30009 |
mortel bereiden |
aanmaken:
ǭnmākǝ (Q095p Maastricht),
bouwen:
bǫwǝ (L289p Weert),
in de molen draaien:
en dǝ mő̜̄wlǝ drē̜n (P176p Sint-Truiden),
kalk maken:
kalǝk mākǝ (L270p Tegelen),
mengelen:
mɛŋǝlǝ (P176p Sint-Truiden),
moos maken:
mǫws mǭkǝ (P176b Bevingen),
mortel maken:
(mortel) makǝ (K359p Koersel, ...
P056p Stokrooie),
(mortel) moakǝ (Q001p Zonhoven),
(mortel) mākǝ (Q011p Boorsem, ...
L360p Bree,
L316p Kaulille,
L315p Kleine-Brogel,
P057p Kuringen,
P051p Lummen,
L372p Maaseik,
Q095p Maastricht,
L364p Meeuwen,
Q012p Rekem,
Q013p Uikhoven),
(mortel) mākǝn (L282p Achel, ...
L416p Opglabbeek),
(mortel) māʔǝn (K278p Lommel),
(mortel) mǭkǝ (K318p Berverlo, ...
Q004p Gelieren Bret,
Q003p Genk,
L414p Houthalen,
K357p Paal),
(mortel) mǭʔǝ (K353p Tessenderlo),
mortie maken:
(mortie) moakǝ (Q071p Diepenbeek),
(mortie) mākǝ (Q072p Beverst, ...
Q198a Mesch,
P177p Zepperen),
(mortie) mǭkǝ (Q072p Beverst, ...
Q083p Bilzen,
Q077p Hoeselt,
Q194p Rijckholt,
P176p Sint-Truiden,
Q078p Wellen),
(mortie) mǭǝkǝ (Q198p Eijsden),
muurspijs maken:
mūršpēs mākǝ (Q020p Sittard),
ondereendoen:
ǫŋǝręjndōn (L318b Tungelroy),
ondereenmaken:
oŋǝręjnmākǝ (Q020p Sittard),
ǫŋǝręjnmākǝ (L318b Tungelroy, ...
L289p Weert),
ondereenmischen:
oŋǝrēmišǝ (Q121p Kerkrade),
ondereenzetten:
ǫndǝręjzętǝ (Q104a Limmel),
opperen:
[opperen] (L290p Panningen, ...
Q099q Rothem),
upǝrǝ (Q284p Eupen),
specie maken:
spēsi mākǝ (L289b Leuken, ...
L210p Venray),
specie ondereenzetten:
spēsi ōndǝrɛnzętǝ (L210p Venray),
spijs aanmaken:
špīs˱ āmāxǝ (Q121p Kerkrade),
spijs klaarmaken:
špęjs klǭrmǭkǝ (Q193p Gronsveld),
spijs maken:
(spijs) mākǝ (Q019p Beek, ...
L269p Blerick,
L431p Dieteren,
L320a Ell,
Q202p Eys,
Q018p Geulle,
Q203p Gulpen,
L320c Haler,
Q113p Heerlen,
L291p Helden,
L330p Herten,
Q187a Heugem,
L292p Heythuysen,
Q028p Jabeek,
Q111p Klimmen,
L265p Meijel,
Q198a Mesch,
L382p Montfort,
Q022p Munstergeleen,
L321p Neeritter,
Q197p Noorbeek,
L427p Obbicht,
L163p Ottersum,
L290p Panningen,
Q035a Rumpen,
Q020p Sittard,
Q015p Stein,
L432p Susteren,
L270p Tegelen,
Q197a Terlinden,
L318b Tungelroy,
Q097p Ulestraten,
Q117a Waubach),
(spijs) mārǝ (Q222p Vaals),
(spijs) māxǝ (Q121c Bleijerheide, ...
Q121p Kerkrade),
spijs mengen:
špīs meŋǝ (L292p Heythuysen),
spijs omzetten:
špīs˱ omzɛtǝ (Q097p Ulestraten),
špīs˱ ōmzętǝ (Q019p Beek),
spijs ondereenmaken:
špīs˱ oŋǝręjnmākǝ (Q111p Klimmen),
spijs ondereenzetten:
špīs˱ ōndǝręjnzɛtǝ (Q098p Schimmert)
|
De verschillende grondstoffen voor de bereiding van mortel afmeten en dooreenmengen. Zie voor de fonetische documentatie van '(mortel)', '(spijs)', etc. het lemma 'Mortel'. [N 30, 40a; monogr.]
II-9
|
30017 |
mortelbak |
bot:
bǫt (P176p Sint-Truiden, ...
P177p Zepperen),
cementbak:
sǝmābak (P176b Bevingen),
chamottebak:
šamǫt˱bak (Q099q Rothem
[(met tweede handvat)]
),
draagbak:
drāx˱bak (L282p Achel, ...
L320a Ell,
L316p Kaulille,
L315p Kleine-Brogel,
L364p Meeuwen),
kalkbak:
kal(ǝ)k˱bak (P176p Sint-Truiden),
kalǝk˱bak (L297p Belfeld, ...
P176b Bevingen,
Q121c Bleijerheide,
Q113p Heerlen
[(voor stucadoor)]
,
L330p Herten,
L289b Leuken,
Q104a Limmel,
Q095p Maastricht,
L265p Meijel,
L427p Obbicht,
L290p Panningen,
Q012p Rekem,
Q099q Rothem,
L270p Tegelen,
Q222p Vaals,
L289p Weert),
kālk˱bak (Q198a Mesch),
kalkbot:
kalǝk˱bǫt (P176p Sint-Truiden),
kalkmouw:
kalǝkmuw (Q015p Stein),
kalksbak:
kalǝk˱s˱bak (Q202p Eys, ...
Q121p Kerkrade
[(voor specie en kalk)]
),
mortelbak:
[mortel]bak (L282p Achel, ...
