͅp (Neerglabbeek), houd dĕnen dieke kop (Valkenburg), houdt de kop toe (Valkenburg), kej (Lommel), ko.p (Montzen), koop (Gemmenich), kop (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), kop 60 mèt pien (Weert), kopp (Vaals, ... ), kōp (Reijmerstok, ... ), kŏŏp (Gulpen), kŏp (Buchten, ... ), koͅp (Achel, ... ), kup (Kwaadmechelen, ... ), kŭp (Eys), kòp (Amby, ... ), kóp (Mechelen, ... ), kôp (Mechelen), köp (Amby, ... ), köpp (Rimburg), køp (Eys), kùp (Mheer), pezen vôêr zënne kop (Kozen), [Paragraaf: lichaam]  kop (Boorsem), Alg. term.  kóp (Mechelen), anders  kop (Brunssum), B.v. ene kop wie e verke.  kop (Roosteren), B.v. hald diene kop.  kop (Venlo), B.v. haot diene kop toe.  kop (Baexem), B.v. heer heet et hoeg in ziene kop.  kop (Maastricht), B.v. hij heeft een dikke kop.  koͅp (Neerpelt), B.v. hij heeft hersens in zijn kop.  koͅp (Gingelom), B.v. hij heet t in zijn kop  kop (Tungelroy), B.v. hij is van kop (= eigenzinnig).  kop (Eksel), B.v. imant teige de kop motse (slaan).  koͅp (Halen), B.v. kop wie een vaatsmand.  kop (Venlo), B.v. op ziene kop gevalle (= niet goed wijs).  kop (Tegelen), B.v. wat hubs doe enen dikke kop.  kop (Buchten), dae haet eine kop op  kop (Tegelen), dae mit ziene klotskop  kop (Blerick), die heeft nogal ne kop  kop (Bokrijk), Geen spotnaam.  kop (Berg-aan-de-Maas), Gewone naam.  kop (Kinrooi), Gewone woord.  kop (Terwinselen), Gewoon.  kop (Opglabbeek), hea vool mit der kop op inne stee  kop (Rimburg), ich how dich op dr kop  kop (Waubach), ich schloan dich op der...  kop (Heerlen), In enkele samenstellingen bestaat er wel nog een overblijfsel van een oude hoofd-vorm.  ko.p (Moresnet), Is geen spotnaam.  kop (Weert), Maar: huidvleis  kop (Asenray/Maalbroek), mijn kop is te groot  kop (Kwaadmechelen), Slechts zelden heu-et  kop (Blitterswijck), star gebruikt men volgens de informant alleen nog in uitdrukkingen, zoals b.v. jn\\ v$r z\\n star how\\.  kop (Rekem), Zelden nog eens hoejt.  kop (Rekem), zit dich die muts op diene kop  kop (Blerick), lits: lɛtš (Eupen), schuinse kant: šø̜nsǝ kānjtj (Stramproy) [N 10 (1961)]de aderen van zijn voorhoofd [ZND 19 (1936)] || Een groot voorhoofd. [ZND 08 (1925)] || een kop [ZND A1 (1940sq)] || Elk van de schuin oplopende zijkanten die bij het bomen aan het kettinggaren worden gemaakt om afzakken te voorkomen. [N 39, 69] || Gezicht, gelaat: het voorste gedeelte van het hoofd, beneden de grens van de haarinplanting, het aangezicht (gezicht, wezen, kroost, facie, smikkel). [N 84 (1981)] || Haupt, hoofd [ZND m] || hoofd [DC 01 (1931)], [N 10b (1961)], [SGV (1914)], [SGV (1914)], [ZND 01 (1922)], [ZND m], [ZND m], [ZND m], [ZND m], [ZND m], [ZND m], [ZND m], [ZND m] || hoofd, kop || hoofden [SGV (1914)] || kop || kop, hoofd [ZND m] || Spotbenamingen voor het hoofd [N 109 (2001)] || ster (voorhoofd) [ZND 07 (1924)] || voorhoofd [DC 01 (1931)] II-7, III-1-1
hoofd (spotnamen) aardappel: erpel (Heerlen), äpel (Kerkrade), èrpel (Klimmen), hoot dee irpel biej dich  irpel (Waubach), i.e. lett. aardappel.  ĕəpəl (Bleijerheide), ich how mich ap der aerepel  aerepel (Mechelen), appel: appel (Beegden, ... ), apəl (Lommel, ... ), B.v. seffens sla ik u tegen uwen appel.  apəl (Neerpelt), appeltoot: appeltoot (Venray), bakkes: bakkes (Haelen), ballonnetjeskop: ballonekeskop (Beverlo), biegel: biegel (Buggenum, ... ), B.v. waat haet dae ne kale biegel.  