K318p Berverlo,
Q011p Boorsem,
L360p Bree,
Q004p Gelieren Bret,
Q003p Genk,
L414p Houthalen,
L316p Kaulille,
K359p Koersel,
P057p Kuringen,
K278p Lommel,
P051p Lummen,
L372p Maaseik,
L364p Meeuwen,
L416p Opglabbeek,
K357p Paal,
Q194p Rijckholt,
P176p Sint-Truiden,
P056p Stokrooie,
K353p Tessenderlo,
Q013p Uikhoven,
Q001p Zonhoven),
mortiebak:
[mortie]bak (P120p Alken, ...
Q072p Beverst,
Q083p Bilzen,
Q071p Diepenbeek,
Q198p Eijsden,
Q077p Hoeselt,
Q180p Mal,
Q198a Mesch,
P176p Sint-Truiden,
Q078p Wellen),
murerstrog:
mȳrǝrstrǭx (Q121p Kerkrade
[(meervoud: mȳrǝrstrø̜̄x)]
),
murertrog:
mȳrǝrtrǭx (Q121p Kerkrade),
pleisterbak:
plī.stǝrbak (Q111p Klimmen),
sijsje:
ziǝsjǝ (Q121p Kerkrade),
speciebak:
[specie]bak (Q095p Maastricht, ...
L209p Merselo,
L159a Middelaar,
Q020p Sittard,
L318b Tungelroy,
L210p Venray,
L289p Weert),
spijsbak:
[spijs]˱bak (Q019p Beek, ...
Q121c Bleijerheide,
L269p Blerick,
Q035p Brunssum,
Q121a Chevremont,
L431p Dieteren,
Q202p Eys,
Q018p Geulle,
Q193p Gronsveld,
Q203p Gulpen,
Q121d Haanrade,
L320c Haler,
Q113p Heerlen
[(voor metselaar)]
,
L291p Helden,
Q187a Heugem,
L292p Heythuysen,
Q028p Jabeek,
Q121e Kaalheide,
Q121p Kerkrade,
Q111p Klimmen,
L289b Leuken,
L267p Maasbree,
L382p Montfort,
Q022p Munstergeleen,
L321p Neeritter,
Q197p Noorbeek,
L163p Ottersum,
L373p Roosteren,
Q035a Rumpen,
Q098p Schimmert,
Q030p Schinveld,
Q020p Sittard,
Q121b Spekholzerheide,
L432p Susteren,
L270p Tegelen,
Q197a Terlinden,
L318b Tungelroy,
Q112b Ubachsberg,
Q097p Ulestraten,
Q117a Waubach,
L289p Weert),
spijsvogel:
špīs˲vuǝjǝl (Q121c Bleijerheide, ...
Q121a Chevremont,
Q121d Haanrade,
Q121e Kaalheide,
Q121p Kerkrade,
Q121b Spekholzerheide),
trog:
trǭx (Q121p Kerkrade),
vogel:
vuǝgǝl (Q198p Eijsden),
vuǝjǝl (Q121p Kerkrade),
vōgǝl (Q180p Mal)
|
Van een handvat voorziene houten bak, soms aan de binnenzijde met blik of zink versterkt, waarmee de handlanger de aangemaakte mortel op de schouder naar de metselaar brengt. Aan de onderzijde van de bak kan een houten stok bevestigd zijn. Er bestaan ook geheel uit metaal vervaardigde mortelbakken. Zie ook afb. 22. In Q 198 kende men een uitvoering die van twee armen was voorzien en op beide schouders rustte. Zie voor de woordtypen 'vogel' en 'spijsvogel' ook het lemma 'Modderbak' in wld ii.8, pag. 40. De woorddelen '(mortel)-' ,'(spijs)-' etc. zijn fonetisch gedocumenteerd in het lemma 'Mortel'. [N 30, 45b; monogr.; div.]
II-9
|
30008 |
mortelbed |
bed:
bē̜t (L316p Kaulille, ...
K278p Lommel),
bęt (Q095p Maastricht, ...
P176p Sint-Truiden),
bɛ ̝t (L282p Achel),
bed mortel:
bęt mǫrtǝl (L315p Kleine-Brogel),
bed specie:
bęt spēsi (L289b Leuken, ...
Q095p Maastricht,
L289p Weert),
bot:
bǫt (P176p Sint-Truiden),
hoop:
hōp (K278p Lommel),
hǫwp (Q072p Beverst, ...
Q104a Limmel,
Q022p Munstergeleen),
hoop mortie:
oǝp mǫrtī (P176p Sint-Truiden),
kalkbed:
kalǝk˱bęt (P176p Sint-Truiden),
kruiwagel:
krǫwwǭgǝl (Q077p Hoeselt),
kuip:
kūp (Q111p Klimmen),
malooi:
mǝlǫj (P176b Bevingen),
mengeling:
mɛŋǝleŋ (P176p Sint-Truiden, ...
P177p Zepperen),
mengsel:
męŋsǝl (Q202p Eys),
mɛŋsǝl (Q003p Genk),
mischung:
mišuŋ (Q121c Bleijerheide),
moolder:
mø̄ldǝr (Q020p Sittard
[(hoeveelheid mortel die op de kalkbaan wordt klaargemaakt)]
, ...
Q097p Ulestraten,
Q101p Valkenburg),
mortel:
mortǝl (Q187a Heugem),
mørtǝl (Q018p Geulle),
mø̜rtǝl (Q198a Mesch),
mǫrtǝl (L431p Dieteren, ...
L372p Maaseik,
L382p Montfort,
L427p Obbicht,
Q035a Rumpen,
Q015p Stein),
mortelhoop:
mortǝlhup (Q001p Zonhoven),
partij/parti:
pǝrti (P177p Zepperen),
portie:
pōršǝ (Q099q Rothem),
spijs:
špīs (Q028p Jabeek, ...
Q197p Noorbeek,
Q197a Terlinden),
tijn:
tin (Q111p Klimmen),
tob:
tǫp (Q111p Klimmen),
treugel:
trø̄gǝl (Q022p Munstergeleen),
voorraad:
vø̄rrǭt (L321p Neeritter),
vracht spijs:
vrax špīs (Q020p Sittard),
zak:
zak (P057p Kuringen),
zak mortel:
zak mǫrtǝl (P051p Lummen),
één bed:
ęjn bęt (L318b Tungelroy),
ęn bęt (L210p Venray),
ǝn ˱bęt (L209p Merselo, ...
L270p Tegelen),
één bed mortel:
ǝn˱ bęt mǫrtǝl (K278p Lommel),
één bed spijs:
ęjn˱ bęt špīs (L292p Heythuysen),
ǝ bęt špīs (Q121p Kerkrade),
ǝn˱ bęt spēš (L265p Meijel),
ǝn˱ bęt špīs (L291p Helden, ...
L290p Panningen),
één brei:
nǝ brāj (K353p Tessenderlo),
nǝ brē̜ (K359p Koersel),
één hoop:
ęjnǝ hǫwp (L330p Herten
[(genoeg voor vijf schurgkarren: vīf šørkɛrǝ)]
),
ęŋǝ hōf (Q222p Vaals),
ǝnǝ hǫap (Q202p Eys),
één hoop spijs:
ęjnǝn hǫwp špijs (L270p Tegelen),
één kiebel:
enǝ kibǝl (Q121p Kerkrade),
één molen:
ēn mø̄lǝ (K359p Koersel),
ǝn mīǝlǝ (Q083p Bilzen),
één molen spijs:
ęjn mø̜̄lǝ špīs (Q020p Sittard),
één moolder:
ǝnǝ mø̄ldǝr, mø̜ldǝr (Q019p Beek),
één mortel:
nǝ mortǝl (L364p Meeuwen),
nǝ mø̜rtǝl (Q111p Klimmen),
nǝ mǫrtǝl (Q194p Rijckholt),
nǝ mǫtǝl (Q083p Bilzen
[(ongeveer 4 kruiwagens)]
),
ęjnǝ mǫrtǝl (L320a Ell, ...
Q012p Rekem),
ǝn mø̜rtǝl (Q193p Gronsveld),
ǝn mǫrtǝl (L289p Weert),
ɛnǝ mǫrtǝl (L416p Opglabbeek, ...
L432p Susteren),
één schubkar:
ǝn šupkar (Q111p Klimmen),
één volle schurgkar:
ęjn vǫl šø̜rkar (Q020p Sittard),
één zak:
īnǝ zak (K359p Koersel, ...
K357p Paal),
één zak cement:
īnǝ zak sǝmɛnt (L316p Kaulille),
één zak mortel:
ęjnǝ zak mortǝl (L360p Bree)
|
De hoeveelheid mortel die in één keer wordt klaargemaakt. In Q 198 werd een hoeveelheid mortel bereid die voldoende was om 'vier stootskarren' ('vīr štutskarǝ') te vullen. De woordtypen 'één molen spijs' (Q 20) en 'één molen' (K 359, Q 83) wijzen op het gebruik van een cementmolen bij het maken van de mortel. Zie voor het woordtype 'malooi' (P 176b) ook het lemma 'Malooi' in wld ii.3, pag. 157. [N 30, 42; monogr.]
II-9
|
30016 |
morteldrager |
dien(d)er:
[dien(d)er] (L282p Achel, ...
P176b Bevingen,
Q071p Diepenbeek,
Q004p Gelieren Bret,
L316p Kaulille,
P057p Kuringen,
P051p Lummen,
L364p Meeuwen,
L416p Opglabbeek,
P176p Sint-Truiden,
K353p Tessenderlo),
handlanger:
[handlanger] (Q019p Beek, ...
L297p Belfeld,
Q121c Bleijerheide,
L431p Dieteren,
Q207p Epen,
Q202p Eys,
Q203p Gulpen,
Q113p Heerlen,
L291p Helden,
Q028p Jabeek,
Q121p Kerkrade,
Q111p Klimmen,
L289b Leuken,
L267p Maasbree,
L290p Panningen,
L373p Roosteren,
Q035a Rumpen,
Q098p Schimmert,
Q030p Schinveld,
Q020p Sittard,
Q015p Stein,
L432p Susteren,
L270p Tegelen,
Q097p Ulestraten,
Q117a Waubach,
L289p Weert),
kalkdrager:
kalǝktrɛ̄jǝr (Q222p Vaals),
kalkman:
kalǝkman (P176p Sint-Truiden),
kalksdrager:
kalǝks˱drɛ̄̄jǝr (Q121p Kerkrade),
maneuver:
[maneuver] (Q083p Bilzen, ...
Q011p Boorsem,
Q180p Mal,
K357p Paal,
Q012p Rekem,
P176p Sint-Truiden),
metserdien(d)er:
[metserdien(d)er] (K318p Berverlo, ...
L414p Houthalen,
L316p Kaulille,
L315p Kleine-Brogel,
K359p Koersel,
K278p Lommel,
P176p Sint-Truiden,
P056p Stokrooie,
K353p Tessenderlo,
Q078p Wellen,
P177p Zepperen,
Q001p Zonhoven),
morteldiener:
mortǝldīnǝr (Q003p Genk),
morteldrager:
mo(r)tǝldrāgǝr (P051p Lummen),
mortelman:
mortǝlmán (L364p Meeuwen),
mortǝlmān (L360p Bree),
mǫrtǝlman (L372p Maaseik),
mortelsjouwer:
mǫrtǝlšǫwǝr (K278p Lommel),
mortieman:
mǫrtiman (Q077p Hoeselt),
opper:
[opper] (Q012p Rekem),
opperder:
[opperder] (L291p Helden),
opperjong:
(opperjong) (L330p Herten, ...
L382p Montfort),
opperknecht:
[opperknecht] (Q011p Boorsem, ...
Q193p Gronsveld,
Q187a Heugem,
Q111p Klimmen,
L372p Maaseik,
Q095p Maastricht,
L209p Merselo,
Q198a Mesch,
Q197p Noorbeek,
Q099q Rothem,
Q197a Terlinden),
opperman:
[opperman] (Q198p Eijsden, ...