biegel (Baexem), blaaskop: blōͅskoͅp (Hasselt), bles: blès (Meerssen), bluts: bluts (Baarlo), bol: bo.l (Gors-Opleeuw), bo:l (Kaulille, ... ), bol (Alken, ... ), bolle (Herten (bij Roermond), ... ), bollə (Baexem), bōl (Overpelt), bōͅl (Achel, ... ), boͅl (Beverst, ... ), boͅuəl (Tessenderlo), bò.l (Bree), bòl (Horst, ... ), ból (Horn), bôl (Tegelen), böl (Broekhuizen), bələ (Tessenderlo), B.v. die man is een geleerde bol.  bol (Kinrooi), B.v. er es op z`ne bol gevalle.  bōͅl (Hees), B.v. et is eine gelierde bol.  bol (Maastricht), B.v. het is ene knappe bol(le).  ból(le) (Oirsbeek), B.v. houdj em ns op z`ne bol.  bol (Weert), B.v. seffens sla ik iets op uw bol.  boͅl (Gingelom), B.v. zune strafe bol.  boͅl (Hasselt), die heeft nogal ne kop  bol (Bokrijk), he het iet in zene bol  bol (Tongeren), hij is ne volle maanluiskop  bol (Hasselt), ik geef u seffens een lap tegen uwe(n) bol  boͅl (Lommel), Seffens sla ik tegen uwen bol  boͅl (Lommel), t driet dich ien denne bol  bol (Gronsveld), bolles: bolles (Heel, ... ), bulles (Bocholtz, ... ), bullus (Kerkrade, ... ), bulləs (Bleijerheide, ... ), bŭllus (Brunssum), bôlles (Tegelen), böles (Meerssen), bölles (Berg-aan-de-Maas, ... ), böllus (Schin-op-Geul), böləs (Hamont, ... ), bøləs (Eys, ... ), bùlles (Schaesberg, ... ), bùlləs (Mechelen, ... ), bùləs (Bleijerheide, ... ), bəlləs (Meerssen), dr bölles (Klimmen), houd dĕne bulles (Valkenburg), howt denne sjtomme bulles (Houthem), B.v. dieke bulles.  bulles (Nuth/Aalbeek), B.v. du has ene dikke bullus.  bullus (Mechelen), B.v. hae haet enen sjtomme, dikke bulles.  bulles (Ulestraten), B.v. hae veel op ziene bolles.  bôlles (Venlo), B.v. he kreeg get op der bulles.  bulles (Hoensbroek), B.v. houw h`m op z`ne bullus.  bullus (Limbricht), B.v. ich sloan dich veur diene bulles.  bulles (Geleen), B.v. iemes op ziene bulles sjlao.  bulles (Brunssum), B.v. kiek nao diene eige bulles.  bulles (Roosteren), Bij rond hoofd.  bulles (Hoensbroek), dieke bullus  der bullus (Schaesberg), hae goof hum ing op dea bulles  bulles (Rimburg), he kroog inge sjlaag op der bulles  bulles (Ubachsberg), i.e. dik hoofd, ook fig. gebruikt.  bölles (Wijlre), onger hauve kop (dik)  beulles (Stein), beöulles (Stein), Plat.  bölles (Mheer, ... ), bölləs (Mechelen), böləs (Simpelveld, ... ), bùləs (Spekholzerheide), wat inne bulles  bulles (Vrusschemig), bollesje: bölleske (Valkenburg), Bij baby. B.v. waat ei klein bolleske (baby).  bolleske (Ell), bolletje: bölke (Maastricht), bøͅləkə (Neerpelt), V.e. kind.  bolletje (Kinrooi), bomkop: bômkop (Venlo), botsenbol: boetsebol (Klimmen), *  boetsenbol (Roermond), botsenbolletje: boetsebölleke (Neerpelt), botskop: boetskop (Mheer), bovenkamer: bâôvekamer (Oirsbeek), B.v. wat zit er in uw bovenkamer.  boəvəkāəmər (Gingelom), bult: *  bölt (Roermond), bums: bums (Steyl, ... ), buns (Reuver), he kreeg t op zienen bums  bums (Velden), die heeft een half vat gekregen toen de koppen uitgedeeld werden: Uitdr.  dèè. hèè.t n ha.lf vaa.t gekree.ge toen de köp ōē.tgedeild wèèrde (Boukoul), dikke bolles: dikke bulles (Nieuwenhagen), dikke tets: dikken tjes (Jeuk), dikkop: diekkop (Baarlo, ... ), dikkop (Beverlo, ... ), dikoͅp (Hasselt), di̯koͅp (Gingelom), ene dikkkop vol moezenesten  dikkop (Mechelen-aan-de-Maas), hij is ne volle maanluiskop  dikkop (Hasselt), domkop: ene dikkkop vol moezenesten  domkop (Mechelen-aan-de-Maas), donder: B.v. ge gaat het op uw donder krijgen.  doͅndər (Opheers), Plat. B.v. op zene donder krege.  donder (Amstenrade), dop: dop (Beegden), duppe (Terwinselen), döppe (Boukoul), drukbol: drökbol (Venlo), duiel: B.v. op ziene duijel valle.  