L320c Haler,
L292p Heythuysen,
L265p Meijel,
L159a Middelaar,
Q022p Munstergeleen,
L321p Neeritter,
L163p Ottersum,
Q015p Stein,
L318b Tungelroy,
L210p Venray,
L289p Weert),
oppersknecht:
(oppersknecht) (Q194p Rijckholt),
sjouwer:
šǫwǝr (L289p Weert),
šǭwǝr (L382p Montfort),
speciedrager:
špēsidrē̜gǝr (L330p Herten),
spijsdrager:
[spijs]drāgǝr (L427p Obbicht),
[spijs]˱drēgǝr (L320a Ell),
[spijs]˱drē̜gǝr (L269p Blerick, ...
L292p Heythuysen,
Q030p Schinveld,
L270p Tegelen),
spijsman:
špīsman (Q022p Munstergeleen)
|
De handlanger die speciaal belast is met het vervoeren van de aangemaakte mortel van de mortelplaats naar de metselaar. Vroeger werd daarvoor gebruik gemaakt van de mortelbak, tegenwoordig transporteert men de mortel doorgaans met behulp van een kruiwagen. Zie voor de fonetische documentatie van de tussen '(...)' geplaatste termen de lemmata 'Mortel' en 'Handlanger'. [N 30, 45a; N 30, 2c; monogr.]
II-9
|
30011 |
mortelhak |
haak:
hok (Q003p Genk),
hak:
hak (L360p Bree, ...
Q111p Klimmen,
K359p Koersel,
P057p Kuringen,
Q197p Noorbeek,
K357p Paal,
Q012p Rekem,
Q194p Rijckholt,
Q197a Terlinden,
K353p Tessenderlo,
L271p Venlo),
hakker:
hakǝr (K353p Tessenderlo),
hep:
hɛp (Q004p Gelieren Bret),
kalkhaak:
kalǝkhǫak (Q121c Bleijerheide, ...
Q113p Heerlen,
Q097p Ulestraten),
kalǝkhǭk (L269p Blerick, ...
L291p Helden,
L292p Heythuysen,
L289b Leuken,
Q104a Limmel,
L265p Meijel,
L209p Merselo,
L321p Neeritter,
L163p Ottersum,
L318b Tungelroy,
L210p Venray,
L289p Weert),
kalǝkhǭǝk (L289p Weert),
kalkhak:
kalǝkhak (Q019p Beek, ...
L431p Dieteren,
Q018p Geulle,
L330p Herten,
Q111p Klimmen,
L382p Montfort,
L321p Neeritter,
Q099q Rothem,
Q035a Rumpen,
Q098p Schimmert,
L432p Susteren,
L270p Tegelen),
kālǝkhak (Q187a Heugem),
kalkmengelaar:
kalǝkmɛŋǝldǝr (K318p Berverlo),
kalkshaak:
kalǝkshǫak (Q222p Vaals),
kalkshak:
kalǝkshak (Q202p Eys),
krebber:
krɛbǝr (P176b Bevingen, ...
Q077p Hoeselt,
L159a Middelaar,
P176p Sint-Truiden,
P177p Zepperen),
menghaak:
męŋhǫak (Q117a Waubach),
mɛŋhǭk (Q019p Beek),
mortelhaak:
[mortel]hāk (K278p Lommel),
[mortel]hǭk (L315p Kleine-Brogel, ...
L372p Maaseik,
L364p Meeuwen),
[mortel]hǭǝk (L282p Achel, ...
L416p Opglabbeek),
mortelhak:
[mortel](h)ak (Q011p Boorsem),
[mortel]hak (Q071p Diepenbeek, ...
L414p Houthalen,
L316p Kaulille,
P051p Lummen,
L364p Meeuwen,
P056p Stokrooie,
Q013p Uikhoven,
Q001p Zonhoven),
mortiehak:
mǫrtihak (P120p Alken, ...
Q198a Mesch),
mortiekrebber:
mōrtijkrɛbǝr (Q078p Wellen),
mortieshak:
mǫrtishak (Q198p Eijsden),
pletser:
plɛtšǝr (Q020p Sittard),
speciehak:
[specie]hak (L297p Belfeld, ...
Q095p Maastricht,
Q198a Mesch),
spijshaak:
spīshǫak (L320a Ell),
spīshǭk (L320c Haler),
špīshǭk (L291p Helden, ...
L292p Heythuysen,
Q121p Kerkrade,
L290p Panningen,
Q030p Schinveld),
spijshak:
[spijs]hak (Q113p Heerlen, ...
Q028p Jabeek,
Q111p Klimmen,
L382p Montfort,
L427p Obbicht,
Q020p Sittard,
Q015p Stein,
L432p Susteren,
L270p Tegelen,
L318b Tungelroy)
|
Hak waarmee de grondstoffen voor de verschillende mortels worden gemengd. Zie ook afb. 21. Zie voor de fonetische documentatie van de woorddelen '(spijs)-' en '(mortel)-' het lemma 'Mortel'. [N 30, 41c; monogr.]
II-9
|
30019 |
mortelkuip |
cementtijn:
tsǝ`mɛnttsiŋ (Q121p Kerkrade),
kalkkuip:
kalǝkkȳp (L292p Heythuysen, ...
L265p Meijel,
L289p Weert),
kalǝkkūp (Q104a Limmel),
kalǝkkǫwp (Q187a Heugem),
kalksbutte:
kalǝks˱byt (Q121p Kerkrade),
kalktijn:
kalǝktseŋ (Q222p Vaals),
kalǝktsiŋ (Q121c Bleijerheide, ...
Q121p Kerkrade),
kalkton:
kalǝktǫn (Q020p Sittard),
kuip:
ky.p (L270p Tegelen),
kȳp (L330p Herten, ...
L321p Neeritter),
kāp (P176b Bevingen, ...
P176p Sint-Truiden),
kōp (Q078p Wellen),
kūp (Q018p Geulle, ...
Q193p Gronsveld,
Q203p Gulpen,
L316p Kaulille,
Q121p Kerkrade,
Q095p Maastricht,
Q012p Rekem,
Q194p Rijckholt),
kǫwp (Q072p Beverst, ...
Q077p Hoeselt),
kǭp (K359p Koersel),
laadbak:
lāt˱bak (Q198a Mesch),
metselkuip:
mętsǝlkȳp (L291p Helden, ...
L318b Tungelroy),
mɛtsǝlkyp (L159a Middelaar),
mɛtsǝlkȳp (L431p Dieteren),
mɛtsǝlkūp (Q198p Eijsden),
mɛtšǝlkūp (Q011p Boorsem),
metselton:
mętsǝltǫn (L318b Tungelroy),
metskuip:
mɛtskø̜̄p (K357p Paal),
mɛtskǭp (P057p Kuringen),
metstob:
mɛtstǫp (L316p Kaulille),
mortelbak:
mortǝlbak (L360p Bree, ...
L364p Meeuwen),
mǫrtǝlbak (L282p Achel, ...
L315p Kleine-Brogel,
L416p Opglabbeek),
mortelkuip:
mortǝlkȳp (L364p Meeuwen),
mortǝlkǫwp (Q003p Genk),
mortǝlkǭp (Q001p Zonhoven),
motǝlkǭp (P056p Stokrooie),
møʔǝlkǭwǝp (K353p Tessenderlo),
mø̜ʔǝlkǫwǝp (K353p Tessenderlo),
mǫrtǝlkø̜̄jp (K278p Lommel),
mǫrtǝlkōap (L414p Houthalen),
mǫrtǝlkōp (P051p Lummen),
mǫrtǝlkūp (Q013p Uikhoven),
mǫrtǝlkǫwp (Q004p Gelieren Bret),
mǫrtǝlkǭǝp (Q001p Zonhoven),
mǫrʔǝlkø̜jp (K278p Lommel),
morteltob:
mǫrtǝltǫp (L416p Opglabbeek),
morteltonnetje:
mǫrʔǝltønǝʔǝ (K278p Lommel),
mortiebak:
mortībak (Q071p Diepenbeek),
mǫrtebak (P177p Zepperen),
mǫrtibak (Q198a Mesch),
mortiekuip:
mǫrtekø̜̄p (P177p Zepperen),
mǫrtikowp (Q180p Mal),
mǫrtikø̄p (P120p Alken),
mǫrtikūp (Q198p Eijsden),
mǫrtikǫwp (Q083p Bilzen),
speciebak:
spēsibak (L289b Leuken, ...
L289p Weert
[(vierkant)]
),
speciekuip:
spēsikyp (L209p Merselo, ...
L210p Venray),
spēsikūp (Q095p Maastricht),
špēsikȳp (L292p Heythuysen),
specietob:
spēsitǫp (L289p Weert),
spijsbak:
špīs˱bak (Q028p Jabeek, ...
L373p Roosteren),
spijsbutte:
špīs˱byt (Q121p Kerkrade, ...
Q117a Waubach),
spijskuip:
spęjskyp (L163p Ottersum),
spīskȳp (L320a Ell, ...
L382p Montfort),
spīskūp (L427p Obbicht, ...
Q015p Stein),
špēskūp (Q020p Sittard),
špī.skȳ.p (L270p Tegelen),
špī.skȳp (Q035p Brunssum),
špī.skūp (Q020p Sittard),
špīsku.p (Q099q Rothem, ...
Q035a Rumpen),
špīskȳp (L290p Panningen),
špīskūp (Q019p Beek, ...
Q207p Epen,
Q113p Heerlen,
Q111p Klimmen,
Q022p Munstergeleen,
Q197p Noorbeek,
Q098p Schimmert,
Q020p Sittard,
Q197a Terlinden,
Q097p Ulestraten,
Q117a Waubach),
spijstijn:
špīstin (Q030p Schinveld),
špīstsiŋ (Q121p Kerkrade),
spijston:
špīstǫn (Q113p Heerlen),
tijn:
tiŋ (Q202p Eys),
tsiŋ (Q121p Kerkrade),
tīn (Q019p Beek, ...
Q018p Geulle),
tob:
tǫp (L291p Helden, ...
L316p Kaulille,
L372p Maaseik,
L321p Neeritter),
ton:
tǫn (L330p Herten)
|
Bak of kuip waar de metselaar mortel uit neemt tijdens het metselen. Het bestaat gewoonlijk uit een doorgezaagd olie- of teervat. [N 30, 46a; monogr.]
II-9
|
30012 |
mortelmaker |
bouwer:
bǫwǝr (L289p Weert),
dien(d)er:
[dien(d)er] (P120p Alken, ...
K318p Berverlo,
P176b Bevingen,
Q071p Diepenbeek,
L414p Houthalen,
L316p Kaulille,
L364p Meeuwen,
L416p Opglabbeek,
P176p Sint-Truiden,
P056p Stokrooie,
K353p Tessenderlo,
Q078p Wellen,
P177p Zepperen),
handlanger:
[handlanger] (L297p Belfeld, ...
Q121c Bleijerheide,
L269p Blerick,
L431p Dieteren,
Q207p Epen,
Q202p Eys,
Q018p Geulle,
Q203p Gulpen,
Q113p Heerlen,
L291p Helden,
Q028p Jabeek,
Q121p Kerkrade,
Q111p Klimmen,
L289b Leuken,
L267p Maasbree,
L159a Middelaar,
L373p Roosteren,
Q035a Rumpen,
Q015p Stein,
L432p Susteren,
L270p Tegelen,
Q097p Ulestraten,
Q222p Vaals,
Q117a Waubach,
L289p Weert),
kalkbouwer:
kalǝk˱bǫwǝr (L289p Weert),
kalkmaker:
kalǝkmē̜kǝr (L265p Meijel, ...
L209p Merselo),
kalǝkmɛšǝr (Q222p Vaals),
kalksmaker:
kalǝksmē̜kǝr (Q202p Eys),
kalǝksmɛxǝr (Q121p Kerkrade),
kalǝksmɛšǝr (Q222p Vaals),
maneuver:
[maneuver] (Q083p Bilzen, ...