duijel (Boukoul), duiles: duiles (Swalmen), B.v. op ziene dui.les valle.  dui.les (Boukoul), B.v. waat haet dae eine gekke duiles!.  duiles (Reuver), dulmes: dulmes (Belfeld), eitje: (eitje)  éjke (Maastricht), ezelskop: Koppigaard.  ēzəlskoͅp (Hasselt), gevreet: gevrèèt (Heerlen), gezicht: jesicht (Kerkrade), gielis: geeles (Geleen), glibberd: glibburt (Weert), haats: haats (Nunhem), half vat: halfvaat (Montfort), haren: höre (Echt/Gebroek), hersenpan: hersepan (Klimmen), hersens: herses (Afferden, ... ), hersus (Weert), how m op zen hersjes (Houthem), B.v. ich goof m eine schlaag veur zien herses.  herses (Roermond), hoofdje: hödsje (Heugem), hötje (Baexem, ... ), höttje (Boukoul), i.e. wat een geweldig hoofd.  waat ein hötje (Roermond), hoofdschaal: heitsjaal (Bree), huidschaal (Weert), Plat.  huidšaal (Bunde), huif: de huuf (Klimmen), wat un huif  huif (Sint-Pieter), kanes: kanes (Nuth/Aalbeek), kanonskop: kenonskop (Maastricht), kappes: kappes (Broekhuizen, ... ), heej sloog m op ziene kappes  kappes (Broekhuizen), hij kreeg de bal recht voor zienne kapper  kappes (Gennep), ich hoiw dich veur dien kappes  kappes (Urmond), karoet: karoët (Heerlen), kegel: kegəl (Achel), keig`l (Kaulille), kēgəl (Hasselt), kei: kāj (Tessenderlo), ga weg met uwe kaai !  keͅj (Lommel), ik zal u eens tegen uwe kaai slagen  kaai (Kwaadmechelen), pas op ver zene kaaj  kāj (Tessenderlo), kersenpit: keejsepit (Limbricht), kiebus: keibes (Venlo), kiebes (Nederweert, ... ), kiebus (Boekend, ... ), kiëbus (Venlo), kuubes (Meeswijk), kūə:bəs (Lanklaar), kyəbəs (Hamont), kêbes (Tegelen), kîebes (Horst), B.v. ee.mes op ziene kiebes sjlao.n  kīēbes (Boukoul), B.v. ich houw uch op eure kiebus.  kie.bes (Weert), B.v. ich sjlaon dich voor diene kiebes.  kiebes (Beegden), B.v. kiebus sjtoote.  kiebus (Roermond), B.v. wat eine dikke kiebus.  kiebus (Boeket/Heisterstraat), doe vieze kiebuskop  kiebus (Waubach), ik houw dich op diene kiebes  kiebes (Blerick), ik houw dich tage diene kiebes  kiebes (Blerick), kiembol: i.e. dik hoofd.  kiembaol (Weert), kijmes: kijmes (Weert), kilf: kielf (Roermond), kílf (Roermond), klets: kletsj (Schinveld), kletskop: hij is ne volle maanluiskop  kletskop (Hasselt), kloet: kloet (Steyl, ... ), klotskop: klotskop (Blerick), klötskop (Mechelen), klø.tš (Moresnet), kløtṣ (Montzen), wat is dat enne sjtomme klotskop  klotskop (Voerendaal), knauw: knao (Puth), knikkel: ene dikkkop vol moezenesten  knikkel (Mechelen-aan-de-Maas), knikker: achtrein kris te ze op dnne knikker (Houthem), knekər (Achel, ... ), kne⁄ər (Lommel), knieker (Oost-Maarland), knikker (Afferden, ... ), knikər (Neeroeteren), B.v. dee mins heet ne kale knikker.  knikker (Maastricht), B.v. dich hubs in diene knikker seegmeel.  knikker (Wolder/Oud-Vroenhoven), B.v. du has ene kale knikker.  knikker (Mechelen), B.v. een kale knikker.  knekər (Kinrooi), B.v. eine kale knikker(d).  knikker (Leveroy), B.v. eine ummer water op z`ne knikker kriege.  knikker (Bunde), B.v. enne kale knikker.  knikker (Meerssen), B.v. hae haet hiel get i zijne knikker.  knikker (Oirsbeek), B.v. hae kreeg ze op ziene knikker.  knikker (Baarlo), B.v. he had ene kale knikker.  knikker (Hoensbroek), B.v. he stuit ziene knikker.  knikker (Nuth/Aalbeek), B.v. her krijg op zene knikker.  knekər (Smeermaas), B.v. hij heet t in zijn knikkert  knikker (Tungelroy), B.v. houw h`m op z`ne knikker.  knikker (Limbricht), B.v. ich hou dich op diene knikker.  knikker (Roosteren), B.v. kale knikker.  knikker (Schinveld), B.v. las van de knikker.  