Q180p Mal,
K357p Paal,
Q012p Rekem,
P176p Sint-Truiden,
P056p Stokrooie),
metserdien(d)er:
[metserdien(d)er] (K359p Koersel, ...
K278p Lommel,
Q180p Mal,
K357p Paal,
P176p Sint-Truiden,
Q078p Wellen,
Q001p Zonhoven),
molenbaas:
mø̄lǝbās (L210p Venray
[(op grote werken)]
),
morteldiener:
mortǝldinǝr (Q001p Zonhoven),
morteljong:
mǫrtǝljǫŋ (L414p Houthalen),
mǫtǝljoŋ (Q071p Diepenbeek),
mortelkloot:
mǫrtǝlklwat (Q013p Uikhoven),
mortelmaker:
mortǝlmoakǝr (Q001p Zonhoven),
mø̜ʔǝlmǭʔǝr (K353p Tessenderlo),
mǫrtǝlmākǝr (L282p Achel, ...
L316p Kaulille,
L416p Opglabbeek),
mǫrtǝlmāʔǝr (K278p Lommel),
mortelman:
[mortel]man (L360p Bree, ...
Q003p Genk,
L315p Kleine-Brogel,
P057p Kuringen,
L372p Maaseik,
L364p Meeuwen,
Q013p Uikhoven),
[mortel]mán (L364p Meeuwen),
mortelpiet:
mǫrtelpi (P051p Lummen),
mortieman:
[mortie]man (Q077p Hoeselt, ...
P176p Sint-Truiden,
P177p Zepperen),
omzetter:
omzętǝr (Q020p Sittard),
opper:
[opper] (Q012p Rekem, ...
L271p Venlo),
opperder:
[opperder] (L291p Helden, ...
L290p Panningen),
opperknecht:
[opperknecht] (Q019p Beek, ...
Q083p Bilzen,
Q011p Boorsem,
Q198p Eijsden,
Q018p Geulle,
Q193p Gronsveld,
Q187a Heugem,
Q111p Klimmen,
L372p Maaseik,
Q095p Maastricht,
Q198a Mesch,
Q197p Noorbeek,
Q012p Rekem,
Q099q Rothem,
Q098p Schimmert,
Q197a Terlinden),
opperman:
[opperman] (Q198p Eijsden, ...
Q018p Geulle,
L320c Haler,
Q187a Heugem,
L292p Heythuysen,
Q111p Klimmen,
Q095p Maastricht,
L382p Montfort,
L321p Neeritter,
L163p Ottersum,
L387p Posterholt,
L373p Roosteren,
Q098p Schimmert,
Q030p Schinveld,
L318b Tungelroy,
L210p Venray,
L289p Weert),
oppersknecht:
(oppersknecht) (Q194p Rijckholt),
speciebouwer:
spēsibǫwǝr (L289p Weert),
speciemaker:
spēsimākǝr (L318b Tungelroy),
spēsimēkǝr (Q104a Limmel),
špēsimē̜kǝr (L292p Heythuysen),
spijsbok:
špī.s˱bok (Q020p Sittard),
spijsmaker:
[spijs)mākǝr (Q028p Jabeek, ...
Q020p Sittard),
[spijs)māxǝr (Q121p Kerkrade),
[spijs)mēkǝr (Q035p Brunssum),
[spijs)mē̜kǝr (L320a Ell, ...
Q202p Eys
[(meestal de handlanger)]
,
L291p Helden,
L330p Herten,
L292p Heythuysen,
L265p Meijel,
L321p Neeritter,
L427p Obbicht,
Q030p Schinveld,
Q020p Sittard,
Q015p Stein
[(in een groot bedrijf)]
,
L270p Tegelen),
[spijs)mɛšǝr (Q222p Vaals),
spijsman:
špīsman (Q022p Munstergeleen)
|
De handlanger die speciaal belast is met het klaarmaken van de mortel. In Q 15 werd de mortel in een klein bedrijf door de handlanger gemaakt. Bij grote bedrijven kende men daarvoor een speciale 'spijsmaker' ('spīsmē̜kǝr'). Het woordtype 'molenbaas' (L 210) wijst op het gebruik van een cementmolen. Zie voor de fonetische documentatie van de tussen '(...)' geplaatste termen de lemmata 'Mortel' en 'Handlanger'. [N 30, 2c; N 30, 40b; monogr.; L B1, 104 add.]
II-9
|
30013 |
mortelmolen |
betonmachine:
betonmachine (Q020p Sittard),
betonmolen:
[betonmolen] (L282p Achel, ...
L297p Belfeld,
P176b Bevingen,
Q071p Diepenbeek,
Q203p Gulpen,
Q113p Heerlen,
Q121p Kerkrade,
Q111p Klimmen,
Q095p Maastricht,
Q198a Mesch,
L159a Middelaar,
L382p Montfort,
Q197p Noorbeek,
K357p Paal,
P176p Sint-Truiden,
L270p Tegelen,
Q197a Terlinden,
L318b Tungelroy,
L210p Venray,
L289p Weert),
bǝtǫnmyjǝlǝ (Q194p Rijckholt),
bǝtǫnmø̄jlǝ (Q078p Wellen),
bǝtǫnmø̄lǝ (P051p Lummen, ...
L373p Roosteren),
bǝtǫŋmøjlǝ (P120p Alken),
brayeur:
brajø̄r (Q180p Mal),
brijø̜̄r (P176p Sint-Truiden
[(zeer groot model)]
),
briø̄r (P176p Sint-Truiden),
brɛjø̄r (Q198p Eijsden),
bęjø̜̄r (P176p Sint-Truiden),
cementmolen:
sǝmɛntmø̄lǝ (P176p Sint-Truiden),
tsǝ`mɛntmø̜lǝ (Q121p Kerkrade),
kalkmolen:
kalǝkmyǝlǝ (Q113p Heerlen),
kalǝkmȳǝlǝ (Q202p Eys),
kalǝkmø̄lǝ (Q104a Limmel, ...
L265p Meijel,
L289p Weert),
kalǝkmø̜lǝ (Q121c Bleijerheide),
molen:
miǝlǝ (Q083p Bilzen),
mø̄lǝ (L321p Neeritter, ...