knikker (Schimmert), B.v. waat geit tich door diene knikker.  knikker (Herten (bij Roermond)), B.v. wat ne kale knikker.  knikker (Posterholt), Bij kaalhoofd.  knikker (Hoensbroek), dae haet eine ronge knikker  knikker (Tegelen), de het ne rone kneker  kneker (Tongeren), die heeft nogal ne kop  knekər (Bokrijk), hij stootte met zijne knikker ergens tegen  kne⁄ər (Lommel), ik bin op miene knikker gevalle  knikker (Blerick), klein en rond  knikker (Nieuwenhagen), met ziene kale knikker  knikker (Broekhuizen), ne kale knikker  knikker (Wanssum), Pas op voor uwe knikker  kne⁄ər (Lommel), Plat.  knikkər (Bunde), wesj dich dr knikker ins  knikker (Waubach), knikkerd: kale knikkert (Sittard), knekərt (Kanne), knikkerd (Sittard), knikkert (Echt/Gebroek, ... ), knikkurt (Weert), B.v. de zon sjeen h`m op z`ne loeskale knikkert.  knikkert (Ulestraten), B.v. hae is op zene knikkert gevalle.  knikkert (Kerensheide), B.v. hae kreeg op ziene knikkert.  knikkert (Thorn), B.v. hai kreeg ze op ziene knikkert.  knikkert (Ell), B.v. hij botste met zijne knikker(t) tegen de balk aan.  knekərt (Neerpelt), B.v. hij heet t in zijn knikkert  knikkert (Tungelroy), B.v. hou m op ziene knikkert.  knikkert (Panningen), B.v. ich hou dich op tiene knikkert.  knikkert (Ittervoort), B.v. kiek oet veur diene knikkert  knikkert (Roermond), op zinne knikkert kriege  knikkert (Meijel), knobbes: kn"bəs (Eys), knubəs (Neeroeteren), knoeperd: B.v. ne dikke knoepert.  knoepert (Nederweert), knoest: knōēs (Holtum), knösch (Rimburg), knöst (Kerkrade), knolkop: knollkop (Kelmis), knops: knôps (Urmond), knor: knoer (Baexem), knoo.r (Boukoul), knooer (Herten (bij Roermond)), knóór (Nunhem), knôêr (Haelen), B.v. stoot tiene knooer neet.  knooer (Herten (bij Roermond)), knors: Plat.  knòrž (Bunde), knotkop: kno(o)tknop (Veldwezelt), knots: knotš (Meerssen), knoəs (Meerssen), knoͅts (Genk, ... ), knuts (Holtum, ... ), knutsj (Guttecoven, ... ), knòts (Zutendaal), knöts (Bocholtz, ... ), knötsch (Susteren), knötsj (Berg-aan-de-Maas, ... ), knùtš (Bleijerheide, ... ), knətš (Meerssen), B.v. houw h`m op z`ne knotsj.  knotsj (Ulestraten), B.v. op ziene knutsj valle.  knutsj (Brunssum), de bis weeld ien denne knotsj  knotsj (Gronsveld), dik  knutsj (Nieuwenhagen), he how ee look in der knuutsj  knuutsj (Ubachsberg), Meer achterhoofd.  knötsch (Puth), Plat.  knùtš (Spekholzerheide), wat inne knutsch  knutsch (Vrusschemig), knotsenbol: knotsebōl (Eksel), knotser: ik liep met mijn knotser tegen een muur  knotsər (Lommel), knotserd: knotsərt (Meeuwen), knòtserd (Zutendaal), knotskop: knotskop (Hechtel, ... ), knōtskop (Tungelroy), knoͅtskoͅp (Koersel), ech slaachem tege zene knotskop  knotskoͅp (Paal), i.e. een slecht gevormd hoofd.  knoͅtskop (Neerpelt), wa ne knotskop  knoͅtskoͅp (Koersel), kobbes: kobbes (Urmond), kobus (Roermond), kobəs (Val-Meer), koebes (Schaesberg), koeëbes (Heerlen), kōbəs (Tessenderlo), ku(ə)bəs (Bocholt), kuëbes (Venlo), købəs (Tongeren), B.v. op ziene keubes valle.  kêûbes (Brunssum), kobbesje: Dim. van kop.  keubeske (Sittard), kogel: kogel (Vorsen), koker: koəkər (Gingelom), kuekər (Bree, ... ), kolleraab: i.e. kletskop  kolleraab (Horn), kompeskop: kompeskop (Bocholtz), kop van jut: de kop van jut (Sittard), kop wie een pieperd: eine kop wie eine piepert (Sittard), kop wie een suikerpotje: heer heet nen kop wie e sôkkerpötsje (Maastricht), kop wie een toren: enne kop wij enne twōn (Hoeselt), kop wie een tuierhamer: ne kop wie ne tuujerhaa.mel (Boukoul), ne kop wiè n`n tuurhamer (Holtum), i.e. dik, groot hoofd.  