P117p Nieuwerkerken,
Q012p Rekem),
mø̜̄lǝ (Q207p Epen, ...
Q020p Sittard),
mø̜jlǝ (P176p Sint-Truiden),
mø̜lǝ (Q121p Kerkrade),
mēlǝ (P057p Kuringen),
mő̜wlǝ (P176p Sint-Truiden),
mortelmolen:
[mortel]miǝlǝ (L364p Meeuwen),
[mortel]mȳlǝ (L372p Maaseik),
[mortel]mø̄lň (K278p Lommel),
[mortel]mø̄lǝ (Q011p Boorsem, ...
L414p Houthalen,
L316p Kaulille,
L315p Kleine-Brogel,
K353p Tessenderlo,
Q001p Zonhoven),
[mortel]mø̄lǝn (K318p Berverlo),
[mortel]mø̜̄lǝ (L316p Kaulille, ...
K278p Lommel),
[mortel]mēlǝ (L372p Maaseik),
[mortel]mīlǝ (L360p Bree, ...
Q004p Gelieren Bret,
L364p Meeuwen,
L416p Opglabbeek),
[mortel]mīǝlǝ (Q003p Genk),
[mortel]mōlǝ (K359p Koersel),
mortiemolen:
mortīmēlǝ (Q072p Beverst),
mǫrtimiǝlǝ (Q083p Bilzen),
mǫrtimjø̜̄lǝ (Q077p Hoeselt),
mǫrtimyǝlǝ (Q198p Eijsden),
mǫrtīmę(j)lǝ (Q072p Beverst),
speciemolen:
spēsimø̄lǝ (L289b Leuken, ...
Q095p Maastricht,
L209p Merselo,
L289p Weert),
spēsimø̜̄lǝ (Q198a Mesch),
špēsimø̄lǝ (L330p Herten),
spijsmolen:
[spijs]myǝlǝ (Q113p Heerlen, ...
Q111p Klimmen),
[spijs]mȳlǝ (Q028p Jabeek, ...
Q117a Waubach),
[spijs]mȳǝlǝ (Q202p Eys),
[spijs]mø̄lǝ (Q019p Beek, ...
L269p Blerick
[(meer gebruikt door de stucadoors)]
,
L431p Dieteren,
L320a Ell,
L320c Haler,
L291p Helden,
Q187a Heugem,
L292p Heythuysen,
L382p Montfort,
Q022p Munstergeleen,
L427p Obbicht,
L163p Ottersum,
Q099q Rothem,
Q035a Rumpen,
Q098p Schimmert,
Q030p Schinveld,
Q020p Sittard,
Q015p Stein,
L432p Susteren,
L270p Tegelen,
Q097p Ulestraten,
L289p Weert),
[spijs]mø̜̄lǝ (L290p Panningen),
[spijs]mø̜lǝ (Q121p Kerkrade, ...
Q222p Vaals),
spijsmolentje:
šp ̇ęjsmyǝlǝkǝ (Q193p Gronsveld)
|
Toestel dat wordt gebruikt bij het aanmaken van mortel. De mortelmolen bestaat uit een peer- of cilindervormige mengtrommel die vroeger met handkracht werd rondgedraaid en tegenwoordig met behulp van een elektromotor of een verbrandingsmotor wordt aangedreven. In de trommel zijn schoepen aangebracht die tijdens het ronddraaien de mortel mengen. Zie voor de fonetische documentatie van de woorddelen '(mortel)-', '(spijs)-' etc. het lemma 'Mortel' en van '(betonmolen)' het lemma 'Betonmolen'. [N 30, 44; monogr.]
II-9
|
30007 |
mortelplaats |
bed:
bę ̞t (Q111p Klimmen),
bɛ ̝t (L282p Achel),
hout:
hǫwt (Q020p Sittard),
ijzeren plaat:
ęjzǝrǝ plǭt (P176p Sint-Truiden),
kalkbed:
kalǝk˱bęt (L321p Neeritter),
kalǝk˱bɛt (L265p Meijel, ...
L289p Weert),
kalkplaats:
kalǝkplātš (Q222p Vaals),
kalǝkplǭts (Q104a Limmel),
kalkvloer:
kal(ǝ)k˲vlūr (P176p Sint-Truiden),
mortelbed:
mortǝlbē̜t (K278p Lommel),
mǫrtǝlbęt (L414p Houthalen, ...
K278p Lommel,
L372p Maaseik),
mǫrtǝlbɛt (L315p Kleine-Brogel),
mortelhoek:
mǫrtǝlhōk (P051p Lummen),
mortelplaat:
mortǝlploat (Q001p Zonhoven),
mortelplaats:
mortǝlploats (Q001p Zonhoven),
mortǝlplāts (L360p Bree, ...
L364p Meeuwen),
mortelplak:
mortǝlplak (P057p Kuringen),
mǫrtǝlplak (L316p Kaulille),
mortelplein:
møʔǝlplān (K353p Tessenderlo),
mortelplek:
mǫrtǝlplɛk (L316p Kaulille),
mortelvloer:
mortǝlvlȳr (L364p Meeuwen),
mortǝlvlūr (K357p Paal),
møtǝlvlūr (K318p Berverlo),
mø̜ʔǝlvlūr (K353p Tessenderlo),
mortiebed:
mǫrtibɛ ̝t (P120p Alken),
mortieplaat:
mǫrtiplǭwǝt (Q077p Hoeselt),
plaat:
plāt (Q197p Noorbeek, ...
Q197a Terlinden),
plāwǝt (P056p Stokrooie),
plǭt (P176b Bevingen),
plektafel:
plɛktofǝl (Q162p Tongeren),
speciebed:
spēsibęt (L289b Leuken, ...
L159a Middelaar,
L318b Tungelroy,
L210p Venray
[(gemaakt van oude steigerplanken)]
,
L289p Weert),
spēsibɛt (L318b Tungelroy, ...