ne kop wie ene tuujerhamer (Haelen), kop wie een vot: eine kop wie ein vot (Sittard), kopje: dich bis op d un kèupke gevalle (Wijk), kèùpke (Wijk), köpje (Kerkrade), koppes: koppes (Montfort), kopstuk: fig. bet.  kopstök (Elen), kopzes: kopzes (Vrusschemig), kroon: kroeən (Meeswijk), kroot: Soms.  kroot (Bunde), krotenkop: kroeatekop (Montfort), kuls: kols (Velden), kuiles (Thorn), kules (Belfeld), kuls (Belfeld, ... ), kêûls (Panningen), kö.ls (Panningen), köls (Baexem, ... ), i.e. knikker. B.v. doe kulse-kop.  kuls (Maasniel), kurbes: kurbes (Bocholtz), kwiebus: B.v. eemes op zunne kwiebus houwe.  kwiebus (Nederweert), lapel: lapel (Kerkrade), maske: maske (Baarlo), moeshoofd: moshøyt (Bocholt), B.v. det is ei stief mooshuud.  mooshuud (Tungelroy), moeskop: mooskop (Nunhem), B.v. eine dieke mooskop.  mooskop (Leveroy), wa ne muskop  muskoͅp (Paal), motskop: moetsjkop (Nunhem), B.v. det is enne moetskop (iem. die lelijk is en nieuw).  moetskop (Baarlo), B.v. gij zijt een echte motskop (= slaapkop);  moͅtskoͅp (Hasselt), muil: B.v. ig hawde m in die moel.  mōēl (Neer), nolles: nölles (Ittervoort, ... ), nunnes: B.v. ik klop je op je nunnes.  nunnes (Geistingen), oeuf (fr.): i.e. ei.  euf (Maastricht), paardskop: pairdskop (Zonhoven), Bij groot gebit.  pêêrskop (Hoensbroek), plaat: B.v. kaalplaat.  plaat (Posterholt), B.v. op zien plaat vaege.  plaat (Tegelen), platenkop: plaatekop (Mechelen), raap: rá:p (Maastricht), riethamer: rīēthaamer (Klimmen), B.v. he had eine kop wie eine riethamer.  riethamer (Bunde), rotkop: hij is ne volle maanluiskop  rotkop (Hasselt), Verwijt aan iemand die eczema heeft op het hoofd.  roͅtkoͅp (Hasselt), schaapskop: Bij een groot achterhoofd.  sjoapskop (Hoensbroek), schone kop: Spotnamen in Peer zijn "muggeblussers  ne schoewehne kop (Peer), smoel: smul (Beverst), snuffel: hal owwe snuffel bij ow  snuffel (Broekhuizen), spakan: spakan (Montfort), statie: stoèse (Bocholtz), ster: stêr (Kortessem), e wilt ziene stier nit beuge  stier (Nieuwenhagen), stomme kop: stomme kop (Rekem), suts: soe:ts (Kaulille), soets (Meeswijk), suts (Hamont), sūə:ts (Lanklaar), syts (Meeuwen), søyts (Bree), sûts (Bree, ... ), B.v. ex houw dex tige dene suets.  suəts (Maaseik), B.v. houd uw soets toe. Eig. bet.: "knotwilg"; vooral m.b.t. koppige personen.  sūts (Kinrooi), B.v. sla hemm op zijne soets.  su.əts (Neeroeteren), Oud en minder welvoeglijk.  syts (Opglabbeek), sutskop: sōētskop (Hechtel), tets: daets (Nunhem), däts (Blerick), dèts (Roermond, ... ), t`es (Hasselt), taets (Venlo), teits (Steyl), test (Afferden, ... ), tjes (Hoepertingen, ... ), tjeͅs (Gingelom), tjès (Sint-Truiden), tèèts (Tegelen), têts (Steyl, ... ), #NAME?  tsjès (Gors-Opleeuw), (tjes)  t`eͅs (Opheers), (waals)  tjis (Tongeren), B.v. als ge zo n tes hebt, past geen hoed (= misvormd hoofd).  t`es (Hasselt), B.v. hij heeft geen haren meer op zijn(en) "tje".  tjeͅs (Gingelom), B.v. ik heb jeuk op mienen taets.  taets (Venlo), do haest ok in den dets  dets (Sevenum), hij het enne kale dets  dets (Broekhuizen), motst em te zenen tjes  tjeͅs (Koersel), motstem te zenen tjes  tjeͅs (Koersel), Plat.  dèts (Roermond), tjiets: B.v. enne kaa:len tjiets.  tjiets (Panningen), tjol: tjol (Diepenbeek), toepes: der toepes (Gemmenich), toot: toot (Venray), tôôt (Sint-Truiden), tuit: onger hauve kop (dik)  tuute (Stein), tuitenbolles: tuutebölles (Klimmen), tuts: dèùts (Boukoul), toets (Tegelen), tutsenbol: tutsebol (Kwaadmechelen), uts: öts (Maastricht), varkenskop: verkeskop (Hoeselt), vèrkeskop (Mechelen), vé.rkeskop (Veldwezelt), hij is ne volle maanluiskop  verkeskop (Hasselt), Varkenskop.  vèrkeskop (Rekem), vat: wat inne vaat  vaat (Vrusschemig), waterkop: wa.tərko.p (Moresnet), waaterkop (Mechelen), wasserkop (Kerkrade), waterkop (Baarlo, ... ), ene dikkkop vol moezenesten  waterkop (Mechelen-aan-de-Maas) [N 10 (1961)]bol, hoofd [ZND m] || hoofd [DC 01 (1931)], [N 10b (1961)], [ZND 01 (1922)] || Spotbenamingen voor het hoofd [N 109 (2001)] || voorhoofd [DC 01 (1931)] III-1-1