L289p Weert),
specieplaats:
spēsiplāts (Q095p Maastricht),
spijsbaan:
spęjs˱bǭn (L163p Ottersum),
spijsbed:
[spijs]bę ̞t (Q111p Klimmen, ...
Q097p Ulestraten),
[spijs]˱bē̜t (Q030p Schinveld),
[spijs]˱bęt (Q035p Brunssum, ...
L431p Dieteren,
L320a Ell,
Q121p Kerkrade,
L382p Montfort,
L321p Neeritter
[(2 bij 2 meter)]
,
Q099q Rothem,
Q035a Rumpen,
Q020p Sittard,
Q015p Stein,
L432p Susteren,
L270p Tegelen,
L318b Tungelroy),
[spijs]˱bɛt (L269p Blerick, ...
Q193p Gronsveld,
L320c Haler,
L291p Helden,
Q187a Heugem,
L292p Heythuysen,
L290p Panningen,
Q194p Rijckholt,
Q020p Sittard),
spijsplaat:
špīsplāt (Q121c Bleijerheide, ...
Q111p Klimmen,
Q117a Waubach),
spijsplaats:
špī.splāts (L270p Tegelen),
spijsvloer:
špīs˲vlūr (Q113p Heerlen, ...
L330p Herten),
werkvloer:
werǝk˲vlū.r (Q022p Munstergeleen)
|
De plaats waar de mortel wordt klaargemaakt. In P 176 lag de mortelplaats doorgaans in de buurt van de 'cabine' ('kaben'), de loods waar het materiaal in werd opgeslagen. Zie voor de fonetische documentatie van de woorddelen '(spijs)-' en '(mortel)-' het lemma 'Mortel'. [N 30, 40c; monogr.]
II-9
|
30010 |
mortelschop |
bats:
bats (L210p Venray),
betonschup:
bǝtonsxøp (K359p Koersel),
groffelschup:
grofǝlšø̜p (Q022p Munstergeleen),
kalkschoep:
kalǝkšop (L321p Neeritter),
kalkschup:
kalǝkšøp (L265p Meijel),
kalǝkšø̜p (L292p Heythuysen, ...
Q111p Klimmen,
Q020p Sittard,
L270p Tegelen),
mortelschoep:
mortǝlsxop (Q001p Zonhoven),
mortǝlšōp (L364p Meeuwen),
mortelschup:
mǫrtǝlsxøp (P051p Lummen),
mǫrtǝlšøp (Q011p Boorsem),
mǫrtǝlšɛp (L416p Opglabbeek),
mortieschoep:
mortīšop (Q071p Diepenbeek),
mōrtijsxup (Q078p Wellen),
mǫrtesxup (P177p Zepperen),
panschup:
panšø̜p (Q099q Rothem),
platschup:
platšøp (Q113p Heerlen, ...
Q121p Kerkrade),
platte schup:
platǝ šøp (Q121p Kerkrade, ...
Q030p Schinveld,
Q020p Sittard,
Q117a Waubach),
platǝ šø̜p (Q202p Eys, ...
Q035a Rumpen),
roffelschup:
rufǝlšøp (Q198p Eijsden),
rufǝlšø̜p (Q111p Klimmen, ...
Q098p Schimmert),
rǫafǝlšø̜p (Q194p Rijckholt),
rǫfǝlšø̜p (Q193p Gronsveld),
schoep:
sxup (P120p Alken, ...
L316p Kaulille,
P176p Sint-Truiden),
sxō.p (L289p Weert),
sxōp (L414p Houthalen, ...
L316p Kaulille,
P057p Kuringen,
L372p Maaseik,
P056p Stokrooie,
L289p Weert),
šup (Q180p Mal),
šō.p (L364p Meeuwen),
šōp (L431p Dieteren, ...
L320a Ell,
L320c Haler,
L382p Montfort,
Q012p Rekem,
Q015p Stein,
L432p Susteren,
L270p Tegelen,
L318b Tungelroy,
Q013p Uikhoven),
šǭp (L360p Bree),
schopje:
šøpkǝ (L291p Helden),
schuit:
šū.t (L330p Herten),
šūt (L292p Heythuysen),
schuitje:
šytjǝ (L290p Panningen),
šȳtjǝ (L291p Helden),
schup:
sxøp (P176b Bevingen, ...
Q104a Limmel),
šøp (Q202p Eys, ...
Q180p Mal),
šø̜p (Q028p Jabeek),
specieschoep:
spēsisxōp (L289p Weert),
specieschup:
spēsisxøp (L209p Merselo),
spēsisxø̜p (L159a Middelaar),
spēsišøp (Q095p Maastricht),
spēsišø̜p (L318b Tungelroy),
spijsschup:
spęjssxøp (L163p Ottersum),
spīsšø̜p (Q020p Sittard, ...
L318b Tungelroy),
špīsšøp (Q121c Bleijerheide, ...
Q203p Gulpen),
špīsšø̜p (Q111p Klimmen, ...
L373p Roosteren),
troffel:
trofǝl (Q004p Gelieren Bret, ...
Q003p Genk,
K357p Paal),
trufǝl (L282p Achel, ...
L315p Kleine-Brogel,
K278p Lommel,
K353p Tessenderlo),
trøfǝl (K359p Koersel),
trōfǝl (Q095p Maastricht, ...
K353p Tessenderlo),
trǫfǝl (Q018p Geulle),
troffelschoep:
trofǝlšop (Q187a Heugem),
troffelschup:
trofǝlšø̜p (Q019p Beek, ...
Q097p Ulestraten),
trufǝlšø̜p (Q197p Noorbeek, ...
Q197a Terlinden),
trofschup:
trufšø̜p (Q198a Mesch),
vierkantige schoep:
vīrkɛntegǝ šōp (L269p Blerick)
|
Brede, platte schop die wordt gebruikt voor het aanmaken van mortel. Vgl. afb. 20. Zie voor het woordtype 'troffel' en de samenstellingen met 'troffel' ook het lemma 'Graanschop', 'Schepschop' in wld I.4, pag. 146/147. [N 30, 41b; monogr.]
II-9
|