hoofd - van het touwslagerswiel kop: kop (Loksbergen) Het bovenste, halfcirkelvormige deel van het spinrad of touwslagerswiel. Op het hoofd bevinden zich de spinklossen waarover de snaar van het snaarrad loopt. Over de klossen gaat de pees en aan de haak van de klossen worden de hennepdraden vastgemaakt. [N 48, 29] II-7
hoofd ventilator arex-ventilator: arex-ventilator (Lanklaar  [(Eisden)]   [Maurits]), grote ventilateur: grutǝ vɛntilatø̄r (Zonhoven  [(Zwartberg)]   [Winterslag, Waterschei]), grūtǝ vø̜ntǝlǝtø̄r (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Zwartberg]), grūtǝ vɛntilatø̄r (Eisden  [(Eisden)]   [Zwartberg, Waterschei]), grote ventilator: groatǝ vɛntilātor (Lutterade  [(Maurits)]   [Eisden]), hauptsventilator: hōpsvɛntilātǝr (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), hōpsvɛntilātǫr (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale]  [Domaniale]), hǫwpsvɛntilātǫr (Klimmen  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), hoofdventilator: h ̇ōf˲vɛntǝl ̇ātǫr (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), hoofdventilator (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Domaniale]  [Julia]  [Maurits]), hōfvɛntǝlātǫr (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]   [Laura, Julia]), hōfvɛntǝlātǝr (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Domaniale]), hǫwftvɛntjilātǝr (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), schachtventilator: [schacht]vɛntilātǝr (Kerkrade  [(Domaniale)]  , ... [Willem-Sophia]  [Domaniale]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), [schacht]vɛntilātǫr (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Emma]  [Domaniale]), [schacht]vɛntǝlātǝr (Heerlen  [(Emma)]   [Maurits]), ventilateur: vɛntǝlatø̜̄r (Zolder  [(Zolder)]   [Eisden]), ventilateur van het beur: vantilatø̄r van ǝt bø̄r (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Wilhelmina]), ventilator: ventilator (Kerkrade  [(Wilhelmina)]   [Domaniale]), vęntilatǫr (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Zolder]) De ventilator die met de uittrekkende schacht is verbonden en zorgt voor de hoofdventilatie in de ondergrondse werken. Voor de fonetische documentatie van het woorddeel (schacht)- zie men het lemma Schacht. [N 95, 207; monogr.] II-5
hoofdafvoersloot waterlossing: waterlossing (Ospel, ... ), watǝrloseŋ (Griendtsveen), (mv.)  watǝrloseŋǝ (Meijel), wātǝrloseŋǝ (Meterik) Hoofdafvoersloot in het veen. Vergelijk het lemma ''waterlossing''. [II, 17a] II-4
hoofdaltaar altaar: altaor (Baarlo), alter (Vijlen), dr elter (Klimmen), eltjer (Nieuwstadt, ... ), èèlter (Sint-Martens-Voeren), ciborium (lat.): ciborium (Maastricht), groot altaar: de groeëten altaar (Eisden), der groeëte ɛlter (Montzen), groate eltjer (Neerbeek), groeet altaor (Venray), groeet altjaor (Heel), groete-èlter (Noorbeek), groeëte elter (Epen, ... ), groeëte èlter (Klimmen), groiten altaor (Uikhoven), grootaltjaor (Melick), groët àltaar (Voerendaal), grōēt alter (Vijlen), grŏĕte èltjer (Doenrade), t grootaltaar (Hasselt), hauptaltaar: hauptaltoar (Kerkrade), hauptsaltaar: hoops elter (Eys), hoofdaltaar: den hoofelter (Geulle), dr hōōfaltāār (Nieuwenhagen), haufaltaor (Maasbree, ... ), haufdaltaar (Baarlo), hauftaltaor (Tegelen), het hjoofaltoar (Hoensbroek), het hoofaltaar (Eigenbilzen), hoafeljter (Lutterade), hoeefaltaor (Tienray), hoeefdaltaor (Weert), hoeefdaltoor (Eksel), hoefaltaar (Diepenbeek, ... ), hoefaltaor (Opoeteren), hoefdaltaor (Bocholt), hoeptootert (Loksbergen), hoofaltaar (Beek, ... ), hoofaltaor (Echt/Gebroek, ... ), hoofalter (Membruggen), hoofaltjaor (Montfort), hoofaltoar (Hoeselt, ... ), hoofaltoor (Maastricht, ... ), hoofdaltaar (Eisden, ... ), hoofdaltaor (Haler, ... ), hoofdalter (Heers), hoofdaltjer (Neer), hoofdaltjoar (Horn), hoofdaltoar (Kesseleik, ... ), hoofdeljtjer (Schinnen), hoofelter (Klimmen, ... ), hoofeltjer (Holtum), hoofàltaor (Maastricht), hoofèltjer (Schinnen), hoovālter (Maastricht), houfaltaor (Maasbree, ... ), houfdaltaor (Baarlo), houfeljter (Lutterade), hōfaltār (Meijel), hōōfĕlter (Schimmert), huufdaltaar (As), hūftaltār (Sint-Huibrechts-Lille), t hoof-altoar (Nieuwenhagen), t hoofaltaar (Eigenbilzen), t hoofalter (Schinnen), t hoofdaltaar (Eisden), ut hoofaltaor (Meerssen), hoogaltaar: hoagaltaor (Thorn, ... ), hoageltjer (Geleen), hoageltjoar (Guttecoven), hoagèltjer (Sweikhuizen), hoeeg altaor (Venray), hoeegaatoor (Sint-Truiden), hoeegaltaor (Blitterswijck, ... ), hoeegaltjoar (Heel), hoeegaltoar (Peer), hoegaltaar (Kessel, ... ), hoegaltaor (Blerick, ... ), hoegaltoar (Achel, ... ), hoeëg-altoar (Chèvremont), hoeëgaatoor (Sint-Truiden), hoeëgaltaor (Mechelen-aan-de-Maas, ... ), hoogaltaar (Gennep, ... ), hoogaltaor (Koningsbosch, ... ), hoogaltôor (Hoeselt), hougaltaor (Ophoven), huugaltaar (Opglabbeek), huugaltoar (Bree), huwəxaftoͅuər (Tessenderlo), oeechaltoar (Sint-Truiden), oeëchaltoar (Sint-Truiden), t hoegaltaor (Maastricht), t hoogaltaor (Tongeren), whoigaltaor (Boorsem), hoogkoor: hoeëgkoeër (Eisden), middenaltaar: middenaltaor (Maastricht) Het voornaamste altaar, midden in het priesterkoor [hoogaltaar, hoofdaltaar, hoopaltooër?]. [N 96A (1989)] III-3-3
hoofdaltaar add. hoopaltaar: hoopaltaor (Maastricht) Het voornaamste altaar, midden in het priesterkoor [hoogaltaar, hoofdaltaar, hoopaltooër?]. [N 96A (1989)] III-3-3
hoofdbalken van de eg [eg]balken: [eg]˱ba.lkǝ (Schimmert), [eg]˱ba.lǝkǝ (Tongeren, ... ), [eg]˱ba.lǝkǝn (Achel, ... ), [eg]˱balǝkǝ (Berverlo, ... ), [eg]˱balǝʔǝn (Lommel), [eg]˱bá.lkǝ (s-Herenelderen, ... ), [eg]˱bá.lǝkǝ (Gors-Opleeuw, ... ), [eg]˱bálǝkǝ (Linkhout), [eg]˱bā.lǝkǝ (Kerniel), [eg]˱bɛlǝk (Baarlo, ... ), (sg [eg]ba.lǝk)  [eg]˱bɛ.lǝk (Cadier, ... ), (sg [eg]bau̯.k)  [eg]˱bɛi̯.k (Opglabbeek), balken: ba.lǝkǝ (Beringen, ... ), ba.lǝkǝn (Hechtel, ... ), balǝkǝ (Boekhout, ... ), balǝʔǝ (Tessenderlo), balǝʔǝn (Lommel), bã.lǝkǝ (Vroenhoven), bãlkǝ (Gingelom), bá.lǝkǝ (Berbroek, ... ), bálǝkǝ (Borlo, ... ), bálǝʔǝ (Kerkhoven), bálǝʔǝn (Kwaadmechelen), bɛ ̝lǝk (Kronenberg, ... ), bɛlǝk (Gennep, ... ), bɛ̄lǝk (Gronsveld, ... ), (sg ba.lǝk)  ba.lkǝ (Beverst, ... ), bęlǝk (Bocholtz, ... ), bɛ.lǝk (Boorsem, ... ), (sg bau̯.k)  bɛ.lǝk (Wijshagen), bɛi̯.k (As, ... ), balkjes: bɛlǝkskǝs (Baexem), bomen: bȳǝm (Horst, ... ), bø̄ ̝ǝm (Leunen), (sg bǫm)  bø̜m (Mook), bovenbalken: būǝvǝbɛlǝk (Hushoven), buitenbalken: bau̯tǝbalǝkǝ (Tongeren), bātǝbalǝkǝ (Brustem), bǭǝtǝbalǝkǝ (Oostham, ... ), dikke balken: dekǝ bɛ.lǝk (Lanklaar), eegbomen: (sg ē̜x˱bau̯.m)  ē̜x˱bɛi̯m (Zutendaal), eegbril: ē̜x˱brø̄l (Maasmechelen), eegdebalken: ēgdjǝbɛlǝk (Nederweert, ... ), ē̜gdjǝbɛlǝk (Baexem), (sg ē̜gdǝba.lǝk)  ē̜gdǝbɛ.lǝk (Neerharen), egebalken: ē̜gǝbɛlǝk (Holtum, ... ), eggebomen: ęgǝbø̜i̯m (Velden), grote balken: grōtǝ bɛlǝk (Swalmen), grǫu̯tǝ ba.Ikǝ (Opheers), hauptsbalken: hōps˱balkǝ (Bleijerheide), hoofdbalken: hø̜i̯t˱bɛlǝk (Ulestraten), hōft˱bē̜ ̞lǝk (Brunssum), hōf˱ba.Ikǝ (Smeermaas), hūǝf˱bē̜ ̞lǝk (Horst), pinnen balken: penbɛlǝk (Haelen), rechte balken: rē̜xtǝ balǝkǝ (Aijen), rechte bomen: rē̜xtǝ byǝm (Aijen), ribben: røbǝ (Neerpelt), spitsbalken: špets˱bɛlǝk (Haelen), tandenbalken: tɛnjbɛlǝk (Posterholt), vellingen: vɛleŋǝ (Tessenderlo), zijbalken: zái̯ba.lkǝ (Martenslinde), zái̯balǝkǝ (Tongeren), zē̜ba.lǝkǝ (Bokrijk, ... ), zē̜balǝkǝ (Binderveld), zē̜bá.lǝkǝ (Zepperen), zē̜i̯ba.lkǝ (Beverst), zība.lǝkǝ (Rekem), zībɛlǝk (Klimmen), zɛ̄ ̝balǝkǝ (Velm), zɛ̄i̯balǝkǝ (Vorsen), (sg zi ̞iba.lǝk)  zi ̞i̯bɛ.lǝk (Rotem, ... ) De rechte of lichtelijk gebogen, zwaardere balkjes van het egraam, die door de lichtere scheien op een bepaalde afstand van elkaar gehouden worden. Meestal zijn - vooral bij de vierhoekige eg - in deze balken de tanden aangebracht. Voor de plaatsen waar men voor de hoofdbalken van de eg geen aparte term gebruikt, zie men het vorige lemma. [JG 1a + 1b; N 11, 69a; N 11A, 155a; monogr.] I-2
hoofdbord bok: bu.k (Melick), bōk (Hoensbroek), bǫk (Meerssen), bred: briǝt (Bocholt), brēt (Ophoven, ... ), bręi̯t (Waterloos), hoofd: hyǝt (Beringen, ... ), hȳt (Boekt Heikant, ... ), hȳǝt (Leunen, ... ), høt (Zolder), hø̄t (America, ... ), hø̜̄i̯t (Wintershoven), hø̜i̯t (Diepenbeek), hē̜t (Opglabbeek), hoofdberd: hyǝt˱bęt (Halen), høbøt (Lommel), høt˱bęt (Kwaadmechelen), hoofdbred: hibrīǝt (Hasselt), hyt˱brēt (Baarlo), hø̄t˱brēt (Grathem), hø̜̄t˱brē̜t (Hoeselt), hø̜i̯brīt (Beek), hø̜i̯t˱brēt (Ell, ... ), hø̜i̯t˱brē̜t (Ketsingen), hø̜i̯t˱brīǝt (Weert, ... ), hø̜i̯t˱brɛt (Neer), hø̜i̯t˱brɛ̄t (Nunhem), hęi̯brīǝt (Opglabbeek), hęi̯t˱brit (Bree), ø̜̄i̯t˱brīǝt (Rotem), hoofdbredje: hø̜t˱brętjǝ (Helden), hoofdsel: hē̜i̯tsǝl (Zichen-Zussen-Bolder), hoofdstuk: hø̜i̯tstøk (Borgloon), kop: kǫp (Achel, ... ), kopeindje: kǫbeŋskǝ (Margraten), kopstuk: kǫpstø̜k (Niel-Bij-Sint-Truiden, ... ), kǫpštø̜k (Gronsveld), kraan: krān (Buchten, ... ), krāǝn (Lanklaar), kroon: kruǝn (Tegelen), krōn (Gennep, ... ), rug: røx (Lommel), rø̜k (Haelen, ... ), rēx (Gelieren Bret), ręx (Lanaken), schoft: sxoft (Kwaadmechelen, ... ), schot: sxot (Sevenum), šǫt (Baexem), schurskarrenkop: šørskɛrǝkǫp (Montfort), schutbred: šø̜t˱brę.t (Horn), voorplank: vø̜rplāŋk (Noorbeek, ... ), voorplankje: vø̄rplɛŋkskǝ (Vlodrop), voorschot: vø̄rsxot (Weert), voorste plank: vērstǝ plaŋk (Peer) Vaste, schuin boven het wiel geplaatste voorwand van de kruiwagen. [N 18, 98b + 99 + add; N G, 53c; JG 1a; JG 1d; monogr] I-13
hoofdbordsteunen hoofdbredsproten: hø̜jt˱brēǝtšprǭtǝ (Neer), kopsproten: kǫpsprōtǝ (Maastricht), kopsteunen: kǫpštø̄nǝ (Mechelen), kraanspillen: krānspelǝ (Stein), krānšpel (Limbricht), kraanstekken: krānštɛkǝ (Klimmen), spillen: spelǝ (Groot Genhout), špelǝ (Echt), sponnen: spǫnǝ (Tessenderlo), sproten: sprōtǝ (Weert), šprǭtǝ (Neer, ... ), stijpen: stepǝ (Tessenderlo), stīǝpǝ (Kinrooi) De twee houten of metalen steunen die de verbinding vormen tussen de bovenzijde van het hoofdbord en de berries van de kruiwagen. Het hoofdbord krijgt daardoor extra stevigheid. Zie ook afb. 203 en het lemma ɛhoofdbordɛ in wld I.13, pag. 90.' [N G, 53e] II-12